Kompyuterni tashkil etish fani, bugungi zamonning zaruriyati hisoblanadi. Bu, har bir odamning hayotining bir qismiga aylandi
Download 0.86 Mb.
|
3 amaliy faxriddin
|
Toshkent axborot texnologiyalari universitetio Qarshi filiali KI fakulteti ATS 11-21 Guruhi talabasi Bobomurodov Faxriddinning Kompyuterni tashkil etish fanidan 3-amaliy ishi 3-amaliy ish Mavzu: Xotira turlari va xususiyatlari, Shina turlari va portlari, Reja:
2.Shina turlari va portlari 3.Zamonaviy protsessorlar va ularning ishlash prinsipi Nazariy qism. Kompyuterni tashkil etish fani, bugungi zamonning zaruriyati hisoblanadi. Bu, har bir odamning hayotining bir qismiga aylandi. Bu bizga, elektronik pochta, internetga kirish, musiqa tinglash, filmlarni ko'rish, qo'shimcha dasturlar yuklab olish va boshqa ko'plab muhim xizmatlarni taqdim etadi. Bu erda, xotira turlari va xususiyatlarining mavzusiga kirishishni ko'ramiz. RAM: Bu xotira turi, kompyuterning barcha amallarini bajarishda yordam beradi. RAM (Random Access Memory) deb nomlanadi. Bu turi xotira ishlash tezligi bilan bog'liq, shuning uchun kompyuter tezligi oshirish uchun RAM miqdorini oshirish mumkin. RAMda ma'lum bir miqdor ma'lum vaqt davomida saqlanadi va u yordamchi tomonidan turli dasturlarga erishish uchun ishlatiladi. ROM: Bu xotira turi, kompyuterning ichki qismlaridagi ma'lumotlar uchun saqlash joyi sifatida ishlatiladi. ROM (Read Only Memory) deb nomlanadi. Bu xotira turi har doim o'qish mumkin, lekin yozish imkoniyati yo'q. ROM, operatsion tizim va BIOS (Basic Input/Output System) uchun kerak bo'lgan ma'lumotlarni saqlab turadi. Kechirasiz xotira (HDD va SSD): Bu xotira turi, kompyuterda fayllarni saqlash uchun ishlatiladi. HDD (Hard Disk Drive) deb nomlanadi. Bu turi ichidagi o'qish yozish yorliqlari tuzilgan disklar jamlanmasidan iborat. SSD (Solid State Drive) deb nomlanadi. Bu turi esa ichidagi qurilmalarda ichki xotira elementlari ishlatilgan. SSD diskning tezligi HDD diskdan ko'proq, ammo narxi katta. Cache xotirasi: Bu xotira turi, operatsion tizimdagi dasturlarga tezroq erishish uchun ishlatiladi. Cache xotirasida ma'lum dasturlar to'g'ridan-to'g'ri ishlatilish uchun saqlanadi, shuning uchun xotira tezligi ancha yuqori bo'lib, lekin uning hajmi kichikdir. Xotira qurilmasi, asosan, oʻta operativ, operativ va tashqi qurilmalardan iborat boʻladi. Axborotlarni izlash usuliga koʻra, adresli (har bir xotira uyasiga zarur raqam qoʻyiladi va axborot aniq bir adres boʻyicha izlanadi) hamda assotsiativ (axborotlar alomatlar yigindisi boʻyicha izlanadi) Xotira qurilmasi farqlanadi. Xotira qurilmasining axborotlar oʻchmaydigan (diod matritsalar, perfolentalar va boshqalardagi axborotlar) va oʻchadigan (magnit eltuvchilar, ferromagnit oʻzaklar va boshqalardagi axborotlar) turlari bor. Xotira qurilmasining asosiy ish koʻrsatkichi birligi bit yoki bayt (8 bit)da oʻlchanadigan sigʻim, yaʼni bir vaqtda Xotira qurilmasida joylashishi mumkin boʻlgan belgilar soni. Inson miyasi eng mukammal Xotira qurilmasi hisoblanadi. Unda (10—15)109 ga yakin asab hujayrasi (uyasi) — neytronlar mavjud boʻlib, ularning