Kompyuter tizimlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, ieee 802 (ieee 802. 3, 802. 11) standartlari, mobil tarmoqlarning standartlari, zamonaviy tarmoqni rejalashtirish dasturlari. Reja

Kompyuter tizimlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11) standartlari, mobil tarmoqlarning standartlari, zamonaviy tarmoqni rejalashtirish dasturlari.
Reja:
1 .Kompyuter tizimlarining standart texnologiyalari
2. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari
3. IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11) standartlari
4. mobil tarmoqlarning standartlari
5. zamonaviy tarmoqni rejalashtirish dasturlari.


Kompyuter tizimlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16) standartlari Kompyuter (hisoblash) – bu aloqa kanallari orqali yagona tizimga bog`langan kompyuter va terminallar majmuasidir. Kompyuter tarmoqlarini ko’pgina qismlar, kompyuter xududiy ta`minlanishi jixatidan tasniflash mumkin. Bunga ko’ra global, mintakaviy va lokal (maxalliy) tarmoqlar farqlanadi. Qo’rgan vaziyat ta’minot nuqtai nazaridan tashqi ko’rinishning ikki xil amaliy yangilangan. Birinchi tarmoqdan tarmoqning dasturlashtirilgan ta`minoti ko`pgina foydalanuvchilarga xamma kirishi mumkin bo`lgan bosh komp`yuter resurslarini taqdim etish mumkin. U ‘fayl-server’ deb yuritiladi. Bosh komp`yuterning asosiy resursi fayllar bo'lgani uchun u shu nomni olgan. Bu dasturli modullar yoki ma`lumotlarga ega fayllar bo`lishi mumkin. Fayl-server - bu serverning eng umumiy turi. Fayl -serverini disk xajmi tezlikda komp`yuterdagidan ko'p bo'lishi kerak, chunki undan ko'pgina komp`yuterlarda olinadi. Tarmoqda bir qancha fayl - serverlar bo'lishi mumkin. Tarmoqdan foydalanuvchilarning birgalikda yuk tashishga kirishgan fayl-serverning boshqa tur serverlarini sanab o'tish mumkin. Masalan: printer, modem, faksimil aloqa uchun qurilma. Fayl-server resurslarini boshqaruvchi va ko’pgina tarmoq foydalanuvchilari uchun ruxsat olish ta`minoti tarmoq operatsion tizimi deb hisoblanadi. uning asosiy qismi fayl-serverda joylashadi; Ishchi stantsiyada faqat resurs va fayl-server orqali foydalaniladigan dastur’dagi interfeys rolini beruvchi uncha katta bo‘lmagan tarzda bajariladi. Ikkinchi kirish “klient-server” arxitektura deb hisoblanishi. Ularni qayta ishlash va foydalanuvchi talabiga kura resurslarni etkazib berish. “Klient-server” arxitekturalar dasturi tizimi ikkita bo‘linmadan iborat: Serverning dasturiy ta’minoti va foydalanuvchi - manbaning ta’minoti. Bu tizimlar ishini bajarish tashkilotida: dastur-dastur foydalanuvchining komp`yuterida dasturiy ta'minot - serverga so'rov jo'natiladi. Ma`lumotlarning asosiy kismini qayta ishlash kuchli server amalga oshirish, faqat foydalanuvchi komp`yuteriga so`rov yuboriladi. Ma`lumotlar bazasi serverlari katta xajmdagi ma`lumotlar (bir necha 10 Gigabayt va undan ko`p) bilan ishlashga mo`ljallangan. Global tarmoqlari ilovalarida klient-server arxitekturasi (ma`lum ma`noda) asosiy sanaladi. Katta matnli saxifalarni saqlash va qayta ishlashni ta'minlovchi mashxur Web-serverlari, FTD-serverlari, elektron pochta serverlari va boshqalar ma`lum. Sanab o‘tilgan xizmat turlarining javob dasturlari ushbu serverlar xizmatni qabul qilib olish va undan olish uchun so‘rash oladi. Tarmoqda axborotni iste'mol qilish va undan foydalanuvchi ob'yektlar tarmoq ob'yektlari deyiladi. Tarmoq ob'ektlari alohida kompyuterlar, kompyuterlar kompleksi, ishlab chiqarish robotlari va boshqa bo'lishi mumkin. Axborotlarni territorial joylashuviga ko`ra kompyuter tizimlarini uchta asosiy sinfga bo`lish mumkin: global tarmoqlar, regional (mintaqaviy) tarmoqlar, lokal (mahalliy) tarmoqlar. Global kompyuter texnologiyalari turli xilda, turli qitalarda abonentlarni birlashtirish. Abonentlar orasida aloqa bunday tarmoqlarda telefon aloqasi liniyalarida, radioaloqa va sputnik aloqa tizimlari asosida amalga oshiriladigan boshqaruv. Mintaviy kompyuter tarmoqlari bir-biridan uzokda biror narsaga tegishli abonentlarni birlashtirish. Masalan, biron bir shahar yoki iqtisodiy mintaqada yoki alohida bir mamlakatda abonentlarni bir resurslar tarmoq. Lokal (mahalliy) tarmoq kichik bir hududda abonentlarni birlashtirish. Bunday tarmoq aniq bir joyga bog`langan bo`ladi. Masalan, tashkilot korxona tashkilotga. Ma'naviy tarmoqning 2-3 km bilan cheklanishi mumkin. Global, manbaviy va manbalar birlashmasi ko`p tarmoqli ierarxiyani tashkil etish yaratadi. Masalan, Internet kompyuter`i keng tarqalgan, tarqalgan global kompyuter`dir. Uning tarkibiga erkin ravishdosh birlashgan hududlari. Uning nomining o`zi «tarmoqlar orasida» ma'nosini bildiradi. Internet sohalarini birlashtirgan. siz uchun u katta imkoniyatlarga ega. O`zining shaxsiy kutubxonasi kompyuteri