Koreya tarixi

IBob.
QADIMGI DAVR
T o sh asri 
Zam onaviy Koreya hududida ilk inson ajdod-
larining paydo bo'lishi quyi paleolit - taxm inan 
500 m ing yil a w a lg i clavrga to'g 'ri keladi. Q uyi paleolit davriga 
xos eng qadim gi m anzilgoh Pxenyan shahridan janubi-sharqdagi 
K om unm oru g'ori bo'lib, bu yerdan arxeik tosh qurollar va hayvon 
suyaklari topilgan. G 'or sohiblari qadim gi odam lar yoki arxant- 
roplar - H om o Erectus turi bo'lgan bo'Isa kerak.
Shim oliy Koreyadagi Sinn tog'idan H om o N eanderthalensis, 
ya'ni o'rta paleolit odam i yoki paleoantropi (quyi jag' tish va o'm rov 
suyagi) topilgan. 0 'r t a paleolitga Chom m al g'ori (Janubiy Koreya) 
ham tegishli bo'lib, bu g'or ham olim lar fikricha, neandertal odam - 
lar m akoni bo'lgan. G 'ordan gom inidning bilak suyagidan tayyor- 
langan m ehnat qurollari, suyak qurollar, toshga aylangan hayvonlar 
va chig'anoqlar topilgan. Arxeologlar tom onidan topib o'rganilgan 
ba'zi suyaklarda insonlar va hayvonlar tasviri aks ettirilgan. Balki, 
g'or sohiblari zam onaviy odam ajdodlari bo'lsa kerak.
Zam onaviy odam H om o Sapiens (neoantrop yoki krom anon) ti- 
pidagi odam lam ing Koreya hududida paydo boMish da vri taxm inan 
yuqori paleolit davri, ya'ni 40000 - 30000 yil avvalgi davrga to'g'ri 
kelsa kerak. 20 m ing yil a w a lg i sana bilan baholangan Sokchanni I 
(Janubiy Koreya) m anzilgohidan insonlarga tegishli soch qoldiqlari 
topilgan bo'lib, olim larning ta'kidlashlaricha, bu topilma m ongolo- 
id irqiga tegishli ekan. Shuningdek, m azkur m anzilgohdan o'choq, 
bo'yoq qoldiqlari, toshdan yasalgan it, ayiq va toshbaqalar topilgan. 
Tosh qurollar va hayvonlar suyaklari topilgan paleolit m anzilgohla- 
ri ko'pincha suv havzalari yaqinida joylashgan.
K oreyada m ezolit (o'rta tosh asri) davriga oid bir qator m anzil- 
gohlar aniqlangan bo'lib, ulardan m ayda tosh qurollar - m ikrolit- 
lar topilgan.
Turli taxm inlarga ko'ra, N eolit davri Koreyada eram izgacha
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I Bob. Q A D IM C I DAVR
7
boTgan 8 -5 m ing yillikda boshlangan. Aynan bu davrda toshga 
ishlov berish texnologiyasi yuqori daraja rivojlangan va ayniqsa, 
xanjar ham da o'roqlar ishlab chiqarish takom illashgan. N eolit dav- 
riga oid m anzilgohlar yarim orol bo'ylab, ayniqsa, daryo va okean 
qirg'oqlarida uchraydi. Ularda tosh qurollar bilan bir qatorda baliq 
ovlash uchun zarur boTgan uzun nayza, suyakdan yasalgan qar- 
m oqlar ham topilgani quyi paleolit davrida aholining asosiy taomi 
daryo va dengiz hayvonlari boTganligidan dalolat beradi.
Keyinchalik, so'nggi neolit davrida tog' yonbag'irlarida va te- 
paliklarda yashagan jam oalar xo'jalik m ashg'ulotlariga an an av iy 
ovchilik va baliqchilik bilan birga dehqonchilik ham da chorvachilik 
kirib kelgan. N eolit m anzilgohlari sohiblari dehqonchilik m ahsulot- 
laridan - tariq, loviya va boshqa o'sim liklam i yetishtirganlar. Yem i 
haydash asosan qoTda bajarilgan boTib, ilk neolit davrida hayvon- 
lar xonakilashtirilm agan. Yer, asosan, tosh om och va hayvon shoxi- 
dan qilingan kurak yordam ida haydalgan; hosil tosh va suyakdan 
yasalgan o'roqlar yordam ida o'rilgan; yetishtirilgan don va yovvoyi 
boshoqli o'sim liklar tosh yorg'ichlar yordam ida yanchilgan.