har biri xotira hujayrasi (uyasi)ni tashkil qiladi. Kompyuterning "miyasi" — mikroprotsessor maʼlumot yoki dasturlarni aynan xotiradan oladi va natijalarni unga qayd kiladi. Kompyuter diskdan maʼlumotlarni "oʻqib", maxsus qismida saqlaydi va ish jarayonida undan bevosita foydalanib turadi. Ana shu maxsus kiyem operativ xotira deb ataladi. Kompyuterning imkoniyatlari operativ xotira sigʻimiga bogʻliq. Kompyuterda operativ xotira 1 Mbayt yoki undan kichik boʻlsa, u faqat MS DOS OT muhitida, agar 4 Mbayt boʻlsa, MS DOS OT, Windows 3.1 muhitida, 32 Mbayt va undan katta boʻlsa, lokal tarmoqdar (internet, elektron pochta — Email) da ishlashi mumkin. Koʻpchilik kompyuterlarda operativ xotira orasiga qoʻshimcha KEShxotira oʻrnatiladi. Koʻp ishlatiladigan maʼlumotlar ana shu xotiraga kayd kilinadi. IBM PC kompyuterida yana xotiraning BIOS (doimiy xotira) va CMOS (yarim doimiy xotira) turlari mavjud. Ularda kompyuter qurilmalarini tekshirish dasturlari, operatsion tizimni yuklash va kompyuter qurilmalariga xizmat koʻrsatish vazifalarini bajarish dasturlari saqlanadi. Elektron texnikasining rivojlanishi, bionika yutuqyaaridan samarali foydalanish tufayli sigʻimi inson miyasi sigʻimiga yaqinlashib qoladigan Xotira qurilmasi yaratishga muvaffaq boʻlindi. Shina turlari va portlari Kompyuter shinasi Kompyuter shinasi Komputer — komyuter quyi tizimi, kompyuter funktsional birliklari oʻrtasida maʼlumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi. Shinalarni odatda oʻtkazgichlarda bir necha qurilmalar ulanishi nuqtasi-to-nazaridan, mexanik (jismoniy) elektr va mantiqiy (nazorat)ga ajratish mumkin. Har bir shina, bir aloqa, karta va kabel uchun ulagichga ulanadi, uning majmuini belgilaydi Ilk kompyuter shinalari Kompyuter shinalari ilk kompyuterlarda (kabellarining toʻplamlar — signal va kuch-quvvat, Ixcham va birga bogʻlangan texnik qulaylik uchun) bir necha ulanishla bilan parallel elektr tokini oʻtkazish qurilmasi edi.. Zamonaviy kompyuter tizimlarida, bir muddat parallel shinalar kompyuter bir xil mantiq funksiyalarini taʼminlash va har qanday mexanizmlari uchun ishlatiladi. Zamonaviy kompyuterlarda shinalar Zamonaviy kompyuterda shina parallel yoki ketma-ket ulanish sifatida ishlatiladi va parallel (Eng. Multidrop) va zanjir (Eng. Daisy zanjir) topologiyasiga boʻlish mumkin. USB va boshqa shinalarda konsentratorlar (xablardan) foydalanish mumkin.Uzatish signallari uchun tezyurar shinalari ayrim turlarida (Fibrin Channel, InfiniBand, tezyurar Ethernet, SDH) elektr ulanishlardan foydalanilmaydi, optik ulanishla ishlatiladi Parallel shinalar Proprietar ASUS Media shina, Socket 7 bilan baʼzi ASUS diskdan ishlatiladigan va ulagichi shina PCI line joylashtirilgan, muayyan Iso shina ulagichi vakili. • Tizimlar uchun CAMAC • Iso yoki EISA • Standard Arxitektura yoki Iso • Kam Pin Count yoki LPC • mikrokanal yoki MCA • MBusSanoat tizimlar uchun • Multibus • NuBus yoki IEEE 1196Intel 80486 • Optik mahalliy shina, • Periferik Component Interconnect yoki PCI. • S-100 yoki IEEE 696 shina, Altair va shunga oʻxshash mikrokompyuterda ishlatiladi Komputer — komyuter quyi tizimi, kompyuter funktsional birliklari oʻrtasida maʼlumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi. Shinalarni odatda oʻtkazgichlarda bir necha qurilmalar ulanishi nuqtasi-to-nazaridan, mexanik (jismoniy) elektr va mantiqiy (nazorat)ga ajratish mumkin. Har bir shina, bir aloqa, karta va kabel uchun ulagichga ulanadi, uning majmuini belgilaydi