orqali Internetning ixtiyoriy axborotini boshqa shaharga uzatishi, Vashington kongressidagi adabiyotlar katalogini ko`rib chiqish, Nyu-Yorkdagi metropoliten muzeyining eng so`nggi ko`rgazmalarining rasmlari bilan tanishib chiqish, tarmoqqa ulangan abonentlar bilan konferensiya yoki o`yinda ishtirok etishi mumkin. Internetning hisob tarkibini kompyuter resurslari tashkil qiladi. Global tarmoqlar Avvaliga turli hududlarda, masalan boshqa shahar va davlatlarda joylashgan kompyuterlarni birlashtiruvchi global tarmoqlar vujudga kelgan (Wide Area Networks, WAN). Kompyuter tarmoqlari boshqa, ancha eski va keng tarqalgan telefon tarmoqlaridan ko'p xususiyatlarga ega edi. Katta masofalarga yuqori sifatli aloqa liniyasini yotqizish juda qimmatga tushishi sababli birinchi global tarmoqlarda ko’pincha avval boshqa maqsadlar uchun qurilgan aloqa kanallaridan foydalanilgan. Masalan, ko'p yillar davomida global tarmoqlar vaqtning har momentida faqat bitta analog shakldagi so'zlashuvchi uzatishga qodir bo'lgan tonal chastota kanallari asosida qurilgan. Global kompyuter tarmoqlari rivojlanishi ko'p jihatdan Telefon tarmoqlari rivojlanishiga bog'liq bo'ldi. 60-yillar oxiridan telefon tarmoqlarida ovozni raqamli ko’rinishda uzatish keyinchalik ATS va foydalanuvchilarni ulovchi, bir vaqtda o’nlab va yuzlab so’zlashuvlarni uzata oluvchi yuqori tezlikli raqamli kanallar paydo bo’lishiga olib kel gan. Birlamchi, ya'ni asos tarmoqlar uchun plezixron raqamli ierarxiya (Plesiochrohous Digital Hierarchy, PDH), ishlab chiqildi. Avvaliga PDH texnologiyasi 140 Mbit/s tezlikda ishlagan. Lekin 80-yillarda sinxron raqamli ierarxiya (Synchronous Digital Hierarchy, SDH) paydo bo'ldi va raqamli kanallar tezligi diapazonini 10 Gbit/s tezlikkacha kengaytirdi, spectral multiplekslash texnologiyasi (Dese Wave Division Multiplexing, DWDM) esa – yuzlab gigabitdan x atto sekundiga bir necha terabitgacha .

Hozirda global tarmoqlar ko'rsatilayotgan servislar xilma-xilligi va sifati bo'yicha ancha keyin yaralgan bo'lsada bu borada uzoq vaqt peshqadam bo'lgan lokal tarmoqlar bilan raqobalasha oladilar. mahalliy tarmoqlar Mahalliy tarmoqlar (Local Area Networks, LAN) - katta bo'lmagan hududlarda, 1-2 km radius atrofida, kompyuterlar birlashmasidir. Umumiy umumiy mahalliy tarmoq bir tashkilotga tegishli bo'lgan aloqa tizimidir. Hisoblash texnikasi foydalanuvchilarning shaxsiy ortib bordi. Ularni endi o'z kompyuterlarida boshqalardan uzilgan holda ishlash qoniqtirmay qoldi, ular boshqa bo'limdagi quvvat bilan avtomat rejimda kompyuter ma'lumotlarini almashishni istashardi. Shunday qilib, tashkilotning ichki lokali vujudga keldi. Avvaliga kompyuterlar birbiri bilan standart bo'lmagan-apparat yordami bilan ulangan. Aloqa elektr tarmog'ida o'z ma'lumotni taqdim etish usuli, o'ziga xos kabeldan foydalanish mumkin bo'lgan turli xil ulash jihozlari qaysi modeldagi kompyuterlar uchun ishlab chiqarish bo'lsa, shu ulanadigan kompyuterlarni ulashi mumkin bo'lgan, masalan PDP-11 mini-kompyuterini IBM 360 meynfreymi bilan yoki "NAIRI" kompyuterlarini "DNEPR"kompyuterlari bilan. 80-yillar oʻrtalarida mahalliy boshqaruvdagi holat keskin oʻzgara boshladi. Kompyuterlarni tarmoqqa birlashtirishning standart texnologiyalari tasdiqlandi - Ethernet, Arcnet, Token Ring, Token Bus, biroz keyinroq esa - FDDI. Ularning paydo bo'lishi shaxsiy kompyuterlarning yaratilishi katta turtki bo'ldi. ShK lokal tarmoqlarda logik kompyuterlar sifatida, balki ma'lumotlarni saqlash va qayta ishlash markazlari, tarmoq serverlari sifatda avvalgi mini-kompyuterlar va meynfreymlarni siqib chiqara boshladi. 90-yillarda namoyon klassik Ethernet 10 Mbit/s, Fast Ethernet 100 Mbit/s va Gigabit Ethernet 1000 Mbit/s ni o'z ichiga olgan Ethernet oilasi mahalliy texnologiyaning rahbari ekani yaxshi bo'ldi. Ma'lumotlar jo'natish usullaridagi yaqinlashuv, optik-tola aloqa liniyalari bo'yicha ma'lumot jo'natishning kompyuter platformasida o'rnatilgan. Raqamli kanallarning yuqori sifati, global kompyuter tizimlari protokollariga bo‘lgan talablarni o‘zgartirdi. Global tarmoqlarning ramka relay va ATM kabi yangi texnologiyalari paydo bo'ldi. Bu tarmoqlarda bitlarning yedirilishi shunchalik kamligi borki, hatto xato paketni yo‘qotish va uni yo‘qotish bilan bog‘liq barcha ishlab chiquvchi esa, frame relay vaTM sohalari tarkibiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirmaydigan yuqori ta’minotga qayta tiklash samaraliroqligini taxmin qilinyapti. Lokal va global tarmoqlarning yaqinlashuviga, IP protokolining mustahkamligi katta hissa qo‘shdi. Bu protokol bugungi kunda lokal va global tarmoq texnologiyalaridan ustun bo'lib Ethernet, Token Ring, ATM, frame relay- turli quyi tarmoqlardan bitta tarmoq tarmoq uchun foydalaniladi.

