Kompyuter qurilmalari ishini boshqaradigan qurilmadir. U kompyuterning ishlash tezligini belgilaydi. Kompyuterlar mikroprotsessor turi bilan farqlanadi

Xeon oilasiga mansub protsessorlar Kuchli kompyuterlarda Xeon protsessorlari qo‘llaniladi. Ushbu protsessorlar uchun slot 2 joriy etilgan. Ushbu slot (yangi protsessorning interfeysi bilan birgalikda) FRC li ortiqcha tizimlarni ham, 1, 2, 4 va hattoki 8 protsessorli simmetrik tizimlarni ham yaratish imkonini beradi. Shinalarining chastotasi 100 MGs, yadrosining chastotasi esa 400 MGs va bundan ham yuqori, ikkilamchi keshxotira qurilmasi xuddi Pentium Pro da singari yadro chastotasida ishlaydi. Ikkilamchi kesh-xotira qurilmasining hajmi 512 Kbayt, 64 Gbaytgacha keshlashtirilganida 1 yoki 3 Mbayt (36 bitli manzil belgilanishida jamiki manzil makoni). Xeon protsessorlari nafaqat katta quvvati, balki katta, xususan: 5,2 x 12,7 x 1,9 sm o‘lchamlari bilan ham ajralib turadi.



2-rasm: Mikroprotsessorlarning arxitekturalari.


IA-64 arxitekturali protsessorlar 1995 yili birinchi 32 razryadli ko‘p vazifali 80386 rusumli protsessor paydo bo‘lganidan so‘ng IA-64 arxitekturasi protsessorlar texnologiyasi sohasida eng ahamiyatli yutuq bo‘lib qoldi. O‘sha davrda IA-64 arxitekturasi ilk bor Itanium protsessorida joriy etilishi va 2000 yilda ishlab chiqarila boshlanishi rejalashtirilgan edi. Ushbu protsessor o‘sha yillarda mavjud arxitekturalarda kuzatilgan cheklanishlarni yengib o‘tishi hamda bo‘lg‘usi ravnaqi uchun ish unumdorligining zaxirasini ta’minlashi kutilgan. Itanium negizida tayyorlanadigan serverlar va ish stansiyalari EPIC (Explicitly Parallel Instruction Computing) deb nom olgan yangi funksional imkoniyatlar kompleksi tufayli misli ko‘rilmagan ish unumdorligi, masshtablanishi bilan ajralib turishi rejalashtirilgan.

3-rasm: Mikroprotsessorlarning texnik ko`rsatkichlari.
Takt tezligi (soniyadagi taktlar soni) takt – sodda operasiyalarning bajarish vaqti .
Mikroprotsessorning boshqa qurilmalar bilan bog’lanishi.
MPning interfeys qismi MPni ShKning tizim shinasi vositasida bog‘lash va muvofiqlashtirish, shuningdek, amalga oshayotgan dastur komandalarini qabul qilib, dastlabki tahlildan o‘tkazish hamda operandlar va komandalarning to‘liq manzillarini shakllantirish uchun mo‘ljallangan. Interfeys qism o‘z tarkibiga MPXning manzilli registrlarini, manzil shakllantiruvchi uzelni, MPdagi komandalarning buferi sanaladigan komandalar registrlarining blokini, MPning ichki interfeys shinasini hamda kiritish-chiqarish portlari va tizim shinasini boshqarish sxemasini mujassam etadi. Kiritish-chiqarish portlari - ShKning tizim interfeysiga qarashli punktlar bo‘lib, MP ayni shu punktlar orqali boshqa qurilmalar bilan axborot almashinadi. MPda hammasi bo‘lib 65536 ta portlar bo‘lishi mumkin. Har bir port, xotira uyasining manziliga mos keluvchi manzilga, ya’ni port raqamiga ega. Ushbu manzil (port raqami) asosiy kompyuter xotirasining bir bo‘lagi emas, balki kiritishchiqarish qurilmasining ushbu portdan foydalanuvchi qismi sanaladi. Qurilma porti o‘z ichiga ma’lumotlar almashinuvi va boshqaruvchi axborot bilan almashinish uchun mo‘ljallangan ulash apparatlari va ikkita xotira registrini mujassam etadi. Ayrim tashqi qurilmalar almashinishi darkor bo‘lgan axborotning katta hajmini saqlash uchun asosiy xotiradan ham foydalanadi. 4-rasmda protsessorning tashkil etuvchi qismlari va uni tezkor xotira bilan kanday bog‘langanligi qo‘rsatilgan. Ushbu rasm asosida protsessor tarkibiga kirgan qurilmalarning bajaradigan vazifalari haqida qisqacha to‘xtalib o‘tamiz.