Kompyuter shinalari ilk kompyuterlarda (kabellarining toʻplamlar — signal va kuch-quvvat, Ixcham va birga bogʻlangan t Kompyuter shinasi Komputer shinasi — komyuter quyi tizimi, kompyuter funktsional birliklari oʻrtasida maʼlum Kompyuter shinasi Komputer shinasi — komyuter quyi tizimi, kompyuter funktsional birliklari oʻrtasida maʼlumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi. Shinalarni odatda oʻtkazgichlarda bir necha qurilmalar ulanishi nuqtasi-to-nazaridan, mexanik (jismoniy) elektr va mantiqiy (nazorat)ga ajratish mumkin. Har bir shina, bir aloqa, karta va kabel uchun ulagichga ulanadi, uning majmuini belgilaydi Ilk kompyuter shinalari Kompyuter shinalari ilk kompyuterlarda (kabellarining toʻplamlar — signal va kuch-quvvat, Ixcham va birga bogʻlangan texnik qulaylik uchun) bir necha ulanishla bilan parallel elektr tokini oʻtkazish qurilmasi edi.. Zamonaviy kompyuter tizimlarida, bir muddat parallel shinalar kompyuter bir xil mantiq funksiyalarini taʼminlash va har qanday mexanizmlari uchun ishlatiladi. Zamonaviy kompyuterlarda shinalar Zamonaviy kompyuterda shina parallel yoki ketma-ket ulanish sifatida ishlatiladi va parallel (Eng. Multidrop) va zanjir (Eng. Daisy zanjir) topologiyasiga boʻlish mumkin. USB va boshqa shinalarda konsentratorlar (xablardan) foydalanish mumkin.Uzatish signallari uchun tezyurar shinalari ayrim turlarida (Fibrin Channel, InfiniBand, tezyurar Ethernet, SDH) elektr ulanishlardan foydalanilmaydi, optik ulanishla ishlatiladi Parallel shinalar Proprietar ASUS Media shina, Socket 7 bilan baʼzi ASUS diskdan ishlatiladigan va ulagichi shina PCI line joylashtirilgan, muayyan Iso shina ulagichi vakili. • Tizimlar uchun CAMAC • Iso yoki EISA • Standard Arxitektura yoki Iso • Kam Pin Count yoki LPC • mikrokanal yoki MCA • MBusSanoat tizimlar uchun • Multibus • NuBus yoki IEEE 1196Intel 80486 • Optik mahalliy shina, • Periferik Component Interconnect yoki PCI. • S-100 yoki IEEE 696 shina, Altair va shunga oʻxshash mikrokompyuterda ishlatiladi otlarni uzatish uchun xizmat qiladi. Shinalarni odatda oʻtkazgichlarda bir necha qurilmalar ulanishi nuqtasi-to-nazaridan, mexanik (jismoniy) elektr va mantiqiy (nazorat)ga ajratish mumkin. Har bir shina, bir aloqa, karta va kabel uchun ulagichga ulanadi, uning majmuini belgilaydi Ilk kompyuter shinalari Kompyuter shinalari ilk kompyuterlarda (kabellarining toʻplamlar — signal va kuch-quvvat, Ixcham va birga bogʻlangan texnik qulaylik uchun) bir necha ulanishla bilan parallel elektr tokini oʻtkazish qurilmasi edi.. Zamonaviy kompyuter tizimlarida, bir muddat parallel shinalar kompyuter bir xil mantiq funksiyalarini taʼminlash va har qanday mexanizmlari uchun ishlatiladi. Zamonaviy