Tezkor raqamli kanallar asosida 90-yillar kompyuter global tarmoqlari, o‘z xizmat to‘plamlarini boshqarish va bu mahalliy tarmoqlarga yetib oldilar. Multimediya nomini olgan barcha ma'lumotlar - surat, videofilm, ovoz va boshqa kabinetlar real vaqtda foydalanuvchiga katta hajmdagi ma'lumotlarni bajarish bilan bog'liq ishlab chiqarishni amalga oshirishga imkon beradi. Yaqqol misol - bu asosan Internetga ma'lumotlarni jo'natuvchi bo'lib qolgan World Wide Web gipertekst ma'lumot xizmatidir. Lokal va global miqyosdagi yaqinlashuvi ko‘rinishlaridan biri, lokal va global tarmoqlar bo‘yicha oraliq holatni egallovchi katta shahar masshtabidagi tarmoqlarning paydo bo‘lishi. Shahar tarmoqlari yoki megapolis tarmoqlari (Metropolitan Area NetWorks, MAN) yirik shahar hududiga xizmat koʻrsatish uchun moʻljallangan. MAN turidagi zamonaviy tarmoqlari, o‘z ATS tizimidagi zamonaviy tarmoqlar, o‘z ATS tizimidagi har xil turdagi aloqalarini, shu ofis birlashtiruvchi moddalarni turli xilligi bilan ajratib turadi. Kabel tarmoqlari bo‘yicha Internetga kengpolosali kirish va Wi-Fi birikmasi, hamda PSTN mis simlari bazasida DSLdan jo‘natish, infratuzilmani-uyda, ofisda, jamoa xotspotlari, vokzal, aeroport, aeroport, kafe va boshqa yo‘l Internetgasimlari iz bilan ta'minlandi. 3-avlod tarmoqlari (3G) Internetga joy-joydan ulanish uchun, Wide Area Networks(WAN) tarmoqlarini taklif qiladi va an’anaviy ovoz xizmatlarini taklif qiladi. Mobil va o'tkazish resurslari konvergensiyasi jarayoni, yuqori quvvat quvvati bo'lgan va o'rtacha narxda Internetga chiqish uchun simsiz texnologiya to'plamiga ega bo'lgan mobil telefonlar va KPK, noutbuk kabi quvvatlarni iste'mol qilish uchun portativ quvvatni rivojlantirish bilan. kuzatildi. Internet orqali ovozli telefoniya (VoIP) an'anaviy telefoniya bilan munosabatda bo'ldi. Internetga kengpolosali ulanish, muntazam an'anaviy telefon aloqasiga xizmatchi xizmat qiladi. Simsiz kengpolosali ulanish (WBA) texnologiyalari mobil tarmoqlari bilan xususiy va jamoat binolarida, hamda shahar tarmoqlari darajasida ishlaydi. Kompyuter tizimlari samarali manbalar uchun bir nechta standart texnologiyalarga tayanadi. foydali kompyuter tizimlarida keng umumiy komponentlar va texnologiyalar: Kompyuter yuklash jarayoni CPU ko'rish jarayonini boshqarish, hisob-kitoblarni yig'ish va ma'lumotlar harakatini boshqarish uchun mas'ul bo'lgan kompyuter komponentidir. U arifmetik mantiq birligi (ALU) va boshqaruv blokidan iborat.Xotira- Kompyuter tizimlarida ma'lumotlarni saqlash uchun har xil saqlanadi. asosiy turlari hisoblanadi. Tasodifiy kirish xotirasi (RAM): protsessor tezkor kirishi kerak bo'lgan ma'lumotlar va ko'p vaqt uchun vaqtinchalik saqlashni ta'minlash. Faqat o'qish uchun xotira (ROM): Yuklash jarayonida proshivka yoki doimiy ko'rinishda o'z ichiga oladi. Kesh xotirasi: tez-tez kiriladigan ma'lumotlarni saqlaydigan, tizim ish faoliyatini yaxshilaydi protsessorga yaqin joyda xotira. Saqlash jihozi: Kompyuter tizimlari ma'lumotlarni doimiy saqlash uchun turli xil saqlanadigan jihozlardan saqlanadi. Umumiy misollarga foyda Qattiq disklar (HDD) Katta hajmdagi ma'lumotlarni doimiy saqlash uchun magnit xotiradan saqlanadi. Qattiq holatdagi drayvlar (SSD) ma'lumotlarga tezroq kirishni ta'minlash va HDDlarga nisbatan yaxshilangan ishlashni ta'minlash uchun flesh xotiradan baholash. Optik yvlar: CD, DVD va Blu-ray disklari kabi optik disklar yordamida ma'lumotlarni o'qish va dra. Kirish va chiqish jihozi: Bu qurilmalarga kompyuter tizimi bilan oʻzaro aloqada boʻlish imkonini beradi. Umumiy misollarga foyda. Klaviaturalar uchun hujjatlar: matn va buyurtmalarni yuklab olish uchun. Sichqoncha va trek panellari: kursor boshqaruvini ta'minlang va ishora va bosish ko'rinishini yoqing. Displeylar foydalanuvchiga vizual ma'lumotlarni taqdim qilish foydalanuvchisi. Printerlar hujjatlar yoki tasvirlarning jismoniy nusxalarini ishlab chiqarish. Dinamiklar