Kompyuter arxitekturrasining rivojlanish bosqichlarini sanab bering

Kesh-xotirada xaritalash usullari

• 
  Mantiqiy jihatdan kesh-xotira protsessor va asosiy xotira o`rtasida joshlashadi.
  
• 
  Lekin amaliy jihatdan ularni 3 xil usulda xaritalash (mapping) orqali joylashtirish mumkin
  
• 
  Kesh-xotira uchun uch xil xaritalash turi qo'llaniladi: to'g'ridan-to'g'ri xaritalash, assotsiativ xaritalash va Set-Assotsiativ xaritalash.
  

To`g`ridan-to`g`ri xaritalash

• 
  To'g'ridan-to'g'ri xaritalash deb nomlanuvchi eng oddiy usul har bir asosiy xotiraning blokini faqat bitta mumkin bo'lgan kesh qatoriga joylashtiradi.
  
• 
  To'g'ridan-to'g'ri xaritalashda har bir xotira blokini keshdagi ma'lum bir qatorga tayinlanadi.
  
• 
  Agar yangi blokni joylash kerak bo'lsa, oldinroq xotiraga olingan blok o`chirib tashlanadi. Manzil maydoni ikki qism indeks maydoniga va yorliq maydoniga bo'lingan.
  
• 
  Kesh yorliq maydonlarini saqlash uchun ishlatiladi, qolganlari asosiy xotirada saqlanadi.
  
• 
  To'g'ridan-to'g'ri xaritalashning ishlashi hit ratio koefitsienti nisbati bilan mutanosib.
  

To`g`ridan-to`g`ri xaritalash

• 
  Keshga kirish uchun har bir asosiy xotira manzili uchta maydondan iborat deb qarash mumkin.
  
• 
  Eng kam ahamiyatli bitlar asosiy xotira blokidagi noyob so'z yoki baytni aniqlaydi.
  

Assotsiativ xaritalash

Ushbu turdagi xaritalashda assotsiativ xotira so'zining tarkibi va manzillarini saqlash uchun ishlatiladi.

Set-Assotsiativ xaritalash

• 
  Ushbu xaritalash shakli to'g'ridan-to'g'ri xaritaning kamchiliklari olib tashlanib rivojlantirilgan shakli hisoblanadi.
  
• 
  Assotsiativ xaritalashni o'rnatish to'g'ridan-to'g'ri xaritalash usulida mumkin bo'lgan kamchiliklarni hal qiladi.
  
• 
  Buni bloklar keshga joylashtiradigan bitta satrga ega bo'lish o'rniga, bir nechta satrlarni guruh qilib, to'plamni yaratish deb aytiladi.
  
• 
  Keyin xotira bloki ma'lum bir to'plamning istalgan satriga xaritani joylashtirishi mumkin.
  
• 
  Set-assosiativ xaritalash keshda mavjud bo'lgan har bir so'z asosiy indeks manzili uchun ikkita yoki undan ko'p so'zdan iborat bo'lishi mumkin.
  

Set-Assotsiativ kesh xaritalashda to'g'ridan-to'g'ri va assotsiativ kesh xaritalash usullarining eng yaxshi imkoniyatlari birlashtiriladi.

