Klassik davrgacha boʻlgan qadimgi iqtisodiy ta’limotlar Reja: Qadimgi Sharqdagi iqtisodiy fikrlar

Qadimgi Xitoydagi iqtisodiy qarashlar

1.5. Qadimgi Xitoydagi iqtisodiy qarashlar

Konfutsiy(miloddan avvalgi 551 y.)

Asosiy vakil va oqimlar

Men-Szi (miloddan avvalgi 372-229 yy.)

Syun-Szi (miloddan avvalgi 313-238 y.)

Legistlar (qonuniy) oqimi (miloddan avvalgi 351 yy.)

Guan-Szi (miloddan avvalgi IV asr)

“Daosizm” (aynan yo’l) (miloddan avvalgi IV asr)

• 
  Patriarxal munosabatlarni reglamentlashtirish davlat tuzumini mustahkamlashga xizmat qiladi. Davlat-bu katta oila, podsho esa “xalqlarning otasi” deyiladi.
  
• 
  “Buyuk jamoa mulki” (dehqonlar jamoasi mulki) va xususiy egalik (quldorlar mulki) ajratib ko‘rsatiladi va xususiy mulk ustunligi ko‘rsatib beriladi.
  
• 
  Aqliy mehnat bilan jismoniy mehnat to‘g‘risida fikr yuritiladi va aqliy mehnat bilan yuqori tabaqali kishilar, jismoniy mehnat bilan esa oddiy kishilar shug‘ullanishi kerak deb ko‘rsatiladi.
  
• 
  Mehnat taqsimoti to‘g‘risidagi fikrlar ilgari suriladi.
  
• 
  Davlatning bahoni tartiblab turishi zarurligiga alohida e’tibor beradi.
  

Konfutsiyning asosiy g‘oyalari

Men-Szi

• 
  davlatda asosiysi xalq, hukmdor esa oxirgi o‘rinda turadi;
  
• 
  Xitoy jamoasining “boshqaruvchilar va boshqariladiganlar”ga bo‘linishini qo‘llab-quvvatlaydi;
  
• 
  oddiy xalq hukmron qatlamlarni boqishi kerak deb hisoblaydi;
  
• 
  boylikning nisbatan tekis taqsimlanishi, soliqlarning me’yorida bo‘lishi, dehqonchilik ishlarida hamma o‘z vazifasini bajarishi zarur deyiladi.
  

asosiy g‘oyalari

Syun-Szi (miloddan avvalgi )

asosiy g‘oyalari

• 
  davlatning boyishi tarafdori bo‘lgan;
  
• 
  qonunga amal qilgan holda boylikka intilgan kishilarni qo‘llab-quvvatlagan;
  
• 
  mehnat taqsimoti zarurligi g‘oyasi ilgari surilgan;
  
• 
  davlatning iqtisodiy siyosati 3 ta asosiy tamoyilga asoslanishi kerakligi ta’kidlanadi:
  

- xarajatlarni iqtisod qilish;

- xalq farovonligini ta’minlash;

- ortiqcha mahsulot zaxiralariga ega bo‘lish zarurligi.