Komparator

Kirish
Komparator (lotincha: compare — taqqoslayman) — 1) fizik kattaliklarning oʻlchamlarini mos etalon (namuna) oʻlchamlariga solishtirib aniqlaydigan oʻlchash asbobi (teng yelkali tarozilar, elektr-oʻlchash potensiometrlari va boshqa taqqoslash asboblari); nazorat-oʻlchash vositalaridan biri. Mexaniq (yelkali tarozilar), elektr (oʻlchash koʻprigi), optik (optimetr), interferension (interferometr), stereoskopik va boshqa turlari bor. K. yordamida uzunlik, burchak, massa, bosim, tok kuchi va boshqa oʻlchanadi. Haritalar tuzish ishlarida stereokomparatorlar qoʻllanadi. 2) astronomiyada — spektrlar va astrofotogʻrafiyalarni taqqoslash uchun spektrokomparator va blink-komparatorlardan foydalaniladi. K. yordamida yulduzlarning nuriy tezligi, osmon yoritqichlarining oʻzgarishlari, osmondagi bir obʼyektning ikkinchisiga nisbatan oʻzgarishi aniqlanadi va h. k.

Operatsion kuchaytirgich asosida yig‘ilgan analogli kuchlanish komparatorlarining ishlash printsipini o‘rganish va ularning xarakteristikalarini tadqiq etish. Nazariy ma’lumotlar va hisoblash formulalari Kuchlanish komparatori (taqqoslagichi) – taqqoslash qurilmasi bo‘lib, ikkita kuchlanishni fakt (voqeilik) va payt (moment) bo‘yicha tengligi solishtirish orqali aniqlash imkonini beradi. Bir pog‘onalik (bo‘sag‘alik) (ikkita va bitta kirishlik) va gisterezisli (simmetrik va nosimmetrik) komparatorlar mavjudligi farq qilinadi. Bitta bo‘sag‘alik komparatorlar 7.1a-rasmda Oddiy bitta bo‘sag‘alik, ikkita kirishlik komparatorlar keltirilgan. Har safar, invertorlovchi Ukir1 va invertorlamaydigan Ukir2 kirish kuchlanishlari orasidagi farq nolga teng bo‘lganda, ya’ni Udif=Ukir1Ukir2=0 bo‘lganda, Uchiq komparatorning chiqish kuchlanishi Uchiq operatsion kuchaytirgichning chekka  Uchiq qiymatidan  Uchiq ning to yuqori qiymatigacha o‘zgaradi, agarda differentsial kuchlanish Udif > 0 (1,b-rasm), va aksincha, yuqori  Uchiq . dan to pastki  Uchiq ,gacha, agar Udif < 0 (1,v-rasm) bo‘lsa. 7.1-rasm. Analogli kuchlanish komparator Mohiyatan, bitta bo‘sag‘alik, ikkita kirish ega komparator teskari aloqasiz analogli operatsion kuchaytirgichdan (OK) iborat bo‘lib, uning chiqishida, kirishdagi analogli kuchlanishlarning qiymati va belgisining nomuvofiqliga bog‘liq holda ikkisathli diskret signal shakllanadi. Shu а) b) v) Uki r 1 Udi f Uki r 2  Uc hi q R2 R1 Uki r 0 Udi f > 0 Uc hi q Uc hi q Uc hi q Uki r 0 Udi f < 0 Uc hi q Uc hi q Uc hi q 95 tufayli, ko‘pincha komparatorlar analogli va raqamli qurilmalar o‘rtasidagi aloqa elementlari sifatida ishlatiladi. OK ning yangi sifati yaratadigan farq, kirish kuchlanishini ishlatishdan iborat bo‘lib, bu kuchlanishning qiymati OK ning Ukir.max kuchlanishidan katta va bunda chiqish kuchlanishi o‘zining chekka qiymatiga Uchiq erishadi (7.2 b va g –rasmlarga qarang), ya’ni Ukir>Uchiq/Ku. Ishlatilayotgan kirish kuchlaninshining sathlari OK ishini kuchaytirish rejimidan ikkita signalni taqqoslash rejimiga o‘tkazadi. Agar, komparator kirish kuchlanishini tayanch kuchlanish bilan taqqoslashga mo‘ljallangan bo‘lsa, unda o‘rganilayotgan Ukir kuchlanish invertorlamaydigan kirishga va invertorlovchi kirishga – E1 generatordan Uop tayanch (doimiy) kuchlanish uzatiladi va aksincha (7.2-rasm). Komparator chiqishida Ukir=Uop=E1 bo‘lganda o‘z qutblanishini o‘zgartib turuvchi to‘g‘ri burchakli impulslar shakllanadi. Xususiy holda, qachon E1= 0 bo‘lganda, bunday komparator nol-indikator deb ataladi. 7.2-rasm. Nol-indikator komarator Shunday qilib, XFG1 funktsional generatordan R1 rezistor orqali 7.3-rasm. Nol-indikator komarator ossillogrammasi 96 invertorlovchi kirishga uchburchak shaklidagi kuchlanish Uchiq/KuKomparatorning ishlash printsipi
Komparator - bu har qanday qiymatlarni solishtirish uchun mo'ljallangan qurilma (lotincha solishtirish - "taqqoslash").
Bu katta ko'paytirish omiliga ega bo'lgan operatsion kuchaytirgich. Kirishlar mavjud: to'g'ridan-to'g'ri va teskari. Agar kerak bo'lsa, mos yozuvlar signali ularning har qandayiga ulanishi mumkin.
Kirishlardan biriga doimiy signal qo'llaniladi, bu mos yozuvlar signali deb ataladi.
U taqqoslash uchun ma'lumotnoma sifatida ishlatiladi. Sinov signali ikkinchisiga keladi. Chiqishda shartlarga qarab o'z holatini o'zgartiradigan tranzistor mavjud: 

• To'g'ridan-to'g'ri kirish kuchlanishi teskari kuchlanishdan yuqori - tranzistor ochiq. 

  
  

• Teskari kirishning kuchlanishi to'g'ridan-to'g'ri kuchlanishdan yuqori - u yopiq. 

  
  

Shunga ko'ra, chiqish voltaji keskin ravishda minimaldan maksimalgacha o'zgaradi yoki aksincha.