Ko’p omilli ekonometrik tahlilda omillarni tanlash muammosi

Ko’p omilli ekonometrik tahlilda omillarni tanlash muammosi

• Ko'p omiili regressiya ikki va undan ortiq o'zaro bog'Jiq bo'imagan o'zgaruvchili natijaviy belgining y = f(xl'x2 , ••• ,x.) ko'rinishdagi regressiyani anglatadi

• . Regressiya tenglamasida tasodifiy kattalik y faqat x"x2, ••• ,x. o'zaro bog'liq bo'imagan o'zgaruvchilarning qiymatlariga bog'liq bo'imasdan y ga ta'sir etuvchi qator boshqa omillarga ham bog'Jiq. Shuning uchun quyidagi ko'rinishdagi ifodadan foydalanamiz: y = f(xl'x2 , ••• ,x.) + e,

• bu yerda e - natijaviy belgining regressiya tenglamasi orqali topiladigan qiymatini uning nazariy qiymatidan farqini ifodalovchi tasodiliy kattalik. Tasodiliy xatolikni statistik tahlil qilish ekonometrikaning asosiy masalalaridan biri hisoblanadi.

• Natijaviy belgi y ni qator Xl ,Xl , ... ,X. omillarga bog'liqligini o'rganishda ikki X va y o'~garuvchilarning juft korrelyatsiyasini o'rganishdagi quyidagi masalalar yechiladi: - regressiya ko'rinishini aniqlash; - parametrlarni baholash;' - agar X va y o'zgaruvchilar tasodifiy miqdorlar bo'lsa, ular orasidagi bog'lanish zichligini topish.

• Biroq bu masalalar bilan bir qatorda ko'p omilli regressiya va korrelyatsiyani tavsitlovchi qator masalalarni ko'rib chiqish zarur. Bunday masalalarga o'zaro ichki bog'lanishda bo'lgan XI'Xl .... 'X. omillardan y ga ta'sir etuvchi muhurn ornillarni tanlab olish masalasi kiradi.

• Omillarni tanlab olish bir nechta bosqichlarda amalga oshiriladi. Avval o'rganilayotgan jarayonJar bilan bog'liq bo'igan omillar nazari) izlanishlar (iqtisodiyot nazariyasi, mutaxassis xulosasi va boshqalar) asosida tanlab olinadi

• . Bunda ko'p omilli regressiya va korrelyatsiyani tuzish uchun miqdoriy jihatdan o'ichash mumkin bO'lgan omillar olinadi. So'ngra matematik statistika usullarini qO'lIab tanlab olingan omillarni o'rganilayolgan kO'rsatkichga la'sirining muhirnligi tekshirib chiqiladi.

• . Bunday tekshirish odatda juft korrelyatsiyalar matritsasini, xususiy korrelyatsiyani, regressiya koeffitsiyentlarini turli Iv-iteriyalar asosida lahlil qilish va boshqa usullarni o'z ichiga oladi.

• Agar chiziqli ko'p onlilli regressiya koeffitsiyentlari omillarning ta'sir elish ko'rsatkichi si fatida qaraladigan bo'lsa, u holda tenglamadagi regressiya koeffitsiyentlarini to' g'ridan-to' g'ri 0’zaro taqqoslash imkoniyati bo'imasligi mumkin.

• Chunki ularning son qiymatlari har bir omilning tanlab olingan o'chov birliklariga bog'liq. Regcssiya koeftitsiyentlarini taqqoslash imkoniyatini hosil qilish uchun, regrcssiya koemtsiyentlarini standart - bir xii o'lchovga keltirib olinadi.

• Firmaning 14 yil davomida mahsulollar tayyorlash lIchun kerak bo'ladigan jamlovchi materia liar, mchnat resurslari va ish lab chiqarish vositalari bO'yicha ma'iumotiari berilgan.

• . Mavjud ma'iumotiami va juft korrelyatsiya koeffilsiyentlari malrilsasi har tomonlama tahlil qilingandan so'ng regressiya tenglamasiga kirililadigan quyidagi omillar tan lab olingan.

E’tiboringiz uchun Rahmat