Korxona faoliyatini rejalashtirish va bashorat qilish

Bashoratning maqsadi – bozorga ta`sir qiluvchi omillarni, shu bilan birga, xo`jalikning umumiy ahvoli, tuzilmaviy siljishlar, investitsion faollik, fan-texnika taraqqiyotining iste`molchi va ishlab chiqaruvchilarga ta`sir ko`rsatishi, an`anaviy mahsulotlardan tashqari korxonaning barqarorligi va raqobatbardoshligiga olib keluv­chi «pioner» (yangi) mahsulot ishlab chiqarish istiqbolida yuzaga kelishi mumkin bo`lgan holatlarini belgilashdadir.
Rejalashtirish – qaror qabul qilishning uzluksiz bir
jarayoni bo`lib, bu jarayon davomida korxona faoliyati va
rivojlanishining maqsad va vazifalari atrofda ro`y berayotgan o`z-
garishlarni inobatga olgan holda vaqt bo`yicha aniqlanadi va belgi-
lanadi hamda ularni amalga oshirish uchun resurslar aniqlanadi.
Mazmuniga ko`ra, rejalashtirish texnik-iqtisodiy va tezkor-ishlab
chiqarish turlariga bo`linadi.
Texnik-iqtisodiy rejalashtirish korxona faoliyatining barcha (iqtiso-
diy, texnik, ijtimoiy va hokazo) jihatlarini qamrab oluvchi rejalashti-
rish turi bo`lib, asosan bir yilga mo`ljallangan iqtisodiy va ijtimoiy ri-
vojlanish rejasi shaklida amalga oshiriladi. Mazkur rejalashtirish turi-
ning soddalashtirilgan ko`rinishi ko`pincha korxona faoliyatining yil-
lik rejasi deb ataladi.
Tezkor-ishlab chiqarish rejalashtirish texnik-iqtisodiy rejalash-
tirishning davomi bo`lib, korxona faoliyati yillik rejasini yanada
qisqaroq muddatga – sutka, o`n kunlik, oyga bo`lib muayyan-
lashtirish bilan tavsiflanadi. Tezkor-ishlab chiqarish rejalashti-
rish – kalendar rejalashtirish va dispetcherlashdan iborat bo`-
ladi.
Kalendar rejalashtirishda korxona yillik rejasida va birinchi o`rinda ishlab chiqarish dasturi(mahsulot tayyorlash rejasi)ni o`n kunlik, hafta, kun va smena bo`yi­cha aniqlashtirish hamda bu ko`rsatkichlarni bajaruvchilarga etkazish ko`zda tutilgan.
3. Rejalashtirish texnologiyasi va korxona rejalari tuzilmasi
Rejalashtirish, reja loyihasini uning mahsulot ishlab chiqarish va sotish rejasi, moddiy-texnika ta`minoti rejasi, kadrlar va oylik maosh bo`yicha reja, yangi texnika va kapital qo`yilmalar rejasi, moliyaviy reja kabi asosiy qismlari doirasida tayyorlash bilan bog`liq bo`lgan rejadan avvalgi davrni o`z ichiga oladi.
1. Rejalashtirishning har bir elementi va bosqichi qat`iy ravishda asoslab berilishi.
2. Rejadagi vazifalarning aniq va o`z vaqtida bajarilishi, ya`ni rejaning adresliligi.
3. Reja bajarilishini doimiy va uzluksiz ravishda hisobga olish, nazorat qilish va unga zarur hollarda o`zgartirishlar kiritish.
4. Ichki va tashqi muhitdagi o`zgarishlarni ijobiy qabul qilish, shuningdek, korxona faoliyatini ro`y bergan o`zgarishlarga mos ravishda, o`z vaqtida qayta tashkil qilish (rejalashtirishning moslashuvchanligi).
5. Fan-texnika taraqqiyoti va xo`jalik yuritishning ilg`or tajribalariga tayanish.
Rejalashtirish tizimi quyidagi talablarga javob bergan taqdirdagina
samarali va ishonchli hisoblanadi:
Buyurtmalar portfeli
Rejadan oldingi ish (reja loyihasi)
Korxona rejasi
Bajaruvchilar
Resurslar
Bajarish muddatlari
Tayyor mahsulot (ish va xizmatlar)
Mahsulot (ish va xizmatlar) iste`molchilari
chizma. Korxonada rejalashtirish jarayoni texnologiyasi
Rejalashtirishning har bir turi o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lib, bu xususiyatlar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:
belgilangan rejalashtirish oralig`ining aniqligi;
integratsiya va differentsiatsiya darajasi, shuningdek, rejalashtirilayotgan ko`rsatkichlar miqdori;
ishlab chiqarish xarajatlari va natijalarini hisob-kitob qilish darajasining aniqligi;
rejani tayyorlovchilar va amalga oshiruvchilar o`rtasida majburiyatlarni taqsimlash tartibi
4. Biznes-reja, uning mazmuni va ishlab chiqish tartibi
Tadbirkorlik – korxonalar xo`jalik yuritish faoliyatining uzluksiz qismi bo`lib, foyda (daromad) olish va uni ko`paytirishga qaratilgan bo`ladi. Korxonalar hayotida u, boqibeg`amlikka berilish, turg`unlik va isrofgarchilikni inkor qilishni anglatadi. Korxona rahbari yoki mutaxassis tadbirkorlik va tashabbuskorlik «ruhiga» ega bo`lmasa, demak, u bo`sh yoki yomon xodim, xizmatda belgilangan soatlarni o`tkazib o`tiruvchi shaxs hisoblanadi.