va naushniklar: Ovoz va ovoz hosil qiladi. Operatsion tizim Operatsion tizim (OT) kompyuter apparati va dasturiy resurslarini boshqaradigan muhim dasturlar. U jarayonni boshqarish, xotirani boshqarish, faylga va foydalanuvchi interfeysi funksionalligi kabi xizmatni taqdim etadi. Tarmoq Tarmoq texnologiyalari resurslarni almashish va kompyuterlarga yordam beradi. Umumiy tarmoq tarkibiy qismlariga kiritish .Tarmoq interfeysi kartalari (NIC) Kompyuterlarni tarmoqqa ulash beradi. Routerlar va kalitlar tarmoq ulanishini va qurilmalar o'rtasida ma'lumotlarni uzatishni osonlashtirish. Ethernet kabellari va simsiz tarmoqlar . Tarmoqqa ulangan o'rtasida ma'lumotlarni uzatishni etkazib berish. Dasturiy ta'minotni ishlab chiqarishga yordam beradi. Bunga misollar: Integratsiyalashgan muhit muhitlari (Is) Dasturiy ta'minotni ishlab chiqarish chiqish uchun keng qamrovli mahsulot to'plamini taqdim eting, unda kod muharrirlari, tuzatuvchilar va kompilyatorlar. Versiyalarni boshqarish tizimlari ishlab chiqarishni boshqarish va ta'minotni ishlab chiqarish jarayonida o'zgarishlarni ishlab chiqarishda. Nosozliklarni tuzatish yordam ta'minotdagi xatolar va tuzatish va hal qilishda yordam beradi. Bu kompyuter tizimlarida mavjud bo'lgan bir nechta standart texnologiyalardir. Kompyuter fanlari va texnologiyalari sohasi juda katta, doimiy ravishda rivojlanib boradi va ko'plab boshqa komponentlar, protokollar va texnologiyalarni o'z ichiga oladi. Kompyuter tizimlarida keng qo'llaniladigan simli va simsiz tarmoq texnologiyalarini o'rganamiz:Simli tarmoq texnologiyalari Ethernet Ethernet keng tarqalgan bo'lib quvvatlanadigan sim tarmoq texnologiya bo'lib, u qurilmalarga chekilgan kabellar, tarmoq o'ralgan juftlik yoki optik tolali kabellar yordamida tarmoqqa (LAN) ulanish beradi. U ma'lumotlarni uzatish va tarmoq aloqasi protokollari uchun standartlarni mustahkamlash. Optik tolalar: optik tolali kabellar yorug'lik impulslari sifatida ma'lumotlarni uzatish uchun shisha yoki plastmassadan. Ular yuqori tarmoqli quvvat, uzoq masofalarga chiqish taklifi va elektromagnitlarga qarshilikni qiladi, bu yuqori tezlikdagi tarmoq va uzoq masofali ulanishlar uchun mos qiladi.Powerline: Powerline texnologiya binosida mavjud elektr simlari orqali tarmoqqa ulanish imkonini beradi. U elektr rozetkalariga u sim adapterlardan olinadi, bu esa ma'lumotlar signallarini elektr infratuzilmasi orqali etkazib beradi. Simsiz tarmoq texnologiyasi .Wi-Fi (Wiless Fidelity) maʼlum bir diapazondagi qurilmalar oʻrtasida, ulanish, uy, ofis yoki umumiy kirish orqali simsiz tarmoq ulanishini taʼminlash. U simsiz ulanish uchun imkoniyatlar va qulaylikni ta'minlab, havo orqali ma'lumotlarni uzatish uchun radio to'lqinlaridan tortib. Bluetooth: Bluetooth qisqa masofali simsiz texnologiya bo'lib, asosiy klaviatura, sichqoncha, minigarnituralar va dinamiklar kabi periferik qurilmalarni kompyuterlarga ulash uchun. U 2,4 gigagertsli chastota diapazonida ishlaydi va qisqa masofalarda aloqani osonlashtirish. Uyali tarmoqlari: 4G LTE (Long-Term Evolution) va 5G (Beshinchi avlod) kabi uyali tarmoqlarning yuqori geografik qurilmalarda simsiz ulanishni ta'minlash. Ular mobil qurilmalarga internetga kirish va qo'ng'iroq qilish uchun simsiz ma'lumotlarni uzatish uchun uyali aloqa minoralaridan. Birinchi mahalliy tarmoqlar paydo bo‘lgan vaqtdan beri yuzlab turli xil tarmoq texnologiyalari yaratildi, lekin keng miqyosda tanilib, tarqalgan tarmoqlar bir nechagina xolos. Taniqli firmalar bu tarmoqlarni qo‘llab-quvvatlashlariga va yuqori darajada ularni ish faoliyatini tashkiliy tomonlarini standartlashganiga nima sabab bo‘ldi? Bu tarmoq qurilma va uskunalarini ko‘p ishlab chiqarilishi va ularning narxi pastligi, boshqa tarmoqlarga qaraganda ustunligini ta’minladi. Dasturiy ta’minot vositalarini ishlab chiqaruvchilar ham albatta keng tarqalgan qurilma va vositalarga mo‘ljallangan maxsulotlarini