Kriptografiya tarixi

SEZAR SHIFRLASH USULI

SEZAR SHIFRLASH USULI

• Sezar usuli Yuliy Sezar(Julius Caesar) davrida o’rin almashtirish usuli sifatida qo’llanilgan
• Shu davr urushlarida xabar uzatishda ishonchliligi bilan mashxur bo’lgan
• Alifbodagi xarflar ketma-ketligini 3 xarf ketma ketlikga siljitish orqali boshlangan

Misol sifatida:
Oddiy matn: meet me after the toga party
Shifrlangan matn: PHHW PH DIWHU WKH WRJD SDUWB

Vazifa: Shifrlash va deshifrlash.
Ochiq matn (M): familiya va ismingiz (misol uchun – Axmedov_Vohid)
Kalit (K) = 8

SEZAR SHIFRLASH USULI

SEZAR SHIFRLASH USULI

Shifrlash alifbosini yaratib olish va xar bir xarfga mos raqamlarni berish:
Sezar usulida ma’lumot almashish algoritmi(C=shifrlash, P=oddiy matn, k=kalit):

• C = E(p) = (p + k) mod (26)
• p = D(C) = (C – k) mod (26)

Bu yerda kalit uzunligi 3 ga teng (k=3)

a

b

c

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

q

r

s

t

u

v

w

x

y

z

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

A

B

C

O’RIN ALMASHTIRISH USULI

O’RIN ALMASHTIRISH USULI

Eng sodda jadvalli shifrlashda asosan uzatiladigan ma`lumotning harflari juda sodda holda o`rin almashgan. Bu usulning kaliti jadval o`lchovi bilan aniqlangan. Bu usul skitala usuliga juda o`xshash. Masalan, T0 = “KIBERXAVFSIZLIK DARSI” degan ma`lumot jadvalga ustun bo`yicha yoziladi. To’rtta qator va beshta ustundan iborat jadvalga ma`lumot quyidagicha yoziladi.
Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor.
T1 = KRFLAIXSIRBAIKSEVZDI;
Deshifrlashda,esa kalit k=4*5; matritsa o’lchamiga teng bo’ladi va bunda qator bo’yicha yozilib ustun bo’yicha o’qiladi.

K	R	F	L	A
I	X	S	I	R
B	А	I	K	S
E	V	Z	D	I

Vazifa: Shifrlash.
Ochiq matn (M): familiya va ismingiz (misol uchun – Axmedov_Vohidjon)

KALIT SO’Z YORDAMIDA SHIFRLASH USULI

KALIT SO’Z YORDAMIDA SHIFRLASH USULI

T0 = “KIBERXAVFSIZLIK DARSI” K = “CYBER”.
Endi esa qator bo’yicha o’qib olinadi, so’ngra shifrlangan matn tayyor. T1 = KFLARISIRXBIKSAEZDIV;
Deshifrlashda esa matnni qator bo’yicha yozib, sonlarni o’sish tartibida yozib olamiz va kalit so’z bo’yicha joylashtiramiz. Shundan so’ng ustun bo’yicha o’qib olamiz.

C	Y	B	E	R
1	5	2	3	4
K	R	F	L	A
I	X	S	I	R
B	A	I	K	S
E	V	Z	D	I

C	B	E	R	Y
1	2	3	4	5
K	F	L	A	R
I	S	I	R	X
B	I	K	S	A
E	Z	D	I	V

Vazifa: Shifrlash va deshifrlash.
Ochiq matn (M): TELEKOMMUNIKATSIYA FAKULTETI
Kalit (K): ismingiz (misol uchun – Vohidjon)

VIJINER USULI

VIJINER USULI

Vijiner tizimi Sezar shifrlash tizimiga qaraganda mukammalroq hisoblanib, unda kalit harfidan harfga almashtiriladi. Bunday ko‘p alfavitli almashtirish shifrini shifrlash jadvali orqali ifodalash mumkin.
T0 = KИБЕРХАВФСИЗЛИК K = ЗАМИН
Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi :
T1 = С = ТЙООЮЭБПЭ….

T0	К	И	Б	Е	Р	Х	А	В	Ф
K	З	А	М	И	Н	З	А	М	И
C	Т	Й	О	О	Ю	Э	Б	П	Э

RSA USULI

RSA USULI

Kalit generatsiya:
1-qadam: O’zaro tub son p va q lar tanlab olinadi
2-qadam: Tub son p va q lar asosida n=pq hisoblanadi
3-qadam: Tub son p va q lar asosida m=f(n)=(p-1)(q-1) hisoblanadi
4-qadam: m ga o’zaro tub kichik e soni tanlab olinadi EKUB(m, e)=1 1 shart asosida
5-qadam: d soni quyidagicha hisoblanadi dxe mod(m)=1
Shunda:
Ochiq kalit(public key)=> e va n
Maxfiy kalit(secret key)=> d va m
Shifrlash: E=mod{n}
Deshifrlash: D=mod{n}
Misol: Misol sifatida biz kichik sonlardan foydalanamiz, ammo amaliyotda asosan kata sonlar tanlab olinadi.
1-qadam: O’zaro tub son p=7 va q=19 lar tanlab olinadi
2-qadam: Tub son p va q lar asosida n=pq=133 hisoblanadi
3-qadam: Bular asosida m=f(n)=(p-1)(q-1)=108 hisoblanadi
4-qadam: m=108 ga o’zaro tub kichik e soni tanlab olinadi EKUB(m, e)=1 1 shart asosida, ya’ni
e=2=>EKUB(108,e)=2 (yo’q)
e=3=>EKUB(108,e)=3 (yo’q)
e=4=>EKUB(108,e)=4 (yo’q)
e=5=>EKUB(108,e)=1 (xa)!!
5-qadam: d soni dxe mod(m)=1 yoki dxe=1+kxm(qoldiqli bo’lish) EVKLID teoremasi=> d=(1+kxm)/e
k=0=>d=1/5 (yo’q)
k=1=>d=109/5 (yo’q)
k=2=>d=217/5 (yo’q)
k=3=>d=325/5=65 (xa)!!

RSA USULI

RSA USULI

Kalit generatsiya natijasi:
Shunda:
Ochiq kalit(public key)=> e=5 va n=133
Maxfiy kalit(secret key)=> d=65 va m=108
Shifrlash: E=mod{n}
Deshifrlash: D=mod{n}
SHIFRLASH MISOL: T0 = BAC [B=2; A=1; C=3;]

E=mod{n}
E(B)=mod{133}=32
E(A)=mod{133}=1
E(C)=mod{133}=110
Shu tariqa davom ettirsak quyidagich shifrlanadi :
T1 = {32,1,110}

DESHIFRLASH MISOL: T1 = {32,1,110}
D=mod{n}
D(32)=mod{133}=2
D(1)=mod{133}=1
D(110)=mod{133}=3

Quyidagi 2 ta shifrlash usuli uchun Ochiq matn va kalit quyidagicha:

Vijiner:

Ochiq matn (M) - Familiya va ism

Kalit (K) – talaba,

RSA :

p va q 30 dan kichik bo’lmagan tub sonlar, e ixtiyoriy, d yopiq kalitning eng kichik qiymati olinadi.

Ochiq matn (M) – ismingizning english alifbosidagi tartib raqamlari