Kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

1.2 Formatseftika tizimida faoliyat olib borayotgan axborot tizimlar tahlili
Online dorixonalarni barpo etish va ularni jomoaga havola qilish ishlari bundan bir necha yillar avval boshlanib yuborilgan. Alohida ta‟kidlab o‟tish kerakki ushbu tizimni amalga oshirish maqsadida hozirgi kunda barzi saytlar ish olib borishmoqda.
Xususan,

1. 
   Oxymed.uz ,
   
2. 
   Apteka.uz
   
3. 
   Arzonapteka.uz
   
4. 
   Dorixona.uz
   

Ko‟rsatilib o‟tilgan saytlardan shuni kuzatish mumkinki, online dorilarga ega bo‟lish va ular haqida ma‟lumotlarga ega bo‟lishga katta e‟tibor qo‟yilmoqda. Bu tizimni ya‟ni yani online dorilarni buyurtma qilish, eng muhim sohasi sifatida e‟tirof qilishga munosib bo‟lib qoldi. Shuni inobatga olgan holga ko‟rsatilib o‟tilgan saytlar orqali dorilar haqida ma‟lumot va uni ishlab chiqarilgan joyni haqida ma‟lumotlar olish imkoniga ega boladi. Bundan tashqari, ushbu saytlarda “Telegram-bot” orqali dorilarni buyurtma qilish yo‟riqnomalari ko‟rsatilgan. Ammo har bir rivojlanayotgan sohalar kabi ushbu tizimni isloh qilish kabi maqsadlarida to‟liqligicha maqsadga yetilgani yo‟q. Chunki yuqorida ko‟rsatilib o‟tilgan saytlardan kuzatish mumkingi, ushbu saytlar faqatgina dorilar haqida ma‟lumot beriish bilan cheklanadi. Online dorixona saytlarni taklif qiluvchi saytlarning kamchiliklari:

• 
  Ma‟lumotlar yetarlicha to‟liqlikda ko‟rsatilmaganligi;
  
• 
  Dori vositalarini ishlab chiqarilgan va yaroqlilik muddatini yo‟qligi;
  
• 
  Faqat ma‟lum huquq bilan cheklanganligi;
  
• 
  Online tarzda dorilarni buyutma qilish shakllanmagani;
  
• 
  Ishlab chiqaruvchi tashkilot nomi ko‟rsatilmaganligi;
  
• 
  Ma‟lumotlar barcha uchun ham ma‟lum qilinmasligi
  
• 
  Va boshqalar;
  

Hozirgi kunda ushbu tizimda saytlardan ishlash jarayonlarini va ularning bazi afzallik va kamchiliklarini ko‟rib chiqamiz. Birinchi navbatdan farmasevtika sohasi bo‟yicha ishlaydigan, yuqorida ko‟rsatilgan saytlardan biri www.oxymed.uzsaytni ko‟zdan kechiramiz.

Bu sahifadan ko‟rinib turibdiki ushbu sayt dizayn jihatdan sodda va hech qanday ortiqcha bezaklarsiz barpo etilgan. Ushbu sahifadan “Apteka” degan tugma kirsak, quyidagi ekran hosil boladi:

Apteka tugmasi bosilishi bilan bu oyna hosil bo‟ldi. Budan ko‟rinadiki, ushbu tugma orqali mamlakatimizdagi mavjud barcha dorixonalar ro‟yhatini olishimiz va bu dorixonalar haqida qisqacha ma‟lumot olishimiz mumkin.
Ammo shuni aytib o‟tish kerakki, Sayt orqali biror bir dorixona tanlasak, bu dorixona albatta Oxymed tomidan nazorat qilinadigan dorixonani korsatadi. Ya‟ni,

Sahifadan olishni mumkun bo‟lgan ma‟lumotlar faqatgina OXYMED korxonasiga tegishli bo‟lgan dorixonalarni ko‟rsatadi. Bu esa boshqa dori bilan ishlaydigan Aptekalar uchun ma‟lumot olishga imkon yaratmaydi.

“Dorilar katalogi” tugasi orqali sahifaga o‟tmoqchi bo‟lsak, yuqorida aytganimdek, faqat “oxymed” dorixonalari aks etadi.
Shulardan kelib chiqadiki, ushbu saytda yetarlicha ma‟lumot olish uchun barcha qulayliklar yaratilmagan.
Ana endi yana bir boshqa dori-darmon sohasi bilan ishlaydigan web saytni ishlash jarayonini tahlil qilaman. Bu sayt www.arzonapteka.uzsayti bo‟lib uning ko‟rinishi quyidagicha:

Sahifaga kirish bilan undagi interfeys alohida e‟tiborni tortadi. Ana endi, Dori qidirish uchun, dorni nomini yozib qidirsh tugmasini bosamiz:

Men “ЦИТРАМОН таб №6” nomli dorini qidirdim va yuqorida ko‟rsatilgan natijani oldim. Shundan keyn ro‟yhatda chiqqan 1 chi dorixonaga kirdim:

Demak, bu yerdan ko‟rinadiku, dorixona qayerda joylashgani va uning telefon raqami ko‟rsatilgan. Ish vaqtlarni tog‟risida ham ko‟rsatib o‟tilgan.
Ammo, butun O‟zbekiston bo‟ylab mavjud barcha dorixonlar ro‟yxati ko‟rsatib o‟tilmagan. Shundan so‟ng, men dorixonalar ro‟yhati bo‟limiga kirdim:

Shunda amin bo‟ldimku, bu sayt ham yuqorida o‟rganib chiqilgan sayt kabi faqat o‟z dorixonalari, ya‟ni ArzonApteka dorixonalaridagi dorilar uchun maxsus ekan. Lekin boshqa mavjud dorixonalar va ulardagi narxlar ko‟rsatilmagan.
Shulardan xulosa qilib endi, men yurtimizda yangi ko‟rinishdagi yangi web sayt, ya‟ni dori-darmon tizimi isloh qilish uchun xizmat qiladigan web loyihamni yana rivojlantirish va uni shakllantirishga e‟tiborimni qaratdim.