ishlab chiqaradilar. Shuning uchun standart tarmoqni tanlagan foydalanuvchi qurilma va dasturlarni bir-biri bilan mos tushishiga to‘liq kafolat va ishonchga ega bo‘ladi. Hozirgi vaqtda foydalaniladigan tarmoq turlarini kamaytirish tendensiyasi kuchaymoqda. Mahalliy tarmoqlarda axborot uzatish tezligini 100 va hatto 1000 Mbit/s ga etkazish uchun eng yangi texnologiyalarni ishlatish va jiddiy, ko‘p mablag‘ talab qiladigan ilmiy-tadqiqot ishlarini amalga oshirish kerak. Tabiiy ki bunday ishlarni faqat katta firmalar amalga oshira oladi va ular o‘zi ishlab chiqaradigan standart tarmoqlarni qo‘llabquvvatlaydi. Shuningdek, ko‘pchilik foydalanuvchilarda qaysidir tarmoqlar o‘rnatilgan va bu qurilmalarni birdaniga, batamom boshqa tarmoq qurilmalariga almashtirishni xohlamaydilar. Bozorda standart mahalliy tarmoqlarning turli topologiyali, turli ko‘rsatkichlilari juda ko‘p, foydalanuvchiga tanlash imkoniyati keng miqyosda mavjud. Lekin u yoki bu tarmoqni tanlash muammosi baribir qolgan. Dasturiy vositalarni o‘zgartirishga qaraganda (ularni almashtirish juda oson) tanlangan qurilmalar ko‘p yil xizmat qilishi kerak, chunki ularni – 90 – almashtirish nafaqat ko‘p mablag‘ talab qilishdan tashqari, kabellar yotqizilish va komp’yuterlarni o‘zgartirish, natijada butun tarmoq tizimini o‘zgartirishga to‘g‘ri kelishi mumkin. Shuning uchun tarmoq qurilmasini tanlashda yo‘l quyilgan xatolik, dasturiy ta’minotni tanlashda yo‘l qo‘yilgan xatolikka nisbatan ancha qimmatga tushadi. Biz bu bobda ba’zi bir standart tarmoqlarni ko‘rib o‘tamiz, bu o‘quvchini tarmoq tanlashiga ancha yordam beradi degan umiddamiz. 5.1. Ethernet va Fast Ethernet tarmog‘i Standart tarmoqlar o‘rtasida eng ko‘p tarqalgan tarmoq bu Ethernet tarmog‘idir. U birinchi bo‘lib 1972-yilda «Xerox» firmasi tomonidan yaratilib, ishlab chiqarila boshlandi. Tarmoq loyihasi ancha muvaffaqiyatli bo‘lganligi uchun 1980-yili uni katta firmalardan DEC va Intel qo‘llab ko‘rdi (Ethernet tarmog‘ini birgalikda qo‘llagan firmalarni bosh hariflari bilan DIX deb yuritila boshlandi). Bu uchta firmaning harakati va qo‘llashi natijasida 1985-yili Ethernet halqaro standarti bo‘lib qoldi, uni katta halqaro standartlar tashkilotlari standart sifatida qabul qiladi: 802 IEEE qo‘mitasi (Institute of Electrical and Electronic Engineers) va ECMA (European Computer Manufactures Association). Bu standart IEEE 802.03 nomini oldi (inglizcha «eight oh two dot three») IEEE 802.03 standartining asosiy ko‘rsatkichlari quyidagilar: Topologyasi – shina; uzatish muhiti – koaksial kabel; uzatish tezligi – 10 Mbit/s; maksimal uzunligi – 5 km; abonentlarning maksimal soni – 1024 tagachan tarmoq qismining uzunligi – 500 m; tarmoqning bir qismidagi maksimal abonentlar soni – 100 tagacha; tarmoqqa bog‘lanish usuli – CSMA/CD, uzatish modulyatsiyasiz (monokanal). Jiddiy qaralganda IEEE 802.03 va Ethernet orasida oz farq mavjud, lekin ular haqida odatda eslanmaydi. – 91 – Ethernet hozir dunyoda eng tanilgan tarmoq u yaqin kelajakda ham shunday bo‘lib qoladi. Bunday bo‘lishiga asosiy sabab, uning yaratilishidan boshlab hamma ko‘rsatkichlari, tarmoq protokoli hamma uchun ochiq bo‘lganligi, shunday bo‘lganligi uchun dunyodagi juda ko‘p ishlab chiqaruvchilar Ethernet qurilma va uskunalarini ishlab chiqara boshladi. Ular o‘zaro bir-biriga to‘liq moslangan ravishda ishlab chiqiladi. Dastlabki Ethernet tarmoqlarida 50 Omli ikki turdagi (yo‘g‘on va ingichka) koaksial kabellar ishlatilar edi. Lekin keyingi vaqtlarda (1990-yil boshlaridan) Ethernet tarmog‘ining aloqa kanali uchun o‘ralgan juftlik kabellaridan foydalanilgan versiyalari keng tarqaldi. Shuningdek, shisha tolali kabellar ishlatiladigan standart ham qabul qilindi va standartlarga tegishli o‘zgartirishlar kiritildi. 1995-yili Ethernet tarmog‘ining tez ishlovchi versiyasiga standart qabul qilindi, u 100 Mbit/s tezlikda ishlaydi (Fast Ethernet deb nom berildi, IEEE 802.03 u standarti), aloqa muhitida o‘ralgan juftlik yoki shisha tola ishlatiladi. 