3. 
   Tezkor xotira nima?
   

Katta hajmdagi ma’lumotlarga bo‘lgan ehtiyoj kompyuterdan bu ma’lumotlarni tezkorlik bilan o‘qishni talab qiladi. Buning uchun esa RAM ( Random Access Memory), ya’ni bosh tezkor xotira qurilmasining imkoniyati ham keng bo‘lishi kerak. 2005 yildan 2009 yilgacha kompyuterlar DDR2 tizimidagi tezkor xotiraga ega bo‘lishgan. Bugun esa aksariyat qurilmalarda DDR3 tizimidagi RAM’dan foydalaniladi. 2007 yilda taqdim qilingan DDR3 zamonaviy, yangi operativ xotira turi hisoblanadi. Maksimal ishlash chastotasi 1800 MGS gacha.Operativ xotira chastotasi kompyuterning ishlash tezligini aniqlab beradi. Chastota bu – vaqt birligidagi jarayondir. Misol uchun, 600 megagers (MGS) chastotali operativ xotira 100 MB ma’lumotni 10 soniyada yuklasa, 1000 MGS operativ xotira bu jarayonni 5 sekundda amalga oshiradi. Tekor xotirani tanlashda uning chastota tezligini ham inobatga olish kerak. 1600 chastotali DDR3 yoki 2133 chastotali DDR4 tezkor xotira tizimlari bugungi ishlab chiqaruvchilarning “asosiy plata”lariga muvofiq keladi.Agar siz 800 MGS da ishlaydigan DDR2 operativ xotirasini 533 chastotali plataga ulasangiz ham operativ xotira tezligi oshmaydi va 533 chastotada ishlaydi.
9-variant

1. 
   Tezkor xotiraning vazifalari ?
   

Xotira kompyuterda programmalar va berilganlarni, amal natijalarini saqlaydigan qurilma. Xotiraning turlari kop: tezkor, doimiy, tashqi, kesh, video va boshqalar. 
Tezkor xotira kompyuterning muhim qismi bolib, protsessor undan amallarni bajarish uchun programma, berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda saqlaydi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, kompyuter ochirilsa, tezkor xotirada saqlanayotgan programmalar va berilganlar yoq bolib ketadi. Shuning uchun ularni qattiq diskda yoki disklarda saqlab qolish kerak. Kompyuter ishlab turganda elektr tokini ogohlantirmasdan ochirish, umuman aytganda, katta zarar keltirishi mumkin. Barcha turdagi xotiralar uchun muhim tushuncha uning hajmidir. Kompyuterlarda ma’lumot birligining eng kichik olchovi sifatida bayt qabul qilingan bolib, 1 bayt 8 bit (ikkilik raqam)ga teng.

2. 
   Protokol nima?
   

Har xil kompyuterlar va turli dasturlar tarmoq aloqasi jarayonida bir- birlarini tushunish uchun maxsus texnik qoidalar qo`llaniladi. Tarmoq sohasida bunday qoidalar to`plami protokol (bayonnoma) deb ataladi. Hozirgi kunda eng ko`p qo`llanilayotgan protokol TCP/IP dir. Bu protokol funksiyasini oddiy pochta xizmatiga o`xshatsa bo`ladi Huddi shunday TCP/IP protokoli tarmoqda ishlaydi. Jo`natiladigan ma`lumot paketga joylashtiriladi va paketga jo`natuvchi va qabul qiluvchi kompyuter manzillari yoziladi va tarmoqqa uzatiladi. Shunday qilib tarmoqning bitta marshrutizatoridan manzilga qarab eng qisqa yo`llarini tanlab, keyingi marshrutizatorga uzatilib, paketkerakli manzilga yetkaziladi. Faqat oddiy pochtadan farqi ma`lumotni yetkazish vaqti kunlar bilan emas, soniyalar bilan o`lchanadi.
Tarmoqning uzatish yo`llari tiqilib qolmasligi uchun TCP protokoli katta hajmli ma`lumotlarni kichik qismlarga bo’lib, alohida paketlarda uzatadi. Har bir paket internetda IP protokol xizmati yordamida alohida sayohat qiladi. Paketlar manzilga yetgach, TCP protokoli bo`lingan ma`lumotni yig`adi va boshlang`ich holatiga keltiradi. Agar qandaydir paket manzilga yetib kelmasa, TCP protokol uni takroran jo`natishni talab etadi, toki ma`lumot butun yetib kelmagungacha. Shuning uchunTCP/IP ishonchli protokol deb aytiladi.

3. 
   IP manzillardan foydalanishga ko’ra turlari haqida ma’lumot bering.
   

IP manzillar tarmoqda foydalanishiga ko'ra ikki xil buladi.