Ko'mir yonishi natijasi hosil bo'lgan tutun va kulni ushlab qolish texnologiyasi

Ko'mir yonishi natijasi hosil bo'lgan tutun va kulni ushlab qolish texnologiyasi
Jo'rayev Murodali To'yboy o'g'li Buxoro muhandislik texnologiyalar instituti magistrant
Jo'rayev Xayrullo Fayziyevich Buxoro muhandislik texnologiyalar instituti professor o'qituvchi
tel [phone]
murodalijurayev1997@gmail. com
ANNOTATSIYA: Ko'mir kulidan hozirgi ko'rinishda foydalanish elektr energiyasini ishlab chiqarishda maydalangan ko'mir yoqilg'isini yoqish texnologiyasidan foydalanish bilan boshlangan, o'tgan asrning 20-yillarida, ko'mir kuli katta hajmlarda paydo bo'lgan. Yaqin kelajakda ko'mir zaxiralari bo'yicha yagona va eng muhim yoqilg'i turi bo'lib qolmoqda.
KALIT SOʻZLAR: shaxta, gidravlik, izolyatsiya, tsement, kul, ekstremal qiymat, kinetika.
АННОТАЦИЯ: Использование угольной золы в современном виде началось с применением технологии сжигания пылеугольного топлива при производстве электроэнергии, в 20-х годах прошлого века угольная зола появилась в больших количествах. В ближайшее время уголь останется единственным и важнейшим видом топлива.
КЛЮЧЕВЫЕ СЛОВА: шахта, гидравлика, изоляция, цемент, зола, экстремальное значение, кинетика.
ABSTRACT: The use of coal ash in its current form began with the use of pulverized coal burning technology in the production of electricity, in the 20s of the last century, coal ash appeared in large quantities. In the near future, coal remains the only and most important type of fuel.
KEY WORDS: mine, hydraulic, isolation, cement, ash, extreme value, kinetics.
KIRISH
Ko’mir hozirgi paytda jahonda 60 mamlakatda qazib olinadi, ammo faqat 10 davlat (XXR, AQSH, Rossiya, Germaniya, JAR, Xindiston, Avstraliya, Chexiya, Buyuk Britaniya, Polsha) yiliga 100 mln tonnadan ortiq ko’mir qazib oladi. Jahondagi eng yirik ko’mir xavzalari bo’lib, Appalachi (AQSH), Donetsk (Ukraina), Kuznetsk (Rossiya), Yuqori Sileziya (Polsha), Rur (Germaniya), Fushun (XXR) hisoblanadi. Ko’mirning 90 foizi qazib olinadigan davlatda ishlatiladi, faqat 10 foizigina eksport qilinadi. Ko’mir eksport qiladigan davlatlar AQSH va JAR hisoblanadi.
Qazib olinadigan ko’mir sifati jixatidan xilma-xil bo’lib, u ayrim rayonlarning geologik tuzilishi va ko’mir hosil bo’lish jarayonlarining turli bosqichlari bilan bog’liq. Toshko’mir bilan qo’ng’ir ko’mir bir-biridan farq qiladi. Qo’ngir ko’mirning toshko’mirga aylanishi uglerod miqdorining ko’payishiga bog’liq. Toshko’mir kokslanadigan va kokslanmaydigan bo’ladi. Donetsk, Kuznetsk, Appalachi, Rur, Fushun, Qarag’anda va Pechora xavzalari kokslanuvchi ko’mirga boy. Qo’ngir ko’mirda nam va ho’l miqdori ko’p bo’ladi, bu esa uning issiqlik berish hususiyatini kamaytirib yuboradi. Shuning uchun ulardan energetik yoqilg’i hamda kimyo sanoatida xom ashyo sifatida foydalaniladi. Yirik qo’ng’ir ko’mir xavzalari Rossiya (Moskva ostonasi, Chelyabinsk), Germaniya va Xitoyda joylashgan. Ko’mir ochiq, yopiq (shaxta), gidravlik va yer tagida gazga aylantirish usullarida qazib olinadi.
Ko’mir qazib olishning eng ilg’or va afzal usuli uni ochiq usulda, karerlardan qazib olishdir. Bunday usulda ishlovchilar ishchi yer tagida ishlovchi ishchiga qaraganda 6 barobar ko’p miqdorda ko’mir qazib chiqaradi. Karer qancha katta bo’lsa, harajat shuncha kam bo’ladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Ko’mir juda ham chuqurda joylashgan va tabiiy-geografik sharoit murakkab bo’lsa, yopiq (shaxta) usulda qazib olinadi. Dastlab ko’mir asosan shu usulda qazib olingan. Hozirgi paytda ko’mirni tejamli gidravlik usulda qazib olish keng qo’llanilmoqda. Ko’p xollarda ko’mir yer tagida to’gridan-to’gri gazga aylantirish yo’li bilan ham qazib olinadi. Bunda hosil bo’lgan gaz bevosita iste’molchilarga quvurlar orqali o’zatiladi.