O shxona anjom lari sifatida dastlab naqshsiz silliq xum , dekcha, 
yog'och kosalar paydo boTgan. So'nggi neolit davrida taroqsim on 
naqshli va bo'yalgan kulolchilik buyum lari tarqala boshlagan. Su- 
yak m ahsulotlari, uchli yoy, bigiz, garpun (katta baliq lam i ovlash- 
da ishlatiladigan uzun nayza), igna, yer qaziydigan kurak yasash 
texnologiyasi rivojlangan. Kiyim tikish va baliq ovlash uchun to'r 
to qishda suyak ignadan tashqari, urchuq va to'quvchilik dastgo- 
hidan ham foydalanilgan.
N eolit davri turar joylari dum aloq yoki to'rtburchak shaklida- 
gi yopiq tomli yertoTalardan iborat boTgan. Aynan m ana shunday 
turar joylardan birida 5 ta o'choq topilgan boTib, bu yerda yasha- 
gan odam lar urug'chilik tuzum ida hayot kechirishgan. Q ishloqlar 
esa bir necha o'n va hatto, yuz yertoTadan iborat boTgan. Ijtim oiy 
qatlam larning paydo boTishi bilan bogTiq keyingi davrlarda qa- 
bila sardorlarining dafn m arosim lari oddiy fuqoralam ikidan farq 
qilgan.
So'nggi neolit davrida  zbekistonliklar uchun m aTum va 
m ashhur boTgan koreyslarning uy poli ostidan m axsus tuynuklar 
orqali isitish tizim i - ortdol paydo boTgan. Bu isitish tizim i dastlab
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

8
IB o b . Q A D IM G I D AVR
Shim oliy K oreyadagi N am pxadon yodgorligidan topiigan. Uy poli 
ichki qism ida kichik toshlardan tayyorlangan m axsus yo']akiar or- 
qali yuborilgan issiq havo yordam ida isitilgan.
B ro n z a va ilk
Bronza asrining K oreyaga kirib kelishi
te m ir asri 
borasida olim lar tom onidan turli sanalar
bildirilgan. U lam in g fikricha, mil avv. 
II—I m ing yilliklardan tortib to mil. avv. V II-V I asrlargacha boMgan 
davr bronza asri hisoblanadi. Bundan tashqari, K oreyaning yana 
bir o'ziga xos xususiyati shundaki, aynan bronza davri m intaqada 
uzoq davom etm agan va mibavv. III—II asrlar chegarasida yakun- 
langan. Temir buyum lar esa m il.avv.VII asr yoki mil avv. IV asr -
bronza asri (bu yerda ham turli xil sanalar ko'rsatiladi)da paydo 
bo'lgan va bronza b u y u m larb ilan bir vaqtda ishlatilib, yangi davr- 
da nisbatan keng tarqalgan.
Bronzadan yasalgan buyum lar orasida qilichlar, pichoqlar, nay- 
za uchi, bolta va oyboltalar, ot-arava buyum lari, idish-tovoqlar, 
zeb-ziynat buyumlari, oyna va tangalar ko'proq uchraydi. Bu davr- 
da toshdan mehnat qurollari yasash davom etgan bo'lib, so'nggi 
bronza va ilk temir davrida zargarlik buyum lari - qim m atbaho z eb - 
ziynatlar, yarim qim m atbaho toshlar va m unchoqlar yasalgan.
Bronza davrida odam lar dastlab baland tepaliklardagi man- 
zilgohlarda yashaganlar. K eyinchalik, ular o 'z yashash joylarini 
m udofaa devorlari bilan o'raganlar. N atijada dehqonchilik qilish 
uchun qulay m anzilgohlar paydo bo'lgan. Yerto'lalar kengaytirilib 
yarim yerto'lalarga aylantirilgan va ondol isitish tizim i ancha om - 
m alashgan. Har bir m anzilgoh o'ntadan yuztagacha bo'lgan yarim
yerto'lalardan iborat bo'Igan. Binolar katta hajm da qurilganligi uc- 
hun ularda jam oa bo'lib yashashgan deyish m um kin.
Bu davrda dehqonchilikda dukkakli o'sim liklardan - tariq, 
arpa, bug'doy va n  xat ekilgan.
