Kompyuter viruslari ham antivirus programmalari

Tiykarǵı bólim
1.Kompyuter virusları haqqında ulıwma túsinikler

Virus programması kompyuter degi maǵlıwmatlar pútkilligin buzıwǵa yamasa olardı óshiriwge mólsherlengen boladı. Dáslepki bar virus programmaları AQShda islep shıǵarılǵan, sebebi áyne bul mámleketda shaxsiy kompyuterler keń tarqalǵan edi. Dáslepki bar islep shıǵarılǵan virus programmaları paydalanıwshın hotirjamligini buzıwǵa hám asabiga tiyiwge qaratılǵan edi. Lekin keyinirek olar zálel jetkiziwdi óziniń maqseti retinde qabıl etip aldı. Házirgi waqıtta dúnya buyicha 200000 den artıq virus programmaları bar. Olar kompyuter virusları bolıp, kompyuter degi maǵlıwmatlarǵa zálel jetkeredi yamasa kompyuterdiń islew natiyjeliligin túsirip jiberedi.

Ataqlı «doktor» lardan biri D. N. Lozinskiy virustı xatkeraga uqsatadı.
Tártipli xatkerani shama menen oylasak, ol jumısqa keledi hám stolidagi bir kúnde etiwi kerek bolǵan islerdi - qaǵazlar xatlardı kóredi. Ol bir varog'ni kopaytirib bir nusqasın ózine ekinshisin keyingi qońsılas stolga qóyadı. Keyingi stoldagi xatkera da keminde eki nusqada kopaytirib, taǵı bir xatkeraga ótkeredi. Nátiyjede kontoradagi birinshi nusqa bir neshe nusqalarǵa aylanadı. Bazi nusqalar taǵı kopayib basqa stollarga da ótiwi múmkin.
Kompyuter virusları shama menen sonday isleydi, tek qaǵazlar ornında endi programmalar, xatkera bul - kompyuter. Birinshi buyrıq «ko'chirish-nusqa alıw» bolsa, kompyuter bunı atqaradı hám virus basqa programmalarǵa ótip aladı. Eger kompyuter qandayda bir zálellengen programmanı jumısqa túsirse virus basqa programmalarǵa tarqalıp barıp pútkil kompyuterdi iyelewi múmkin.
Eger bir dana virustıń kopayishiga 30 sekund waqıt ketsa, bir saattan keyin bul 1000000000 den artıp ketiwi múmkin. Anıqrogi kompyuter yadı daǵı bos jaylardı bánt etiwi múmkin.
Tap sonday waqıya 1988 jılı Amerikada júz bergen. Global set arqalı uzatılıp atırǵan informastiya arqalı virus bir kompyuterden basqasına ótip júrgen. Bul virus Morris virusı dep atalǵan.
Malumotlarni virus qanday júk etiwi múmkin degen sorawǵa sonday juwap beriw múmkin:
1. virus nusqaları basqa programmalarǵa tez kopayib ótip aladı ;
2. Kalendar boyınsha 13-sáne juma kunga tug'ri kelse
hámme hújjetlerdi joq etedi (uchiradi).
Bunı hámmege malum «Jerusalem» («Time» virusı da dep ataladı ) virusı júdá «yaxshi» ámelge asıradı.
Kop jaǵdaylarda bilip bolmaydı, virus qay jerden payda boldı.
Kompyuter virusları - kopayuvchi, programmalardı {|Ts||ga kóship alıwı, jaman aqıbetler keltirip shıǵarıwshı programmalar bolıp tabıladı. Lekin olar qatań bir kóriniste bolıwı belgilep qoyılmaǵan.
virustı Anıqlanıwı sonda, ol kompyuter sistemasında jaylasıp hám kóbeyip barıwına baylanıslı. Mısal ushın, teoriyalıq tárepten operativ sistemada virus davolab bolmaydı. Orınlawshı koddıń tarawin dúziw hám ózgertiw qadaǵan etilgen sistema mısal bolıwı múmkin.
virus payda bolıwı ushın atqarılıwshı kodlar izbe-izligi malum bir dáwirde qáliplesiwi kerek. Kompyuter virusınıń ózgesheliklerinen biri óz nusqaların kompyuter tarmaqları arqalı atqarılıwshı obiektlerge kóshiredi. Bul nusqalar xam óz-ózinen kopayish múmkinshiligine iye.
Kompyuter virusları qanday payda boladı?
Biologiyalıq viruslardan ayrıqsha olaroq, kompyuter virusların insan tárepinen dúziledi. viruslar kompyuter paydalanıwshılarına úlken
zálel jetkeredi. Olar kompyuter jumısın toqtatadı yamasa qattı disktaǵı malumotlarni uchiradi. virus sistemaǵa bir neshe jollar menen túsiwi múmkin: disketalar, programma taminot júklengen CD-ROM, tarmaq interfeysi yamasa modemli baylanısıw, global Internet tarmaǵındaǵı elektron pochta.
Disketa virustan zıyanlanıwı ańsat. Zálellengen kompyuterge disketti salıp oqıtilganda disktıń bas sektorına virus túsedi.