Hozirgi vaqtda butun dunyo bo'ylab elektr energiyasining 38% ko'mirdan, asosan, maydalangan ko'mir yoqilg'isidan foydalanadigan elektr stansiyalarida ishlab chiqariladi, uning zahiralari 200 yildan ortiq davom etadi. Oʻzbekistonda koʻmirning oʻrganilgan zahiralari 1900 million tonnani tashkil etadi, shu jumladan qoʻngʻir koʻmir — 1853, toshkoʻmir — 47, prognoz resurslari — 5760, shundan qoʻngʻir koʻmir — 5188,2; tosh - 571 million tonna. Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, qazib olinadigan ko‘mirning 70% dan ortig‘i Angren konining qo‘ng‘ir ko‘miri bo‘lib, u past kaloriyali va kulli. Asosiy tadqiqotlar Farg‘ona va Pap issiqlik elektr stansiyalari kullari, shuningdek, Angren konining qo‘ng‘ir ko‘miri ishlatilayotgan Angren IES kullari ustida olib borildi.
Hozirgi vaqtda yangi-Angrenskaya va Staro-Angrenskaya IESlarida elektr energiyasi ishlab chiqarishda Angren qo'ng'ir ko'mir yoqilgandan so'ng 50 million tonnadan ortiq ko'mir kuli to'plangan, uning hajmi har yili 1,5 million tonnaga oshadi, keng hududlarni egallaydi, shamol ko'tariladi. atmosferaga olib keladi va atrof-muhitda ekologik xavfli vaziyat yaratadi. Qayd etish joizki, issiqlik elektr stansiyalarining kulidan issiqlik izolyatori, mineral o‘g‘itlar, yo‘l qurilishida asfalt asos sifatida va boshqalar sifatida foydalaniladigan ko‘plab hududlar mavjud. Kulning foydali xususiyatlarini olishning ko'plab usullari mavjud, masalan, mexanik maydalash orqali quruq qurilish aralashmasini olish, kimyoviy vositalar bilan foydali elementlarni ajratib olish, bu yuqori sifatli murakkab mineral o'g'itlarni olish va elakdan ajratish orqali olish imkonini beradi. , issiqlik elektr stantsiyalari joylashgan hududlarda ekologik vaziyatni yaxshilashga yordam beradigan issiqlik elektr stantsiyalari hududlarida yo'l qurilishi uchun asos sifatida olish.
NATIJALAR
Xususan, ko'p komponentli materiallarning tuzilishi haqidagi zamonaviy g'oyalarga muvofiq, kulning tsement tizimlarining tarkibiga kiritilishi bog'lovchi plomba hisoblanadi, chunki kul odatiy nozik plomba hisoblanadi. Tsement-kul tizimlariga bunday yondashuv juda muhim, chunki u kompozitsion qurilish materiallarining polistruktura nazariyasi nuqtai nazaridan bog'lovchining optimal to'ldirilishini hisoblash va mustahkamlik ko'rsatkichlarining ekstremal qiymatlarini olish usullaridan foydalanishga imkon beradi. Ishlab chiqarish sharoitlari uchun ishlab chiqilgan texnologiya quyidagi bosqichlardan iborat. O'lchash idishi 1 orqali musluk suvi quyosh kollektoriga 2 kiradi, u erda 38-410C gacha isitiladi, shundan so'ng u issiqlik almashtirgichlar 3 uchun purkagichga kiradi, bu erda uning harorati optimal darajaga keltiriladi.
XULOSA
Turli qalinlikdagi nozik taneli mahsulotlar uchun hisob-kitoblar natijalarini tahlil qilib, quyidagilarni ta'kidlash mumkin: mahsulotning qalinligi nafaqat issiqlik chiqarishning miqdoriy xususiyatlariga ta'sir qiladi, balki uning kinetikasini ham o'zgartiradi. Bundan tashqari, mahsulot qanchalik qalin bo'lsa, mutlaq birliklarda shunchalik ko'p issiqlik ajralib chiqishi va isitish uchun issiqlikning umumiy miqdoridagi ulushi qanchalik katta ekanligi aniqlandi. Bu isitiladigan sirtning o'ziga xos maydoni bo'yicha mahsulot qalinligining oshishi bilan mahsulot hajmining oshishi ham kuzatilishi bilan oson izohlanadi. Shu bilan birga, shuni ta'kidlash kerakki, endi aniq hajmga bunday to'g'ridan-to'g'ri bog'liqlik bo'lmaydi. Shunday qilib, ekologik toza texnologiyani joriy etishdan haqiqiy iqtisodiy samaradorlikni hisoblash Namangan uy qurilishi kombinatiga energiya va qimmat sementni tejash imkonini berdi, shuningdek, texnogen chiqindilardan foydalanish imkonini berdi, bu esa Farg‘ona vodiysida ekologik vaziyatni yaxshilash imkonini berdi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Шаисламов А. Ш., Бадалов А. А., Шаисламов У. А. Экологические аспекты развития энергетики Узбекистана. В кн: Энергосберегающие технологии и окружаюшая среда труды межд.конф. 2004 год, Иркутск. -с. 359–363
2. Таджиев К., Дядик А., Сафоев М. Золы — Ангренского угля. Освоение комплексной технологии извлечения ценных компонентов из золы. Экологический вестник. № 6, Ташкент. -с.20
3. Alinazarov A.Kh., Mukhiddinov D. N. Solar Thermochemical Treatment of Ash-Cement Compositions. Applied Solar Energy. Vol. 35, No. 4. Allerton Press, Inc. /New York. 1999., pp. 13–19