O dam lar orasida ijtim oiy tabaqalanish (aslzoda, oddiy odam - 
lar va qullar) mavjud bo'lgan U ru g '-q ab ilalar orasida hokim iyatni 
urug' va qabila sardorlari boshqarganlar. Faqatgina hukm ron taba- 
qa vakillarigina bronzadan yasalgan buyum lardan foydalangan- 
lar. Aholining asosiy qismi esa tosh, suyak va yog'ochdan yasalgan 
buyum larni ishlatishgan. Shuningdek, ijtim oiy tabaqalanish dafn
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I Bob. Q A D IM C I D AVR
9
m arosim ida ham o'z ifodasini topgan. Bu m ayitni chuqur o‘ra 
qiiib dafn etishdan farqli tarzda tosh qutili (toshlar bilan qoplan- 
gan plita) qabrga ko'm ishda, keyinroq dolm enlar fhasham atli, o'n 
tonnalarcha keladigan ko'm ish inshootlari)ga dafn qilishda ku- 
zatilgan. O datda, dolm enlar qabilaning aslzodalari (hukm dor va 
boshliqlari)ga atab qurilgan. Bunday inshootlar, asosan, tog' jins- 
laridan, ya'ni, katta tosh bo'laklari va plitalaridan qurilgan bo'lib, 
ular stol (xontaxta) yoki qo'ziqorin ko'rinishida yasalgan. M arhum
bilan birga qu ro l-yaro g'lar (pichoq, qilich, boltalar), taqinchoqlar 
va bronzadan yasalgan oyna ko'm ilgan. Bunday katta inshootni 
barpo etish ko‘pchilikning m ehnatini talab qilgan. K eyinchalik 
dolm enlar o'ziga xos etnom adaniy an’anaga aylangan va nafaqat 
aslzodalar, balki oddiy xalq uchun ham qurilgan bo'lib, Koreyadan 
30 m ingga yaqin dolm enlar topilgan.
Temir paydo bo'lishi bilan birga bronzadan yasalgan m ehnat 
qurollari ham ishlatilgan. Temirdan qurol-yarog'lar, aravalar, qish 
loq xo'jaligi va hunarm andchilik asboblari yasalgan. Bronza va 
so'ngra tem irdan foydalanish (ayniqsa, om och dehqonchiligi) m eh- 
nat unum dorligining oshishi, o'z navbatida, ortiqcha m ahsulotlar- 
ning ishlab chiqarilishi va xususiy m ulkning paydo boMishiga olib 
kelgan. Q olaversa, m axsus kasblar (ziroatchi dehqonlar, kulollar, 
tem irchilar, kon qazuvchilar) paydo bo'lgan. Tovar ayirboshlash 
m unosabatlari paydo bo'Iganidan bu davrga xos tangalar ham da- 
lo latberad i. Bronza va tem irdan yasalgan q u rol-yarog'lar bilan qu- 
rollangan jam oalar metall va boshqa buyum lardan foydalanishni 
bilm aydigan boshqa jam oalam i o'zlariga bo'ysundirishi natijasida 
ancha katta uyushm a, o'z navbatida, quldorlik jam iyati vujudga ke- 
lishiga sabab bo'lgan. Bu uyushm alar davlatchilikning ilk krinishi 
va keyinchalik koreys davlatchiligi vujudga kelishiga asos bo'lgan.
Ilk e 'tiq o d la r
Fetishizm , anim izm , totem izm , afsungarlik, sho- 
m onlik kabi ilk e'tiqodlar barcha xalqlar ijtim oiy 
taraqqiyotining dastlabki davrlariga xosdir.
K oreyaning paleolit davri yodgorliklarida, m asalan, Sokchanni 
I m anzilgohida toshdan yasalgan hayvonlar (it, ayiq va toshbaqa) 
topilishi ham m azkur g'or sohiblari/efis/nzm va totem izm ga e'tiqod 
qilganliklaridan dalolat beradi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

10
1 Bob. Q A D IM C I D AVR
Fetishizm - n arsa-bu yu m larga ishonish, o'zlarini ilohiy jihat- 
dan ulardan kelib chiqqan deb hisoblash demakdir. Fetishizm va 
totem izm ga oid but-san am lar, odatda, tosh va yog'ochdan ya- 
salgan. Boshqa tom ondan, biz bu figuralardan biror urug' tote- 
mi (hayvon, o'sim lik va boshqa predm et) bilan ilohiy aloqadorlik 
to'g 'risid agi totem izm ko'rinishini kuzatishim iz m um kin. Tote- 
mizm izlarini koreyslarning turli afsona va rivoyatlari bilan birga 
qadim gi am aliy san'at nam unalari, qoyatosh rasm lari, suyaklarga 
ishlangan tasvirlar va zeb -ziyn at buyum larida ham ko'rish mum 
kin. Xususan, koreyslar orasida keng tarqalgan Tangun haqidagi 
afsonada birinchi koreys davlati asoschisining turm ush o'rtog'i 
urg'ochi ayiq bo'lganligi haqida hikoya qilinadi. Boshqa bir afso- 
nada koreyslarning qadim gi silla qabilasi ajdodi tovuq tum shuqli 
tug'ilgani yoki silla u rug'ining asoschisi boTgan chaqaloqni xo'roz 
him oya qilganligi haqida yoziladi