1000 Mbit/s tezlikda ishlaydigan versiyasi ham ishlab chiqarila boshlandi (Gigabit Ethernet, IEEE 802.03 z standarti). Standart bo‘yicha «shina» topologiyasidan tashqari shuningdek, «Passiv yulduz» va «Passiv daraxt» topologiyali tarmoqlar ham qo‘llaniladi. Bu taqdirda tarmoqning turli qismlarini o‘zaro ulash uchun repiter va passiv konsentratorlardan foydalanish ko‘zda tutiladi (5.1-rasm). Tarmoqning bir qismi (segment) bo‘lib shuningdek, bitta abonent ham segment bo‘lishi mumkin. Koaksial kabellar shina segmentlariga ishlatiladi, to‘qilgan juftlik va shisha tolali kabellar esa passiv yulduz nurlari uchun ishlatiladi (bittali abonentlarni konsentratorga ulash uchun). Asosiysi hosil qilingan topologiyada yopiq yo‘llar (petlya) bo‘lmasligi kerak. Natijada jismoniy shina hosil bo‘ladi, chunki signal ularning har biridan turli tomonlarga tarqalib yana shu joyga qaytib kelmaydi (halqadagi kabi). Butun tarmoq kabelining maksimal uzunligi nazariy jihatdan 6,5 km ga etishi mumkin, lekin amalda esa 2,5 km dan oshmaydi. – 92 – Segment Segment Repiter Konsentrator Repiter Repiter 5.1-rasm. Ethernet tarmoq topologiyasi. Fast Ethernet tarmog‘ida jismoniy «Shina» topologiyasidan foydalanish ko‘zda tutilmagan, faqat «Passiv yulduz» yoki «passiv daraxt» topologiyasi ishlatiladi. Shuningdek, Fast Ethernet tarmog‘ida tarmoq uzunligiga qattiq talablar va chegara qo‘yilgan. Paket formatini saqlab qolib, tarmoq tezligini 10 baravar oshirilganligi tufayli tarmoqning minimal uzunligi 10 baravar kamayadi (Ethernet dagi 51,2 mks o‘rniga 5,12 mks). Signalni tarmoqdan o‘tishining ikki hissalik vaqt kattaligi esa 10 marotaba kamayadi. Ethernet tarmog‘idan axborot uzatish uchun standart kod Manchester II ishlatiladi. Bu holda signalning bitta qiymati nolga, boshqasi manfiy qiymatga ega, ya’ni signalni doimiy tashkil qiluvchi qiymati nolga teng emas. Galvanik ajratish adapter, repiter va konsentrator qurilmalri yordamida amalga oshiriladi. Tarmoqning uzatish va qabul qilish qurilmalari – 93 – boshqa qurilmalardan galvanik ajralishi transformator orqali va alohida elektr manbai yordamida amalga oshirilgan, tarmoq bilan kabel to‘g‘ri ulangan. Ethernet tarmog‘iga axborot uzatish uchun bog‘lanish abonentlarga to‘lik tenglik huquqini beruvchi CSMA/CD tasodifiy usul yordamida amalga oshiriladi. Tarmoqda 5.2-rasmda ko‘rsatilgandek o‘zgaruvchan uzunlikka ega bo‘luvchi strukturali paket ishlatiladi. 5.2-rasm. Ethernet tarmoq paketining tuzilishi (raqamlar baytlar sonini ko‘rsatadi). Ethernet kadr uzunligi (ya’ni priambulasiz paket) 512 bitli oraliqdan kam bo‘lmasligi kerak, yoki 51,2 mks (xuddi shu kattalik signalni tarmoqdan borib kelish vaqtiga tengdir). Manzillashning shaxsiy, guruhli va keng tarqatish usullari ko‘zda tutilgan. Ethernet paketi quyidagi maydonlarni o‘z ichiga olgan. 8 bitni priambula tashkil qiladi, ulardan birinchi yettitasini 1010101 kodi tashkil qiladi, oxirgi sakkizinchisini 10101011 kodi tashkil qiladi. IEEE 802.03 standartida bu oxirgi bayt kadr boshlanish belgisi deb yuritiladi (SFD – Start of Frame Delimiter) va paketni alohida maydonini tashkil qiladi. Qabul qiluvchi manzili va jo‘natuvchi manzili 6 baytdan tashkil topgan bo‘lib 3.2 bobda yozilgan standart ko‘rinishda bo‘ladi. Bu manzil maydonlari abonent qurilmasi tomonidan ishlov beriladi. Near Field Communication (NFC): NFC qisqa masofali simsiz aloqa boʻlib, kontaktsiz tranzaksiyalar, maʼlumotlar uzatish va jihozlarni ulash uchun foydalaniladi. Bu qurilmalarni bir-biriga yaqinlashtirish orqali aloqa o'rnatadi. Ham simli, ham simsiz texnologiyalarning qo'shimcha imkoniyatlari mavjud. Simli qurilmalar' pincha yuqori ishonchlilik, barqaror va ishlashni ta'minlaydi, bu muhimlik muhim bo'lgan stsenariylar uchun mos qiladi. Boshqa tomondan, simsiz ulanishlar harakatchanlik, imkoniyatlar va qulaylikni taklif