Korrupsiya va uning iqtisodiy xavfsizlikka ta’siri

Korruptsiya so‘zi ingliz tilidan tarjima qilinganda “curruption” — pulga sotilish, buzilish, aynish degan ma’nolarni anglatadi. Korruptsiya bilan bog‘liq jinoyatlarga mansabdor shaxslarning o‘z vazifalarini suiste’mol qilishlari va mansab soxtakorligi kabi holatlar kiradi. Ya’ni davlat xizmatchilarining, mansabdor shaxslarning o‘z mansab vakolatidan qasddan foydalanib, jinoyat olami vakillariga nomoddiy va moddiy jihatdan sotilishlari, pora olish, berish, vositachilik qilishlari va hokazolar...

Korruptsiya uyushgan jinoyatchilikning tarkibiy qismlaridan biri bo`lib hisoblanadi. 1979 yil 17 dekabrda bo`lib o`tgan BMT Bosh Assambleyasining 34-sessiyasida korruptsiya tushunchasiga quyidagicha ta`rif berildi: "Korruptsiya bu - mansabdor shaxsning har qanday shakldagi mukofot hisobiga mukofot beruvchi shaxs manfaatini ko`zlab o`zining mansab vakolatlari doirasida mansab yo`riqnomasini buzib yoki buzmasdan qandaydir harakat yoki harakatsizlikni bajarishidir”.

Korruptsiya uyushgan jinoyatchilikning tarkibiy qismlaridan biri bo`lib hisoblanadi. 1979 yil 17 dekabrda bo`lib o`tgan BMT Bosh Assambleyasining 34-sessiyasida korruptsiya tushunchasiga quyidagicha ta`rif berildi: "Korruptsiya bu - mansabdor shaxsning har qanday shakldagi mukofot hisobiga mukofot beruvchi shaxs manfaatini ko`zlab o`zining mansab vakolatlari doirasida mansab yo`riqnomasini buzib yoki buzmasdan qandaydir harakat yoki harakatsizlikni bajarishidir”.

Korruptsiya tushunchasi yana ham kengroq va chuqurroq AQSh olimlari tomonidan ishlab chiqilgan. Masalan, Djeym Bellentayning yuridik entsiklopedik lug`atida "korruptsiyalashgan" so`zi quyidagacha izohlanadi: "shaxsiy foyda olish maqsadida davlat organlarining tayinlanish maqsadini buzuvchi va odil sudlovni amalga oshirishga to`sqinlik qiluvchi jarayon".

Korruptsiya tushunchasi yana ham kengroq va chuqurroq AQSh olimlari tomonidan ishlab chiqilgan. Masalan, Djeym Bellentayning yuridik entsiklopedik lug`atida "korruptsiyalashgan" so`zi quyidagacha izohlanadi: "shaxsiy foyda olish maqsadida davlat organlarining tayinlanish maqsadini buzuvchi va odil sudlovni amalga oshirishga to`sqinlik qiluvchi jarayon".

Mansabdor shaxs yoki davlat xizmatchisining unga berilgan hokimiyat yoki mansab vakolatidan huquqqa xilof ravishda foydalanishi;
Xarakat yoki harakatsizlikni qandaydir manfaat ko`rish evaziga amalga oshirishi;
Huquqiy adabiyotlarda ushbu muammo bilan shug`ullanuvchi olimlar korruptsiyaga turlicha ta`rif berishadi. Lekin har qanday korruptsiyaga oid huquqbuzarliklarga quyidagi asosiy belgilar xosdir:
Korruptsiya jamiyatda jinoyatchilikning mavjud bo`lishini taqozo etadigan salbiy hodisa, voqea va jarayonlarning oqibatidir. Shu bilan birgalikda korruptsiyaga oid jinoyatlarning o`ziga xos maxsus sabablari ham mavjud. Bu sabablarni shartli ravishda uch guruhga ajratamiz:
davlat xizmatchisi faoliyat ko`rsatayotgan joydaga xizmat muhiti bilan bog`liq bo`lgan sabablar ( 1) beriladigan ish haqi o`zi va oila a`zolarining munosib hayot kechirishini ta`minlamasligi; 2) masalalarni hal qilishni davlat xizmatchisining ixtiyoriga hech bir nazoratsiz havola qilib qo`yish; 3) davlat xizmatchilar o`rtasida korruptsiyaga oid huquqbuzarliklarni oddiy holat deb qabul qiladigan ijtimoiy-ruhiy muhitning mavjudligi va h.k.)
davlat xizmatchisida moddiy manfaat olish uchun qonun va axloq normalarini, kasb or-nomusini qurbon qiladigan ochko`zlik, g`arazgo`ylik, hasadgo`ylik kabi g`ayriijtimoiy fazilatlarning mavjudligi;