Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA

KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Axborot xavfsizligini ta’minlash kafedrasi

Axborot xavfsizligi fani bo’yicha

Amaliy ish

Mavzu: Kriptografik himoyalash

2-amaliy ish

Bajardi: 111-19 guruh talabasi

Sag’dullayev Islomali

Tekshirdi: Nuriddin Safoyev

Toshkent – 2020

2-amaliy ish

Sezar Usuli

Цезар усулида алмаштирувчи харфлар k ва силжиш билан аниқланади. Юлий Цезар бевосита k = 3 бўлганда ушбу усулдан фойдаланган.

k = 3 бўлганда ва алифбодаги ҳарфлар m = 26 та бўлганда қуйидаги жалвал ҳосил қилинади:

A	→	D
B	→	E
C	→	F
D	→	G
E	→	H
F	→	I
G	→	J
H	→	K
I	→	L
J	→	M
K	→	N
L	→	O
M	→	P
N	→	Q
O	→	R
P	→	S
Q	→	T
R	→	U
S	→	V
T	→	W
U	→	X
V	→	Y
W	→	Z
X	→	A
Y	→	B
Z	→	C

Мисол.

Матн сифатида KOMPYUTER сўзини оладиган бўлсак, Цезар усули натижасида қуйидаги шифрланган ёзув ҳосил бўлади: NRPSBXWHU.

Цезар усулининг камчилиги бу бир хил ҳарфларнинг ўз навбатида, бир хил ҳарфларга алмашишидир.

TOPSHIRIQ:

SAGDULLAYEV ISLOM k=3 VDJGYOODBHY LVORP


O’rin almashtirish usuli

Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash. Masalan, T₀ = УСМАНБАЕВ ДОНИЁРБЕК degan ma`lumot jadvalga ustun bo`yicha yoziladi. To’rtta qator va beshta ustundan iborat jadvalga ma`lumot quyidagicha yoziladi

У	Н	В	Н	Б
С	Б	_	И	Е
М	А	Д	Ё	К
А	Е	О	Р	*

Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor.

T₁ = УНВНБСБ_ИЕМАДЁКАЕОР*;

Deshifrlashda,esa kalit k=4*5; matritsa o’lchamiga teng bo’ladi va bunda qator bo’yicha yozilib ustun bo’yicha o’qiladi.

TOPSHIRIQ:

S	U	Y	I	M
A	L	E	S	*
G	L	V	L	*
D	A	_	O	*

T₀ = SAGDULLAYEV ISLOM

T₁ = SUYIMALES*GLVL*DA_O*

Kalit so’z yordamida shifrlash usuli;

T₀ = УСМАНБАЕВ ДОНИЁРБЕК; K= ЧЕЛСИ

Ч	Е	Л	С	И
5	1	3	4	2
У	Н	В	Н	Б
С	Б	_	И	Е
М	А	Д	Ё	К
А	Е	О	Р	*

Bunda ham avvalgidek jadvalni to’ldirib olamiz va kalit so’z yordamida shifrlaymiz;

Ustunlarni sonlarning o’sish tarbida joylashtiramiz va qator bo’yicha o’qib olamiz.

Е	И	Л	С	Ч
1	2	3	4	5
Н	Б	В	Н	У
Б	Е	_	И	С
А	К	Д	Ё	М
Е	*	О	Р	А

T₁ = НБВНУБЕ_ИСАКДЁМЕ*ОРА;

Deshifrlashda esa matnni qator bo’yicha yozib, sonlarni o’sish tartibida yozib olamiz va kalit so’z bo’yicha joylashtiramiz. Shundan so’ng ustun bo’yicha o’qib olamiz.

TOPSHIRIQ:

T₀ = SAGDULLAYEV ISLOM K=CODER

C	O	D	E	R
4	2	5	1	3
S	U	Y	I	M
A	L	E	S	*
G	L	V	L	*
D	A	_	O	*

E	O	R	C	D
1	2	3	4	5
I	U	M	S	Y
S	L	*	A	E
L	L	*	G	V
O	A	*	D	_

T₁ = IUMSYSL*AGELL*GVOA*D_

Ikki tomonlama o’rin almashtirish

T₀= УСМАНБАЕВ ДОНИЁРБЕК

K₁= 3, 1, 4, 2; K₂= 5, 4, 2, 1, 3.

K1\K2	5	4	2	1	3
3	У	Н	В	Н	Б
1	С	Б	_	И	Е
4	М	А	Д	Ё	К
2	А	Е	О	Р	*

K1\K2	1	2	3	4	5
1	И	_	Е	Б	С
2	Р	О	*	Е	А
3	Н	В	Б	Н	У
4	Ё	Д	К	А	М

T₁= И_ЕБСРО*ЕАНВБНУЁДКАМ

Deshifrlash: tartiblangan kalitlar sonlarini qator va ustunlarga yozib, maxfiy matnni chapdan o’ngga, tepadan pastga qilib joylashtiramiz. So’ng ustunlarni keyin esa qatorlarni kalit sonlari joylashuvi bo’yicha o’zgartiramiz. Keyin harflarni yuqoridan pastga, chapdan o’ngga qarab o’qiymiz.

