Kompyuterga ma’lumotlarni kiritish-chiqarish tizimlari reja

vositachi vazifasini bajaradi. Shuningdek, I/O tizimi CPU va tashqi qurilmalar o’rtasida kiritish-chiqarish so’rovlari boshqaradi.

Har bir ma’lumotlarni kiritish-chiqarish qurilmasi ikki qismdan tashkil topgan bo‘ladi: kontroller (nazorat qiluvchi) va MKChQning o‘zi. Har bir kontroller o‘ziga tegishli bo‘lgan MKChQni boshqarishni va uning shinaga murojaat qilish jarayonini nazorat qilib turadi. Masalan, biron-bir dastur magnitli diskdan (vinchesterdan) ma’lumotlarni o‘qib olishi kerak bo‘lsa, u disk kontrollerini bu haqida ogoxlantiradi va diskka kerakli ma’lumotni qidirib topish buyrug‘ini yuboradi. Diskning ma’lumotlar yozilgan yo‘lkasi va sektori topilgandan so‘ng, disk kontrollerga ma’lumotlarni bitlar oqimi ko‘rinishida uzata boshlaydi. Kontrollerning vazifasi - kelayotgan bitlar oqimini ma’lum bir uzunlikdagi (8, 16, 32 yoki 64 bitli) so‘zlarga aylantirib, xotiraga yozish hisoblanadi.

Shinalar, na faqat MKChQ kontrollerlari tomonidan, balki protsessor tomonidan, buyruqlar va ma’lumotlarni uzatish uchun ishlatiladi. Kompyuter shinasi orqali – ma’lumotlar, adreslar va boshqarish signallari uzatiladi, ya’ni shina uch qismdan iborat bo‘ladi:

1. 
   Ma’lumotlarni uzatish uchun mo‘ljallangan qismi (8, 16, 32, 64 va
   

128 bitli).

2. 
   Asosiy xotira adresini uzatish uchun mo‘ljallangan qismi, 16 razryadli
   

• 
  64 Kbayt, 20 razryadli – 1 Mbayt va 32 razryadli – 4 Gbayt hajmga ega xotirani adreslash uchun.
  

3. 
   Ma’lumot almashinish jarayonini boshqarish uchun mo‘ljallangan signallar to‘plami qismi.
   

Kiritish-chiqarish tizimlarini tashkil etilishi:

• 
  I/O modul – I/O komponentlarini boshqaradi, ularni I/O shina orqali CPU bilan aloqa qilishini ta’minlaydi.
  
• 
  I/O moduli I/O qurilmalari tomonidan berilayotgan ko’rsatmalarni protsessorga uzatishi ta’minlaydi, I/O qurilmalarini nazorat qiladi va ularni ketma-ket ishlashini tartibga soladi (sinxronizatsiya).
  

Nazorat va sinxronizatsiya jarayoni :

• 
  Bir vaqrning o’zida ko’plab qurilmalar o’zaro aloqa qilganligi uchun nazorat (boshqarish) va sinxronizatsiya jarayoni talab etiladi.
  
  • 
    CPU - I/O modulini qurilmalari holatini tekshiradi;
    
  • 
    I/O moduli qurilmalarning holati haqida CPUni xabardor qiladi;
    
  • 
    Agar I/O tayyor bo’lsa (band ham bo’lishi mumkin), CPU ma’lumot uzatishi mumkinligi haqida xabar jo’natadi;
    
  • 
    I/O moduli qurilmalardan ma’lumotlarni oladi va CPUga uzatadi.
    

Kiritish-chiqarish tizimlarini tashkil etilishi :

• 
  I/O modul – I/O komponentlarini boshqaradi, ularni I/O shina orqali CPU bilan aloqa qilishini ta’minlaydi.
  
• 
  I/O qurilmalari orqali qandaydir amallar CPU kiritiladi (CPU ularga ishlov beradi) va natijalar ekranga, qog’ozga yoki boshqa ko’rinishda chiqarilishi mumikin.
  
• 
  Qurilamalarni o’zaro ishlashini I/O moduli ta’minlaydi.
  
• 
  Tezligi har xil bo’lgan o’qish va yozishda ma’lumotlarni saqlab turadi.
  
• 
  Xatoliklarni aniqlaydi.
  

Operatsion tizimining I/O modeli :

Tashqi qurilmalar kompyuterga qurilma interfeysi (tarmoq interfeysi) orqali bog’lanadi.

Socket umumiy tushuncha bo’lib, u ikki tomonli kanaldan tashkil topadi va tarmoqdagi