Komp`yuter tarmoqlari va ularning turlari

Komp`yuter tarmoqlari va ularning turlari.

Reja:

1. Kompyuter tarmoqlari haqida tushuncha.

2. Lokal kompyuter tarmog’i

3. Global kompyuter tarmog’i

4. Mintaqaviy kompyuter tarmog’i

Komp`yuter tarmoqlari haqida tushuncha

Komp`yuterlarning o’zaro turli ma`lumotlar,programmalar almashish maqsadida biriktirilishi komp`yuter tarmoqlari deyiladi. Komp`yuterlar uchun shunday tarzda (tarmokka biriktirilgan sholda) foydalanish juda kup afzalliklarga ega.Masalan, komp`yuter tarmog’iga ulangan bir printerni barcha foydalanuv -chilar birgalikda ishlatishi,biror tashkilot miqyosida shisobotni tez tayyorlash uchun uni bo’limlarga bo’lib, shar bir bo’lagini aloshida tarmoq komp`yuterida tayyorlash mumkin.Fayllar, kataloglar, printer disklar tarmoqda birgalikda foydalanishi mumkin.Bu esa o’z navbatida tejamlarga olib keladi.Shuning uchun sham komp`yuterlar tarmoqlarga biriktiriladi. Komp`yuterlarning fizik jishatdan birlashtirilishi (simlar yoki boshka yo’llar bilan)tarmoq o’zidan-o’zi ishlayveradi degani emas.Tarmoqdagi komp`yuter tarmoq operatsion sistemasi boshkaruvida ishlaydi. Hozir ko’p ishlayotgan Windows 95 tarkibida lokal tarmoqda ishlash imko-niyatini beruvchi programmalar mavjud. Komp`yuter tarmog’i ikki xil bo’ladi: lokal va global.

Lokal va global aloqa tarmoqlari

Shozirgi kunda mutaxassislar, gurushlar, yirik ishlab chiqarish korxonalari yoki muassasalarning faoliyati ko’p jishatdan ularning qay darajada zaruriy ma`lumot va axborotlar bilan to’la ta`minlanganligiga, shamda ushbu ma`lumotlardan qay darajada samarali foydalana olayotganliklariga bog’liq bo’lib qolmoqda.

Ba`zan ma`lumotlar to’plami shu qadar ko’payib ketadiki, ularni qayta ishlash va tashlil qilishni maxsus texnik tizimlar yordamisiz amalga oshirib bo’lmay qoladi. Bundan tashqari , kundalik shayotda qabul qilish va qayta ishlash zarur bo’lgan axborotlar shajmi nishoyatda ortib borayotganligi sababli , ba`zan ularni qabul qilishga sham ulgurilmayapti .

İnson tomonidan to’planayotgan bilimlar shajmi nishoyatda yuqori sur`atlar bilin ortib bormokda.Masalan 18- asrlarda bilimlar shajmi shar 10 yilda ,1970 yilda 5 yilda , shozirga kelib esa 2 yilda ikki martaga oshib bormokda .

Shozirgi kunda axborotlarni qullashda ko’pgina foydalanuvchilar uchun yagona axborot makonini ta`riflovchi tarmoqlarni tashkil etish muxim ashamiyatga ega . Buni butun dunyo komp`yuter tarmog’i shisoblanmish Internet tarmo\i misolida yaqqol ko’rish mumkin Axborotlarni qayta ishlash tarmo\langan tizimi axborotlarni qayta ishlash mustakil ravishda aloshida - aloshida,lekin uzaro informatsion aloqa kanallari bilan bo\liq bo’lgan komp`yuterlarda amalga oshiriladi .

Komp`yuterlarning o’zaro turli ma`lumotlar , programmalar almashish maqsadida biriktirilishi komp`yuter tarmoqlari deyiladi . Komp`yuterlar uchun shunday tarzda (tarmoqqa biriktirilgan sholda) foydalanish juda ko’p afzalliklarga ega. Masalan,komp`yuter tarmo\iga ulangan bir printerni barcha foydalanuvchilar birgalikda ishlatishi,biror tashkilot miqiyosida shisobotni tez tayyorlash uchun uni bo’limlarga bo’lib,xar bir bo’lagini aloshida tarmoq komp`yuterida tayyorlash mumkin.Fayllar,kataloglar,printer,disklar tarmo\da birgalikda foydalanishi mumkin.Bu esa uz navbatida tejamlarga olib keladi . Shuning uchun xam komp`yuterlar tarmoqqa biriktiriladi . Komp`yuterlarning fizik jishatdan birlashtirilishi ( simlar yoki boshqa yo’llar bilan) tarmoq o’zidan-o’zi ishlayveradi degani emas . Tarmoqdagi komp`yuterlar tarmoq operatsion sistemasi boshqaruvida ishlaydi . Shozir ko’p ishlayotgan Windows tarkibida lokal tarmo\da ishlash imkoniyatini beruvchi programmalar mavjud .