kompyuterlarda shinalar Zamonaviy kompyuterda shina parallel yoki ketma-ket ulanish sifatida ishlatiladi va parallel (Eng. Multidrop) va zanjir (Eng. Daisy zanjir) topologiyasiga boʻlish mumkin. USB va boshqa shinalarda konsentratorlar (xablardan) foydalanish mumkin.Uzatish signallari uchun tezyurar shinalari ayrim turlari Kompyuter shinasi Komputer shinasi — komyuter quyi tizimi, kompyuter funktsional birliklari oʻrtasida maʼlumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi. Shinalarni odatda oʻtkazgichlarda bir necha qurilmalar ulanishi nuqtasi-to-nazaridan, mexanik (jismoniy) elektr va mantiqiy (nazorat)ga ajratish mumkin. Har bir shina, bir aloqa, karta va kabel uchun ulagichga ulanadi, uning majmuini belgilaydi
Kompyuter shinalari ilk kompyuterlarda (kabellarining toʻplamlar — signal va kuch-quvvat, Ixcham va birga bogʻlangan texnik qulaylik uchun) bir necha ulanishla bilan parallel elektr tokini oʻtkazish qurilmasi edi.. Zamonaviy kompyuter tizimlarida, bir muddat parallel shinalar kompyuter bir xil mantiq funksiyalarini taʼminlash va har qanday mexanizmlari uchun ishlatiladi. Zamonaviy kompyuterlarda shinalar Zamonaviy kompyuterda shina parallel yoki ketma-ket ulanish sifatida ishlatiladi va parallel (Eng. Multidrop) va zanjir (Eng. Daisy zanjir) topologiyasiga boʻlish mumkin. USB va boshqa shinalarda konsentratorlar (xablardan) foydalanish mumkin.Uzatish signallari uchun tezyurar shinalari ayrim turlarida (Fibrin Channel, InfiniBand, tezyurar Ethernet, SDH) elektr ulanishlardan foydalanilmaydi, optik ulanishla ishlatiladi Parallel shinalar Proprietar ASUS Media shina, Socket 7 bilan baʼzi ASUS diskdan ishlatiladigan va ulagichi shina PCI line joylashtirilgan, muayyan Iso shina ulagichi vakili. • Tizimlar uchun CAMAC • Iso yoki EISA • Standard Arxitektura yoki Iso • Kam Pin Count yoki LPC • mikrokanal yoki MCA • MBusSanoat tizimlar uchun • Multibus • NuBus yoki IEEE 1196Intel 80486 • Optik mahalliy shina, • Periferik Component Interconnect yoki PCI. • S-100 yoki IEEE 696 shina, Altair va shunga oʻxshash mikrokompyuterda ishlatiladi da (Fibrin Channel, InfiniBand, tezyurar Ethernet, SDH) elektr ulanishlardan foydalanilmaydi, optik ulanishla ishlatiladi Parallel shinalar Proprietar ASUS Media shina, Socket 7 bilan baʼzi ASUS diskdan ishlatiladigan va ulagichi shina PCI line joylashtirilgan, muayyan Iso shina ulagichi vakili. • Tizimlar uchun CAMAC • Iso yoki EISA • Standard Arxitektura yoki Iso • Kam Pin Count yoki LPC • mikrokanal yoki MCA • MBusSanoat tizimlar uchun • Multibus • NuBus yoki IEEE 1196Intel 80486 • Optik mahalliy shina, • Periferik Component Interconnect yoki PCI. • S-100 yoki IEEE 696 shina, Altair va shunga oʻxshash mikrokompyuterda ishlatiladi exnik qulaylik uchun) bir necha ulanishla bilan parallel elektr tokini oʻtkazish qurilmasi edi.. Zamonaviy kompyuter tizimlarida, bir muddat parallel shinalar kompyuter bir xil mantiq funksiyalarini taʼminlash va har qanday mexanizmlari uchun ishlatiladi. Zamonaviy kompyuterlarda shinalar Zamonaviy kompyuterda shina parallel yoki ketma-ket ulanish