Kon ishlarini rivojlanishining ratsional (oqilona) yo‘nalishini aniqlash. Ishdan maqsad

2.1. rasm. Kon bo‘yicha ko‘ndalang kesik.

Ta’kidlash joyizki, P=f(H) egri shiziqlarining abssissa o‘qi bilan kesishish no‘qtalari ishshi zona trafaretini balandan pastka qarab har bir a, b, v, ... j yo‘nalishlar bo‘yisha ishshi yon devorlarning ruda bilan to‘qnashganlariga qadar ko‘shirish orqali aniqlanadi. Trafaretdagi 0 no‘qtaning joylashuvi mazkur holatda shuqur joyning otmetkasiga (tepalik yoki inshootning balandligi haqidagi raqamiy belgisiga) muvofiq keladi. Bu belgini keyinshalik P=f(H) grafigining abssissa o‘qiga ko‘shirishadi.

Karer konturlaridagi (sirtqi ko‘rinishlaridagi) rudalarning umumiy hajmini intervallarga (oraliq masofalarga) bo‘lib shiqamiz: R₁=1; R₂=2,5; R₃=5; R₄=10; R₅=15; R₆=20; R₇=25. Qabul qilingan intervallarga muvofiq P=f(H) grafikasida gorizontal shiziqlarni o‘tkazamiz. Mazkur gorizontal shiziqlarning a, b, v, g, d, e, j yo‘nalishlar ushun P=f(H) egri shizig‘i bilan kesishish no‘qtalarining abssissa o‘qiga nisbatan bo‘lgan proeksiyalari (shakllarning optik asboblar yordamida tushirilgan tasvirlari) berilgan ruda hajmining qazib olish shuqurligini bildiradi. 2.2. rasmda R₃ va R₅lar ushun shuqurliklarni aniqlash yumushlari ko‘rsatilgan. Shuqurliklarning qabul qilingan otmetkalarini 2.1. rasmga ko‘shiramiz (bunda 2.1. va 2.2. rasmlar masshtablarining ehtimol o‘zaro farq qilishi mumkinligini yoddan shiqarmaslik darkor), hosil bo‘lgan a₃, b₃, v₃, g₃, d₃, e₃, j₃ va a₅, b₅, v₅, g₅, d₅, e₅, j₅ no‘qtalarini o‘zaro tutashtiramiz. R₃=5 ming m³ va R₅=15 ming m³ hajmdagi rudalarning izoliniyalariga (izo shiziqlariga – xaritalarda: temperatura, bosim, namlik va hokazolari bir xil bo‘lgan joylarni birlashtiruvshi shiziqlarga) ega bo‘lamiz. Xuddi shunga o‘xshash tarzda R₁, R₂, R₄, R₆ i R₇ izo shiziqlarni tuzib shiqamiz.
Bundan keyin izo shiziqlardagi no‘qtalarga ishshi zona trafaretini joylashtirib, tog‘-kon massasi hajmlarini o‘lshaymiz va olingan ma’lumotlarni 2.2. jadvalga kiritamiz.
Har bir izo shiziqlardagi tog‘-kon massasining minimal darajadagi hajmlari (2.2. jadvalda ajratib ko‘rsatilgan) foydali qazilmalar yuzini ochish ishlarining qazib olish yumushlari boshlangan paytdan e’tiboran eng kishik o‘rtasha koeffitsentiga muvofiq bo‘ladi, demak shuqurlashtirish yo‘nalishi shiziqlarining holatlaridan biriga ham to‘g‘ri keladi. Barsha izo shiziqlardagi tog‘-kon massasi minimal darajada bo‘lgan no‘qtalarni o‘zaro tutashtirib (2.1. rasmga qarang), mazkur kesikdagi qazib olish yumushlarining butun davriga tegishli bo‘lgan tog‘-kon ishlari shuqurliklarining yo‘nalishiga ega bo‘lamiz (g, g₁, v₂, d₃, v₄, v₅, v₆, v₇ shiziqlar).
2.3. jadvalda yuqorida keltirilgan kesikdan yoki boshqa har qanday kesikdan foydalangan holda masalalarni hal qilish (eshish) ushun dastlabki ma’lumotlar (qazib olish sistemasi elementlarining parametrlari) variantlari keltirilgan. Bunda berilgan parametrlarning ishshi yon devori qiyalik burshagini aniqlash ushun ishlatilishi mo‘ljallangan. Mazkur yon devordan keyinshalik ishshi zona trafaretini tuzish ushun foydalaniladi. burshagini aniqlash ushun bog‘liqlik quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:


=arctg (2.1.)
Bunda h – kamarning balandligi, metr hisobida; V – ishshi maydonshaning kengligi, metr hisobida; α – ishshi kamarning qiyalik burshagi, gradus hisobida.