Koronaviruslar oilasi (Corona viridae) vakillari mikrobiologiyasi

Koronaviruslar oilasi (Corona viridae) vakillari mikrobiologiyasi
Koronaviruslar oilasi (lotincha corona — toj) odam va hayvonlar uchun patogen bo ‘lgan 13 tur virusdan tarkib topgan. Odamlarda kasallik keltirib chiqaruvchi respirator koronaviruslar va enteral koronaviruslar tafovut qilinadi. Koronaviruslaming OC38 va OC43 shtammlari odamlarda yengil respirator kasallikni keltirib chiqaradi, 229 shtammi esa enteritga sabab bo'ladi. Bu viruslar hayvonlarda gepatit (sichqon gepatit virusi), gastroenterit (cho‘chqa gastroenterit virusi), tovuqlarda yuqumli bronxit va ensefalitni keltirib chiqaradi. Bu viruslar 1965-1967-yillarda o ‘tkir respi rator kasallikka yo'liqqan odamlardan ajratib olingan. M orfologiyasi. Virion sferik ko'rinishdabo'lib, o'lchami 76-160 nm, o 'zid a bir ipli musbat RNK tutadi. Virion oqsil va lipoproteid qobiqlar bilat» o ‘ralgan. Tashqi qobig‘ida 12-14 nm uzunlikdagi tikansim on o ‘sim talari bor. U lar g lik o p ro teid lard an tash k il topgan b o ‘lib, gemagglutinatsiya qilish xususiyatiga ega. A.ntigenlari. Virionda bir necha antigen bor. Odam koronaviruslarining shtammlari antigen xususiyatiga ko‘ra4 guruhga boMinadi. Ular umumiy antigenga ega. ICo‘payishi (reproduksiyasi). Bu viruslarni odam embrionining traxeya va bronxlaridan olingan to'qim a kulturalarida o'stiriladi. Virus hujayra ichiga endositoz yo‘l bilan kiradi va uning k o ‘payishi sitoplazm ada kechadi. V irionlar endoplazm atik to ‘r m em branasida y ig ‘iladi va kurta.klanish yo‘li bilan hujayradan chiqadi. C h id am liligi. K oronaviruslar efir, etanol va boshqa organik erituvchilar ta’sirida parchalanadi. 60°C haroratda, UB nurlar, nordon va ishqo rli rN muhit ta’siriga chidamsiz. KLasallikning odamlardagi patogenezi va klinikasi. Koronaviruslar odarrklarga havo-tomchi yo‘li orqali tushadi. Infeksiya manbai bemor. Кого navirusli infeksiyalar, asosan, kuz va qish oylarida epidem iya ko'rinishida tarqaladi. V iru s d astlab b u ru n , to m o q v a h a lq u m n in g sh illiq q a v a ti hujay^ralarida ko‘payadi. Natijada kuchli tumov, bolalarda esa k o ‘pincha bronx:it va zotiljam rivojlanadi. Viruslar me’da-ichak sistemasining shilliq qavati hujayralarida gastroenteritga sabab b o ‘Iadi. Ular ichakka qon orqali o'tadi. Immuniteti. Kasallikdan so'ng organizmda hujayraviy v a gumoral immunitet hosil bo‘ladi. Laboratoriya tashxisi. Tekshirish uchun bem om ing burun va halqumidan suyuqlik olinadi. Virusni ajratib olishda hujayra kulturasidan foydalaniladi. Ammo ularni kulturalarda o ‘stirish juda qiyin, shuning uchun diagnostikasida, asosan, serologik usullar qo'llaniladi. Burun vahalqumning epitelial hujayralaridagi virus antigcnlni aniqlash uchun IF usulidan foydalaniladi. Serologik tashxisida, asosan, KBR, NR, G ATR, BGAR yordamida bemoming qon zardobidagi virusni neytrallovchi maxsus antitelolar aniqlanadi. Virus maxsus antitelolar tekshirilgan odamlarning 80% da uchraydi, bu koronaviruslarning aholi oiasida juda keng tarqalganidan dalolat beradi. Maxsus davolash va profilaktika usullari ishlab chiqilmagan