sifatida ishlatiladi va parallel (Eng. Multidrop) va zanjir (Eng. Daisy zanjir) topologiyasiga boʻlish mumkin. USB va boshqa shinalarda konsentratorlar (xablardan) foydalanish mumkin.Uzatish signallari uchun tezyurar shinalari ayrim turlarida (Fibrin Channel, InfiniBand, tezyurar Ethernet, SDH) elektr ulanishlardan foydalanilmaydi, optik ulanishla ishlatiladi Parallel shinalar Proprietar ASUS Media shina, Socket 7 bilan baʼzi ASUS diskdan ishlatiladigan va ulagichi shina PCI line joylashtirilgan, muayyan Iso shina ulagichi vakili. • Tizimlar uchun CAMAC • Iso yoki EISA • Standard Arxitektura yoki Iso • Kam Pin Count yoki LPC • mikrokanal yoki MCA • MBusSanoat tizimlar uchun • Multibus • NuBus yoki IEEE 1196Intel 80486 • Optik mahalliy shina, • Periferik Component Interconnect yoki PCI. • S-100 yoki IEEE 696 shina, Altair va shunga oʻxshash mikrokompyuterda ishlatiladi Kompyuter shinasi Komputer shinasi — komyuter quyi tizimi, kompyuter funktsional birliklari oʻrtasida maʼlumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi. Shinalarni odatda oʻtkazgichlarda bir necha qurilmalar ulanishi nuqtasi-to-nazaridan, mexanik (jismoniy) elektr va mantiqiy (nazorat)ga ajratish mumkin. Har bir shina, bir aloqa, karta va kabel uchun ulagichga ulanadi, uning majmuini belgilaydi Ilk kompyuter shinalari Kompyuter shinalari ilk kompyuterlarda (kabellarining toʻplamlar — signal va kuch-quvvat, Ixcham va birga bogʻlangan texnik qulaylik uchun) bir necha ulanishla bilan parallel elektr tokini oʻtkazish qurilmasi edi.. Zamonaviy kompyuter tizimlarida, bir muddat parallel shinalar kompyuter bir xil mantiq funksiyalarini taʼminlash va har qanday mexanizmlari uchun ishlatiladi. Zamonaviy kompyuterlarda shinalar Zamonaviy kompyuterda shina parallel yoki ketma-ket ulanish sifatida ishlatiladi va parallel (Eng. Multidrop) va zanjir (Eng. Daisy zanjir) topologiyasiga boʻlish mumkin. USB va boshqa shinalarda konsentratorlar (xablardan) foydalanish mumkin.Uzatish signallari uchun tezyurar shinalari ayrim turlarida (Fibrin Channel, InfiniBand, tezyurar Ethernet, SDH) elektr ulanishlardan foydalanilmaydi, optik ulanishla ishlatiladi Shina, tarmoqning modullari va boshqa qurilmalari orasida ma'lumot va kuchni almashish uchun xizmat qiladigan qurilma bo'lib, bitta yoki undan ko'p interfeys portlari yoki ularga ulanishni ta'minlaydi. Bu interfeys portlari orqali, kompyuter, printer, modem, qurilma, tarmoq karta va ko'plab boshqa qurilmalar orasida ma'lumot almashish mumkin. Ko'p shina turlari mavjud, ular orasida: USB shinalari: Universal Serial Bus (USB) shina, bugungi kunda eng ko'p ishlatiladigan shina turi. Bu shinalar odatda kompyuter va periferiya qurilmalari, jumladan printer, scanner, flash yod, klaviatura va qo'shimcha qurilmalar bilan ishlash uchun ishlatiladi. Ethernet shinalari: Ethernet shinalari, tarmoq uchun ishlatiladigan shina turidir. Ular tarmoq modullariga, router va switchlarga ulanish uchun ishlatiladi. HDMI shinalari: HDMI, yuqori aniqlikda video va audio ma'lumotlarini uzatish uchun ishlatiladigan shina turi. Bu shinalar odatda