Kompyuter tarmoqlari laboratoriya mashg’ulotlarini bajarish uchun

Logical/Physical – ishchi maydon rejimini o’zgartirish; 
Laboratoriya ishini bajarish tartibi: 
1. Tarmoq topologiyasini yaratish; 
2. Oxirgi bog’lamalarni qo’shish; 
3. Oxirgi bog’lamalarni tarmoq qurilmalari bilan bog’lash; 
4. Boglamalarda IP-adreslar va tarmoq maskasini sozlash; 
5. Real vaqt rejimida tarmoq ishini tekshirish. 
Ishning bajarilishi 
Cisco Packet Tracer dsaturini ishga tushiramiz. Dastur ishga tushgandan 
so’ng simulyatorning bosh oynasi ochiladi (3.1-rasm). 
1. Tarmoq topologiyasini yaratish. 
Yangi tarmoqning topologiyasini yaratamiz, kerakli qurilmani va 
bog’lanishni tanlaymiz. 
Tarmoq topologiyasi turli xil tarmoq qurilmalari va bog’lanishlar bilan 
shakllangan bo’lishi mumkin. Ushbu laboratoriya ishida biz oddiy tarmoq 

---

qurilmalaridan foydalanamiz: konsentrator (hub), kommutator (switch), oxirgi 
qurilma (kompyuterlar). 
Network Component Box tarmoq qurish mumkin bo’lgan barcha taqdim 
etilgan qurilmalardan tashkil topgan (3.2-rasm). 
3.2-rasm. Qurilmalar va bog’lanishlar turlari. 
2. Topologiyani qurish, bog’lamalarni qo’shish. 
Tanlangan oxirgi qurilmaga sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosish 
(3.3-rasm). 
3.3-rasm. Oxirgi qurilmalar turlari. 
Tanlangan oxirgi qurilmaga sichqonchaning chap tugmasini bir marta 
bosish, bizning ishimiz uchun bu PC (3.4-rasm). 
3.4-rasm. Oxirgi qurilmani tanlash. 
Kursorni simulyatorning ishchi oynasi bo’ylab siljiting. Kursor “+” belgisi 
ko’rinishida bo’lishi shart. Shichqonchani ishchi maydonning istalgan joyiga 
bosing va siz tomondan tanlangan qurilma nusxalanadi. Ushbu protsedurani 3 
marta bajaring va ishchi maydonda 4 ta PC bo’ladi (3.5-rasm). 
3.5-rasm. Ishchi maydon ko’rinishi. 
3. Bog’lamalarga konsentrator va kommutatorni ulash. 
Konsentratorlar (Hubs) guruhini tanlang, bu guruhdan birinchi modelni 
tanlang (Hub-PT). konsentratorni PC0 va PC1 orasiga joylashtiring (3.6-rasm). 

---

Konsentrator vazifasi yetarlicha oddiy: u bir portiga qabul qilgan paketni 
boshqa barcha portlarida takrorlaydi. 
3.6-rasm. Ishchi maydon ko’rinishi. 
Dastlab ulanish turini tanlagan holda, PC0 ni Hub0 bilan ulaymiz. Ushbu 
holat uchun to’g’ri ulanishli mis o’rama juft kabeli to’g’ri keladi (3.7-rasm). 
3.7-rasm. To’g’ri ulanishli bog’lanishni tanlash. 
PC0ni Hub bilan ulash uchun quyidagi amallarni bajaring (3.8-rasm): 
1) PC0 ustiga sichqoncha bilan bir marta bosing; 
2) FastEthernet interfoesini tanlang; 
3) Kursorni Hub0 ustiga ko’chiring; 
4) Hub0 ustiga bir marta bosing va potr 0 ni tanlang; 
5) Ikki qurilma bog’lanishidagi yashil indikatorga e’tiboringizni qarating, bu 
har ikkala qurilma ish haolatiga tayyor ekanligini bildiradi. 
1 
2 
3 
4 
5 
-
3.8-rasm. PC0 ni Hub0 ga ulash. 
Yuqoridagi harakatlarni PC1 va Hub0 ni ulash uchun konsentratordan port 1 
ni tanlagan holda takrorlang (3.9-rasm). Amalda port raqami ahamiyatga emas, 
ammo portlarni ketma-ket egallash qulay hisoblanadi. 
3.9-rasm. Ishchi maydon ko’rinishi. 