qiladi, bularga simli qurilmalar amaliy bo'ladi yoki amalga oshirish mumkin bo'lmaganlar uchun ideal qiladi. Shuni ta' olish kerakki, gibrid tarmoq orqali ham keng tarqalgan bo'lib, ular bilan va simsiz texnologiya birlashtirilib, samarali va ko'p qirrali tarmoq intuzilmalarini qo'llab-quvvatlash. IEEE 82 elektr va elektronika muhandislari instituti (IEEE) tarmoq tarmoqlari (LAN) va metropoliten tarmoqlari (MANs) uchun ishlab chiqarish bir qator standartlarga ishora qiladi. IEEE 802 oilasining ikkita mashhur standarti IEEE 802.3 (Ethernet) IEEE 802.3 standarti Ethernet tarmoqlari uchun texnologiya va protokollarni ta'minlash. Ethernet keng tarqalgan bo'lib foydalaniladi simli tarmoq texnologiya bo'lib, u qurilmalarga tarmoq (LAN) ichida muloqot qilish qiladi. U turli boshqani, har xil turdagi Ethernet kabellari uchun jismoniy qatlam spetsifikatsiyalarini (masalan, o' juftlik, optik tolali va ma'lumotlar paketlarini yuklash uchun ma'lumotlar havolasi yuklangan protokollarni olish.
Ethernet Ethernet (10 Mbit/s), Fast Ethernet (100 Mbit/s), Gigabit Ethernet (1 Gbit/s) va 10 Gigabit Ethernet (10 Gbit/s) kabi turli tezlik va o'zgarishlarni qo'llab-quvvatlash. Standart MAC (Media Access Control) manzillash, to'qnashuvni va xatolarni qayta ishlash mexanizmlari kabini o'z ichiga oladi. IEEE 802.11 (Wi-Fi): IEEE 802.11 standarti Wi-Fi deb nomlanuvchi simsiz ulanish tarmoqlari (WLAN) uchun texnik jihozlarni yuklash. U qurilmalarning o'ziga xos simsiz aloqa protokollari va mexanizmlarini tavsiflaydi, bu ularga tarmoqqa ulanish va ma'lumotlarni simsiz uzatish imkonini beradi.
IEEE 802.11 turli xil chastotalar11a, 802.11b, 802.11g, 802.11n, 802.11ac va 802.11ax (Wi-Fi 6 va Wi-Fi 6E), har, biri maʼlumotlar chastota diapazoni bo'yicha o'ziga xosni taqdim etadi. va diapazon. U kanallarni taqsimlash, modulyatsiya texnikasi, EP protokollari (masalan, W, WPA, WPA2, WPA3) va xizmat ko‘rsatish (QoS) parametrlari kabi usullarga murojaat qiladi. Wi-Fi doiradagi jihozlar uchun simsiz ulanish imkonini beradi, bularga internetga kirish, bir-biri bilan muloqot qilish va tarmoq resurslariga ulanish imkonini beradi. Bu IEEE 802 seriyasidagi standartlarning ikkita misoli. IEEE 802 oilasiga IEEE 802.1 (tarmoq boshqaruvi), IEEE 802.15 (Simsiz shaxsiy tarmoq tarmoqlari) va IEEE 802.16 (WiMAX, simsiz keng polosali ulanishlar) kabi boshqa standartlar ham kiradi. Ush standartlari turli qurilmalar va texnologiyalar bo'ylab o'zaro ishlash, mustahkamlash va ishonchli tarmoqni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Mobil tarmoqlar simsiz aloqani ta'minlash va uyali aloqani ta'minlash uchun turli standartlarga tayanadi. Mobil tarmoqlarni boshqaradigan asosiy standartlarga yordam berish . GSM (Mobil aloqa uchun global tizim) GSM uchun raqamli uyali aloqa tarmoqlari keng tarqalgan standart bo'ladi. U mobil tarmoqlar orqali ovozli va ma'lumotlarni uzatish protokollarini yaxshilash. GSM qo'ng'iroqlarni boshqarish, SMS (Qisqa xabarlar xizmati) va asosiy ma'lumotlarni uzatish kabini taqdim etadi. U bir nechta chastota diapazonlarini qo'llab-quvvatlash va global roumingga imkon beradi. CDMA (Code Division Multiple Access): CDMA hisob uyali standart bo'lib, signal uzatish uchun tezlikni ta'minlashdan turib. Bu bir nechta foydalanuvchilarga bir manba o'zida xil chastota diapazonini almashish beradi. CDMA tarmoqlari sig'im, sifati va yaxshilangan sifatli ta'minot. Diqqatga sazovor CDMA standartlari mos ravishdagi 2G va 3G tarmoqlari uchun CDMA2000 va WCDMA (Keng tarmoqli CDMA) ni o'z ichiga oladi. 3G (uchinchi avlod) 3G mobil tarmoq texnologiyasining xavfsiz avlodiga tegishli bo'lib, 2G tarmoqlariga nisbatan chiqarilgan ma'lumotlarni uzatishni taklif qiladi. UMTS (Universal Mobile Telecommunications System) va CDMA2000 kabi standartlar 3G hududiga tegishli. 3G tarmoqlari video qo‘ng‘iroqlar, mobil internet kirishga va ilg‘or multimedia vositalarini ishga tushirish, yuqori ma’lumotlarni yuklash. 