TOPSHIRIQ:

T₀ = SAGDULLAYEV ISLOM

K₁= 3, 1, 4, 2; K₂= 5, 4, 2, 1, 3.

K1\K2	5	4	2	1	3
3	S	U	Y	I	M
1	A	L	E	S	*
4	G	L	V	L	*
2	D	A	_	O	*

K1\K2	1	2	3	4	5
1	S	E	*	L	A
2	O	_	*	A	D
3	I	Y	M	U	S
4	L	V	*	L	G

T₁= SE*LAO_*ADIYMUSLV*LG

VERNAM USULI

Vernam usuli bo’yicha shifrlashda Ingliz alifbosi va yana 6 ta simvol jami 32 ta belgini tartiblab raqamlaymiz va 0 va 1 lik kodlarga o’girib chiqamiz. Keyinchalik xor amali orqali belgilarni yig’indisini olamiz. Qo’shiluvchilar esa shifrlanuvchi ma’lumot va kalitdir.

A=0=00000 N=13=01101 #=26=11010

B=1=00001 O=14=01110 !=27=11011

C=2=00010 P=15=01111 _=28=11100

D=3=00011 Q=16=10000 @=29=11101

E=4=00100 R=17=10001 ?=30=11110

F=5=00101 S=18=10010 *=31=11111

G=6=00110 T=19=10011 XOR jadvali

H=7=00111 U=20=10100 0+0=0

I=8=01000 V=21=10101 0+1=1

J=9=01001 W=22=10110 1+0=1

K=10=01010 X=23=10111 1+1=0

L=11=01011 Y=24=11000 Formulasi:

M=12=01100 Z=25=11001 T₁=T₀+K

T₀ = USMANBAYEV_DONIYORBEK_SHUHRATOVICH

K = TALABA

Qo’shish jarayoni :

U 10100 S 10010 M 01100 A 00000

+ + + +

T 10011 A 00000 L 01011 A 00000

= = = =

H 00111 S 10010 H 00111 A 00000

Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi :

T₁ = HSHAMBTYPV@D@NDYPRSEB_THHH#ASOGIJH

Shu yo’l bilan orqaga qaytiladi ya’ni tayyor ma’lumotga kalit qo’shiladi va shifrlangan ma’lumot qaytarib olinadi.

TOPSHIRIQ:

I 01000 S 10010 L 01011 O 01110 M 01100

+ + + + +

A 00000 R 10001 A 00000 F 00101 A 00000

= = = = =

I 01000 D 00011 L 01011 L 01011 M 01100……..

SHU TARZDA DAVOM ETSAK

T₁= IDLLAMMS_KFJHSHGEU

GAMMALASH USULI.

Gammalash usulida biz kiril alfavitidan foydalanamiz va 0 dan 9 gacha sonlarni sanoq soni bo’yicha tartiblab yozib olamiz. Ma’lumotga kalit ketma-ket yozilib qo’shilib ketaveradi.

А=0 Л=12 Ч=24 0=36

Б=1 М=13 Ш=25 1=37

В=2 Н=14 Ъ=26 2=38

Г=3 О=15 Ь=27 3=39

Д=4 П=16 Э=28 4=40

Е=5 Р=17 Ю=29 5=41

Ё=6 С=18 Я=30 6=42

Ж=7 Т=19 Ӯ=31 7=43

З=8 У=20 Қ=32 8=44

И=9 Ф=21 Ғ=33 9=45

Й=10 Х=22 Ҳ=34 FORMULASI:

К=11 Ц=23 _=35 C=(T_{0 T}+ G_T)modN

T₀ = УСМАНБАЕВ_ДОНИ ЁРБЕК_ШУХРАТОВИЧ

G = ТАЛАБА

T₀ – YASHIRILADIGAN MA’LUMOT

G – KALIT SO’ZI

C – SHIFRLANGAN MA’LUMOT

T₀ У С М А Н Б А Е В

G Т А Л А Б А Т А Л

T_{0 T} 20 18 13 0 14 1 0 5 2

G_T 19 0 12 0 1 0 19 0 12

T+ G _modN 39 18 25 0 15 1 19 5 14

C 3 С Ш А О Б Т Е Н

Shu tariqa davom etsak quyidagi shifrlangan ma’lumot hosil bo’ladi

С = 3СШАОБТЕН_ЕО ҒИСРВЕЯ_1УЦРТТЬБЙЧ.

Deshifrlash formulasi : T₀ = (N – G_T + C)modN

N =46 - jadvaldagi belgilar soni