---

Endi ishchi maydonga kommutatorni joylashtiramiz, masalan, 2950-24 
modelini (3.10-rasm). 2950 seriyasidagi kommutatorlar oilasi tavsifini Cisco 
Systems kompaniyasi saytidan topish mumkin. [
1
]. 
Kommutatorlar – bu OSI modelining kanal sathida ishlaydigan va bir nechta 
bog’lamalarni yoki tarmoqning bir nechta segmentlarini bittaga birlashtiruvchi 
qurilmadir. Kommutator konsentratordan farqli ravishda paketni ichki jadval – 
kommutatsiya jadvali asosida trafikni u borishi mo’ljallangan portga yuboradi, 
paketni barcha portlarida takrorlamaydi. 
3.10-rasm. Ishchi maydon ko’rinishi. 
PC2 ni Switch0 bilan to’g’ri ulanishli mis o’rama juft kabelini tanlagan 
holda ulaymiz. 
Ulash uchun quyidagi amallarni bajaring (3.11-rasm): 
1) PC2 ustiga sichqoncha bilan bir marta bosing; 
2) FastEthernet interfoesini tanlang; 
3) Kursorni Switch0 ustiga ko’chiring; 
4) Switch0 ustiga bir marta bosing va FastEthernet0/1 ni tanlang; 
5) Diqqat qiling, tarmoq to’g’ri ishlashi uchun har ikkala tarmoq qurilmalari 
tayyor bo’lishi shart, buni yashil indikatorlar bildirb turadi. Konsentratordan farqli 
ravishda kommutator bilan bog’lanish bir qancha vaqt olishi mumkin. 
1 
2 
3 
4 
5 
3.11-rasm. PC2 ni Switch0 bilan ulash. 
PC3 ni Switch0 bilan ulash uchun yuqorida tavsiflangan amallarni 
kommutatordan FastEthernet0/2 portini tanlagan holda takrorlang (3.12-rasm). 
3.12-rasm. Ishchi maydon ko’rinishi. 

---

Agar kursorni yashil indikator ustiga o’tkazsak, biz ushbu ulasnish qaysi 
portda amalga oshirilayotganligini ko’rishimiz mumkin bo’ladi (3.13-rasm). 
3.13-rasm. Ishchi maydon ko’rinishi. 
4. Xostlarda IP-adres va tarmoq osti maskalarini sozlash. 
Xostlar orasida xabarlar almashishimiz uchun, dastlab qurilmalarda IP-
adreslar va tarmoq osti maskasini sozlashimiz lozim bo’ladi. 
PC0 ga sichqoncha yordamida bir marta bosing. Oxirgi bog’lama 
xususiyatlari oynasining Physical bo’limi ochiladi (3.14-rasm). 
3.14-rasm. Oxirgi qurilma (kompyuter)ning Physical bo’limi. 
Kompyuterning fizik ko’rinishini o’zgartirishsiz qoldiramiz, shuning uchun 
birdaniga Config bo’limi sozlamalariga o’tamiz (3.15-rasm). 
Laboratoriya topshiriqlari 
Tarmoq modelini quyidagi jadvalda berilgan qurilmalardan foydalanib 
quring 
№ Kompyuterlar soni 
Routerlar 
soni 
Switchlar 
soni 
IP-manzillar va 
tarmoqlar* 
1 
10 
2 
3 
Gateway 1 – 10.1.1.1/24, 
Gateway 2 – 10.1.2.1/24, 
Gateway 3 – 10.1.3.1/24 
2 
12 
2 
4 
Gateway 1 – 20.1.1.1/24, 
Gateway 2 – 20.1.2.1/24, 
Gateway 3 – 20.1.3.1/24 
Gateway 4 – 30.1.1.1/24 
3 
11 
3 
3 
Gateway 1 – 10.2.1.1/24, 
Gateway 2 – 10.2.2.1/24, 

---

Gateway 3 – 10.2.3.1/24 
4 
8 
2 
2 
Gateway 1 – 10.3.1.1/24, 
Gateway 2 – 10.3.2.1/24, 
5 
12 
2 
3 
Gateway 1 – 10.5.1.1/24, 
Gateway 2 – 10.5.2.1/24, 
Gateway 3 – 10.5.3.1/24 
6 
6 
1 
2 
Gateway 1 – 10.4.1.1/24, 
Gateway 2 – 10.4.2.1/24 
7 
12 
3 
3 
Gateway 1 – 10.7.5.1/24, 
Gateway 2 – 10.7.6.1/24, 
Gateway 3 – 10.7.7.1/24 
Qurilmalarni tanlash bo’yicha tavsiyalar: 
Kompyuyter sifatida End Devices bo’limidan PC tanlanadi, router sifatida 
esa Routers bo’limidan Cisco 1941 routerini tanlash tavsiya etiladi. Switch sifatida 
Switches bo’limidan Cisco 2950T-24 kommutatorini tanlash tavsiya etiladi. 
* Bu yerda Gateway Router interfeysi manzili. 
1. 
http://www.cisco.com/web/RU/products/hw/switches/ps628/ps627/index.ht
ml
.