4G LTE (uzoq harorat evolyutsiya) 4G LTE yuqori tezlikdagi simsiz aloqa standarti boʻlib, maʼlumotlarni qayta yuklash, past kechikish va tarmoqni yuklab olish uchun moʻljallangan. U yuqori sifatli video oqimlari, onlayn o'yinlar va real vaqtda aloqa ilovalari kabi ilg'or ishlab chiqarishni ta'minlash. LTE tarmoqlari turli hujayralar va chiqarilgan multimedia vositalari o'rtasida uzluksiz orqali qo'llab-ushlanib. 5G (Beshinchi avlod) 5G mobil tarmoq texnologiyasining so‘nggi avlodi bo‘lib, u tezlikda tezlik, past kechikish va tarmoq sig‘imini rivojlantirish. U o'ta ishonchli va past kechikishli aloqalarni (URLLC), massiv mashina tipidagi aloqalarni (mMTC) va yuklangan mobil keng polosali (eMBB) qo'llab-quvvatlash. 5G tarmoqlari avtonom transport, aqlli shaharlar, ishga tushirilgan haqiqat (AR), virtual haqiqat (VR) va interneti (IoT) kabi ilovalarni ishga tushiradi. Bular mobil tarmoqlari evolyutsiyasini shakllantirgan asosiy standartlardir. Shuni ta' olish kerakki, ushbu standartlarning o'ziga xos ilovalari va o'zgarishlari butun dunyo bo'ylab turli joylarda va tarmoqlarda mavjud bo'lishi mumkin. Mobil tarmoq standartlari texnologiya taraqqiyoti va elektr ta'minotiga bo'lgan talab ortib olishi tufayli harakatda davom ettirish. Kompyuter tarmoqlarini boshqarish, optimallashtirish va boshqarishda yordam beradi bir qancha zamonaviy tarmoq resurslari mavjud. Mana bir nechta mashhur misollar Cisco DNK Center: Cisco DNK Center - bu tarmoqni avtomatlashtirish, tahlil qilish va kafolatlash imkonini ta'minlovchi tarmoq boshqaruv platformasi. U tarmoqni ulash, ta'minlash, siyosatni boshqarish va bartaraf etish uchun ishlab chiqarishni taklif etadi. SolarWinds Network Performance Monitor: SolarWinds Network Performance Monitor keng qamrovli tarmoq monitoringi va boshqarishdir. U tarmoq ma'murlariga tarmoq resurslarini, tarmoq topologiyasi va tarmoq trafikini tahlil qilish imkonini beradi. Ishlash, u xatolarni qayta ishlash, ishlash ko'rsatkichlari va ishlab chiqarish ishlab chiqarish yukni taqdim etadi. Riverbed SteelCentral Riverbed SteelCentral - bu tarmoq yo'riqnomasini boshqarish va monitoring qilish yechimi. U tarmoq trafigini, ilovalarni yuklab olish va foydalanuvchi yuklash uchun ko'rish imkonini beradi. Bu tarmoq ishini optimallashtirish, ishlab chiqarishni tahlil qilish va tozalash-ini qilishda yordam beradi. Ekahau sayti tadqiqoti Ekahau sayti tadqiqoti Wi-Fi va optimallashtirish vositalaridir. U sayt so'rovlarini o'tkazish, Wi-Fi qamrovi va shovqinlarini tahlil qilish va issiqlik tozalash orqali simsiz tarmoqlarni boshqarishda yordam beradi. Bu optimal Wi-Fi signali kuchi va qamrovini ta'minlashga yordam beradi. NetBrain NetBrain tarmoqni avtomatlashtirish va hujjatlashtirish platformasidir. U tarmoqni ishlab chiqarish, avtomatlashtirishni ishlab chiqarish va tarmoqni ishlab chiqarish taklif etadi. Bu tarmoq ishlab chiqarish korxonalari infratuzilmasini vizualizatsiya qilish, ishlab chiqarishni soddalashtirish va ishlab chiqarishni avtomatlashtirishga yordam beradi. OpManager ManageEngine tomonidan OpManager - bu tarmoq monitoringi va boshqaruv dasturi. U real vaqt rejimida tarmoq monitoringi, nosozliklarni boshqarish va ish faoliyatini tahlil qilish imkonini beradi. U qurilmalarni monitoring qilish, tarmoq resurslarini va tarmoq sog‘‘ qilishlarini taklif qiladi. GNS3: GNS3 (Graphical Network Simulator) ochiq manbali tarmoq simulyatsiyasi dasturidir. Bu foydalanuvchilarga murakkab tarmoq topologiyalarini o'rnatish, taqlid qilish va sinab ko'rish imkonini beradi. U misol tarmog'ini o'rganish, o'rganish va prototiplash uchun keng qo'llanma.Bu yerda bo'lgan zamonaviy bozorni topish uchun bir nechtalar. Dasturiy ta'minotni talab qiladigan talablarga, tarmoq hajmiga, murakkabligiga va byudjetga bog'liq. Tanlashdan oldin tarmoqni va boshqaruvga qarab turli xil ishlab chiqarishni tavsiya qilish.