Internet magluwmatlar almasınıwına úlken múmkinshilik jaratadı. Lekin, kompyuter virusları hám zıyanlı programmalar tarqalıwı ushın jaqsı ortalıq jaratadı. Álbette Internetten alınǵan barlıq malumotlarda virus bar dep bolmaydı. Kompyuterde isleytuǵın kopchilik qánigeler hám operatorlar qabıl etiletuǵın malumotlarni viruslardan tekseriwdi mudami atqaradı. Internette islep atirǵan hár bir kisi ushın jaqsı antivirus ximoya zárúr. «Kasperskiy laboratoriyası» texnikalıq taminot xızmeti statistikasına kóre, viruslardan zálellengen jaǵdaylardıń 85% i elektron pochta arqalı júz bergen. 1999 jılǵa salıstırǵanda házirgi kúnde bul kórsetkish 70 % quraydı. «Kasperskiy laboratoriyası» elektron pochtalarǵa jaqsı antivirus ximoyasi kerekligini takidlaydi.
virus dúziwshilerge elektron pochta júdá qolay. Ámeliyat sonı kórsetedi, kópshilikke arnalǵan programmalar, operastion sistemalar, malumotlarni uzatıw texnologiyaları ushın viruslar koplab tuzilmoqda. Xozirda elektron pochta biznes hám basqa tarawlarda baylanısıw ushın tiykarǵı qural bolib qalıp atır. Sol sebepli virus dúziwshileri elektron pochtaǵa dıqqatın
qaratıp atır.
virus payda bolıw belgileri.
Zálellengen kompyuterde eń áhmiyetlii virustı anıqlaw. Onıń ushın virustı tiykarǵı belgilerin biliw kerek:
1. Funksional programmalardı jumısın toqtatıw yamasa notog'ri islewi;
2. Kompyuterdi aste islewi;
3. OS ni júklenbesligi;
4. Fayl hám kataloglardı joǵalıp ketiwi yamasa olardaǵı malumotlarni aynıwı ;
5. Fayllar modifikasiyasining sáne hám vaqktining ózgeriwi;
6. Fayl kóleminiń ózgeriwi;
7. Disktaǵı fayllar muǵdarınıń keskin kopayishi;
8. Bos operativ yad kóleminiń keskin azayıwı ;
9. Qápelimde malumotlar hám suwretlerdiń ekranǵa shıǵıwı ;
10. Qápelimde dawıslardıń payda bolıwı ;
11. Kompyuterdiń tez-tez asılıp qalıwı.
Joqarıdaǵı belgiler basqa sebeplerge kóre xam bolıwı múmkinligin eskertip ótemiz.
Qısqasha tariyx.
80-jıllarda IBM-PC menen islegen kisiler bolsa 1987-89 jıllardaǵı viruslardı tarqalıwın unıtıwganicha joq. Ekran daǵı háripler hár túrlı
kóriniste buzılǵan hám paydalanıwshılar kópshiligi qánigelerge displeylerin alıp kela baslawǵan. Keyinirek kompyuter «Yankee Doodle» dep atalǵan ózgeyerlik virusın shertiwdi baslaǵan. Lekin, bunı ońlawdı xesh kim taslamadı, júdá tez hal boldı. Bul o'nlab viruslar kompleksi edi.
Sonday etip, viruslar fayllardı zálellay basladı. «Brain» hám ekranda sharıklar payda etiwshi «Pingpong» virusları Boot-sektor ústinen de jeńimpaz shıǵıwdı. Bul hámmesi IBM-PC den paydalanıwshılarǵa onsha yoqmadi hám antiviruslar payda boldı. Birinshi antiviruslardan biri ANTI-KOT: tań qalǵanday Oleg Kotik óziniń antivirusınıń birinshi versiyası dúnya júzin kórdi. Ol 4 virustı yo'k etdi. Ókiniw menen aytamız, ANTI-KOT MSDOS kombinastiyasidan paydalanıp fayl aqırında «Time» virusın Anıqlandi. Basqa antiviruslar bolsa. som hám. exe keńeytpeli fayllardıń hár bir hárıbige shekem shınjırlaydı.
waqıt ótiwi menen viruslar kopayib barıp atır. Bulardıń hámmesi bir-birine uqsas, yadqa o'rnashadi, sektor hám fayllarǵa baylanısadı, fayllardı, disket hám vinchesterlerdi yo'k etedi. Birinshilerden bolib, «Frodo. 4096» virusı kópshilikke arnalǵan bolib shıqtı. Bul virus INT2 Ih ni iyelep, DOS ga shaqırıq etilgende zálellengen fayl tap xesh zat bolmaganday túrde kórinis bergen. Biraq, bul MSDOS ústinen o'rnashib hukmini ótkergen. Bir jıl da topırdanoq «elektr nangórekler» DOS yadrosına o'rnashib alǵanlar. Kórinbes virus «Deast. 512» dep atalǵan. Kórinbeslik pikiri kopayib rawajlanıp
bardı : 1991 jıl jazında kompyuter oba keselii - virus «Dir_n» payda boldı. Biraq kórinbeslerge qarsı gúres ápiwayı : RAM ni davolab xotirjam bolıw múmkin.
Sonday viruslar xam kelip shıqtıqı, olar ózlerin shifrlap alıw múmkinshiligine ıyelewdi. Bul viruslardı emlew hám joq etiw ushın arnawlı kiem programmalar jaratıw kerek bolǵan. Lekin buǵan xesh kim itıbar bermadi, tokı bul viruslardıń jańa áwladları kelip chiqmaguncha.