Kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Mahalliy tarmoqlar uchun eng birinchi yadro texnologiyasi bo'lgan fayl serveri modeli 
(FS). O'sha paytda bu texnologiya FoxPro, Clipper, Clarion, Paradox va boshqalar kabi 
tizimlardan foydalanadigan mahalliy ishlab chiqaruvchilar orasida juda keng tarqalgan 
edi.
FS modelida barcha 3 komponentlarning funktsiyalari (taqdimot komponenti, dastur komponenti 
va manbaga kirish komponenti) bitta kodda birlashtirilgan bo'lib, u server kompyuterida (host) 
amalga oshiriladi. Ushbu arxitekturada mijozning kompyuteri mutlaqo yo'q, displey va 
ma'lumotlarni uzatish kompyuter yoki terminalning kompyuteridan foydalanib, terminalni taqlid 
qilish tartibida amalga oshiriladi. Ilovalar odatda to'rtinchi avlod tilida (4GL) tuziladi. 
Tarmoqdagi kompyuterlardan biri fayl serveri hisoblanadi va boshqa kompyuterlarga fayllarni 
qayta ishlash xizmatlarini taqdim etadi. U tarmoqdagi OT nazorati ostida ishlaydi va axborot 
manbalariga kirish komponenti sifatida muhim rol o'ynaydi. Tarmoqdagi boshqa shaxsiy 
kompyuterlarda amaliy dastur komponenti va taqdimot komponenti ulangan kodlarda ishlaydi. 

---

Mijoz va server o'rtasidagi harakatlanish texnologiyasi quyidagicha: so'rov mijoz kompyuterida 
joylashgan ma'lumotlar bazasida joylashgan ma'lumotlar bazasini uzatuvchi fayl serveriga 
yuboriladi. Barcha ishlov berish terminalda amalga oshiriladi. 
Almashish protokoli - bu dasturga fayl serveriga fayl tizimiga kirishni ta'minlaydigan 
qo'ng'iroqlar to'plamidir. 
Ushbu texnologiyaning ijobiy tomonlari: 

- ilovalarni ishlab chiqish qulayligi; 

- ma'muriyatchilik va dasturiy ta'minotni yangilash qulayligi

- uskunalar ish joylarining arzonligi  (terminallar yoki emulyatsiya rejimida ishlashi past bo'lgan 
arzon kompyuterlar har doim to'liq kompyuterlarga qaraganda arzonroq).
Ammo FS-modelning afzalliklari uning kamchiliklaridan ustundir: 
Tarmoq orqali yuborilgan ma'lumotlarning ko'pligiga qaramay, javob berish vaqti juda muhim, 
chunki terminalda mijoz tomonidan kiritilgan har bir belgi serverga uzatilishi, dastur tomonidan 
qayta ishlanib, terminal ekraniga qaytarilishi kerak. Bundan tashqari, bir nechta kompyuterlar 
o'rtasida yuklarni muvozanatlash muammosi mavjud. 

- qimmatbaho server uskunalari , barcha foydalanuvchilar o'z manbalarini baham ko'rganligi 
sababli;

- grafik interfeysning etishmasligi .
"Fayl-server" texnologiyasiga xos bo'lgan muammolarni hal qilish natijasida yanada zamonaviy 
texnologiyalar "Client-server" paydo bo'ldi. 
Zamonaviy ma'lumotlar bazalari uchun mijoz-server arxitekturasi deyarli standart bo'lib qoldi. 
Agar ishlab chiqilgan tarmoq texnologiyasi "mijoz-server" arxitekturasiga ega bo'ladi deb taxmin 
qilinsa, bu uning ichida amalga oshirilgan amaliy dasturlar taqsimlangan xarakterga ega bo'ladi, 
ya'ni amaliy funktsiyalarning bir qismi mijoz dasturida, boshqasi esa dasturda amalga oshiriladi. 
server. 
Mijoz-Server texnologiyasi doirasida dasturlarni amalga oshirishdagi farqlar to'rt omil bilan 
belgilanadi: 

---


- mantiqiy tarkibiy qismlarga dasturiy ta'minotning qaysi turlari kiradi; 

- mantiqiy komponentlarning funktsiyalarini amalga oshirish uchun qanday dasturiy 
mexanizmlardan foydalaniladi; 

- tarmoqdagi kompyuterlar tomonidan mantiqiy tarkibiy qismlar qanday taqsimlanishi; 

- tarkibiy qismlarni bir-biriga ulash uchun qanday mexanizmlardan foydalaniladi. 
Shundan kelib chiqqan holda uchta yondashuv ajralib chiqadi, ularning har biri tegishli server-
texnologiya modelida amalga oshiriladi: 

- masofaviy ma'lumotlarga kirish modeli (Remote Date Access - RDA); 

- ma'lumotlar bazasi serverining modeli (DateBase Server - DBS); 

- Application Server Model (Application Server - AS). 
RDA modelining muhim afzalligi - bu SQL-ga yo'naltirilgan MBBT bilan ishlaydigan ish stoli 
ilovalarining tezkor shakllanishini ta'minlaydigan dasturlarni ishlab chiqish vositalarining keng 
tanlovi. Odatda, vositalar OS bilan grafik interfeys interfeysini, shuningdek, taqdimot va dastur 
funktsiyalari aralashgan holda avtomatik kod yaratish vositalarini qo'llab-quvvatlaydi. 
Keng tarqalishiga qaramay, RDA-model eng ilg'or DBS-modelga imkon beradi.