Xududiy joylashuviga qarab komp`yuter tarmoqlarini uchta asosiy turkumga ajratish mumkin :

• 
  lokal tarmoqlar ( LAN -Lokal Area Network )
  
• 
  mintakaviy tarmoqlar ( MAN -Metropolitan Area Network )
  
• 
  global tarmoqlar ( WAN -Wide Area Network ).
  

Lokal komp`yuter tarmo\i tushunchasi nisbiydir . Bunday deyishimizga sabab ,komp`yuterlar bir xona ( sinf xonasi ), bino , tashkilot yoki bir qancha filiallardan iborat bo’lgan tashkilot doirasida komp`yuter tarmoqlari tashkil qilish mumkinligidadir . Odatda bunday tarmoqlarning doirasida 2-2.5 km bilan cheklanadi .

Mintaqaviy komp`yuter tarmo\i bir-biridan ancha uzoq masofada joylashgan komp`yuterlarni va lokal komp`yuter tarmoqlarini o’zaro bo\laydi . U katta shashar , iqtisodiy mintaqa va aloshida mamlakat doirasidagi abonentlarni uz ichiga olishi mumkin . Odatda , mintaqaviy shisoblash tarmo\i abonentlari o’rtasida masofa o’nlab , yuzlab kilometrni tashkil etadi .

Global komp`yuter tarmoqlari turli mamlakatlar yoki qit`alarda joylashgan abonentlarni birlashtiradi . Mazkur tarmoq abonentlar o’rtasidagi aloqa telefon,radio aloqa va kosmos aloqa tizimi negizida amalga oshiriladi .

Global , mintaqaviy va lokal komp`yuter tarmoqlarining birlashuvi ko’ptarmoqli ierarxiyani tashkil etib ,umumjashon axborot resurslarini birlashtirish va ulardan kollektiv ravishda foydalanish imkoniyatlarini yaratadi .

Lokal xisoblosh tarmogi topologiyasi .

Lokal xisoblosh tarmog’i topologiyasi - bu tarmoqdagi komp`yuterlar,kabellar va boshka komponentlarning fizik nuqtai nazardan joylanishini ta`minlaydi .

İxtiyoriy tarmoq quyidagi uchta konstruktsiya asosida qurilgan bıladi :

-aylanma

-shinali

-yulduzsimon

shar qanday komp`yuter tarmog’ini uzellar majmui sifatida kırish mumkin .

Uzel – tarmog’ning uzatish vositasiga ulangan shar qanday qurilma .

Aylanma topologiya - tarmok uzellarining yopik egri kabel bilan birlashuvini shosil qiladi . 1- rasm .

1- УЗЕЛ 2-УЗЕЛ 3-УЗЕЛ

6-УЗЕЛ 5-УЗЕЛ 4-УЗЕЛ

1-rasm. Aylana topologiya tarmog’i .

Shinali topologiya - eng oddiy turlardan biridir . U uzatish vositasi sifatida koaksial kabeldan foydalanish bilan bog’lik . Ma`lumotlar tarmoq uzatish uzelidan shina bıyicha shar ikkala tomonga tarqaladi .

1 - УЗЕЛ 2- УЗЕЛ 3- УЗЕЛ 4- УЗЕЛ

5- УЗЕЛ 6-УЗЕЛ 7- УЗЕЛ

2-расм. Шинали топология тармо\и.

Yulduzsimon topologiya markaziy uzel kontseptsiyasiga asoslanadi . Unga sirtki uzellar ulanadi .Shar bir sirtki uzel markaziy uzel bilan aloshida ız aloqa tarmog’iga ega . Barcha ma`lumotlar markaziy uzel orqali uzatiladi .