televizor, monitor yoki proyektor bilan ishlash uchun ishlatiladi. DisplayPort shinalari: DisplayPort shinalari, HDMI ga o'xshash, ammo undan ko'ra kengaytirilgan monitorlarga va kompyuterlarga yuqori aniqlikda ma'lumot o'tkazish uchun ishlatiladi. Thunderbolt shinalari: Thunderbolt shinalari, yuqori tezlikda ma'lumot almashish va ko'chirish uchun ishlatiladigan shina turi. Ular kompyuterlarga, monitorlarga, harddisklarga, video qurilmalariga va boshqa ko'p qurilmalarga ulanishni ta'minlaydi. Zamonaviy protsessorlar va ularning ishlash prinsipi. Protsessor (lot. processus — surilish) — elektron mashinaning dastur (programma) da koʻzda tutilgan amallar; informatsiyani oʻzgartirish, barcha hisoblash jarayonlarini, xisoblash mashinasidagi boshqa qurilmalarning ishini boshqarib turish uchun moʻljallangan markaziy qurilmasi. Asosiy qismlari: arifmetikmantiqiy qurilma va boshqarish qurilmasi. Arifmetikmantiqiy qurilmada axborot arifmetika va mantiq jihatidan qayta ishlanadi. Boshqarish qurilmasi xotiradagi axborotlarni chiqarish tartibini belgilaydi, boshqaruvchi signallarni ishlab chiqadi, mashinadagi qurilmalarning ishini uygʻunlashtiradi, dasturni uzish signallarini qayta ishlaydi, xotiradagi axborotlarni muhofazalaydi, P. ishini nazorat qiladi. P. da bulardan tashqari, oʻta tezkor xotira qurilmasi va tashkiliy bloklar ham bor
Zamonaviy protsessorlar, kompyuterlarning asosiy ish rejalarini bajarish uchun kerakli matematik amallarni bajarish va ma'lumotlar yig'ish uchun ishlatiladigan elektronik qurilmalardir. Bu qurilmalar kompyuterning tizim qismi hisoblanadi va yuqori tezlikda ma'lumotlar ishlashga imkon beradi. Zamonaviy protsessorlar, bir nechta shaklda bo'lishi mumkin, masalan, bir yadroli (single-core), bir nechta yadroli (multi-core) va bir nechta protsessorni birlashtirgan server yoki superkompyuterlar (multi-processor). Protsessorlar, amallarni bajarishda quyidagi prinsiplarni amalga oshiradi: Fetch: Protsessor yig'ilgan ma'lumotlardan dasturlarni o'qib olish uchun birinchi qadamni bajaradi. Bu qadamda, dastur xotiraga yuklanadi. Decode: Protsessor, olingan dasturni tarjima qiladi va uni instruksiya to'plamiga aylantiradi. Instruksiyalar dasturni amalga oshirish uchun kerakli ma'lumotlar bilan bir qatorda joylashgan. Execute: Protsessor, dasturni bajarish uchun instruksiyalarni tuzatadi. Bu, arifmetik va mantiqiy amallar, ma'lumotlar yig'ish, yuklamalar va saqlashlar kabi amallarni o'z ichiga oladi. Writeback: Protsessor, amalni yakunlagandan so'ng natijani xotiradan yoki kirish-ichish joyidan yozib olish uchun ishlatiladigan ma'lumotlarga saqlab qo'yadi. Zamonaviy protsessorlar, o'zlarini yangi teknologiyalar bilan tanishtirishadi, masalan, Hyper-Threading, Turbo Boost, SIMD (Single Instruction Multiple Data), pipelining va ko'p yana boshqa imkoniyatlarni taqdim etadi. Ular, eng yuqori tezlik va ishlab chiqarish uchun avtomatlashtirilgan qurilmalar va algoritmlarni o'z ichiga oladi va kompyuterlarning tizimini yuqori darajada ishlatishga imkon beradi Download 0.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|