Кучаров хайрининг илмий-педагогик фаолияти ҳАҚида

КУЧАРОВ ХАЙРИНИНГ ИЛМИЙ-ПЕДАГОГИК
ФАОЛИЯТИ ҲАҚИДА
Х. Кучаров 1946 йил 12-ноябрда Қашқадарё вилояти Самоқ қишлоғида колхозчи оиласида туғилган. 1953 йилнинг сентябрь ойидан бошлаб Яккабоғ туманининг 13-сонли мактабида 1-синфига ўқишга қабул қилинган. 1961 йилда шу мактабнинг 8 синфни битириб, туман марказидаги 1-сонли мактабга ўқишга қабул қилинган 1964 йилда шу мактабнинг 11-синфни битирган. 1964 йилда “Алишер Навоий” номли Самарқанд Давлат университетининг Кимё факультетига ўқишга кирган. 1969 йилда Самарқанд Давлат университетини муваффақиятли битириб “Кимё-кимёгар ўқитувчи” мутахассислиги бўйича диплом олган ва Қашқадарё вилояти Яккабоғ тумани 13-сонли ўрта мактабда кимё ўқитувчиси лавозимида ишлаган. 1969-1970 йиллларда Душанбе шахрида харбий хизматда бўлган. 1970 йилда Яккабоғ тумани 13-сонли мактабда ишини давом эттирган. 1971 йилнинг июль ойидан эса илмий иш қилиш мақсадида Тошкент шаҳридаги Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўсимлик моддалар кимёси институтида катта лаборант, кейинчалик кичик илмий ходим лавозимларида ишлаган. 1975 йилнинг июль ойидан бошлаб Ўзбекистон Республикаси фанлар академияси (олдинги Кимёси институтига) ҳозирги Умумий ва ноорганик кимё институтида катта техник, кейинроқ эса кичик илмий ходим лавозимида ишлаган.
1981 йилда шу институтда “Микроэлементлар ва физиологик фаол моддалар тутган хлорсиз калийли ўғитлар олишнинг физик-кимёвий асослари” мавзусида кимё фанлари бўйича фан номзоди диссертациясини мавоффаққиятли ҳимоя қилган ва кимё фанлари номзоди илмий даражасини олишга эришган.
1983-1991 йиллар мобайнида Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Кимёси институтига 1991-1995 йилларда эса Ўғитлар институтига катта илмий ходим лавозимида ишлаган.
1994 йилда “Ғўзанинг кам заҳарли дефолиантларини физик-кимёвий таҳлили ва технологиясини яратиш” мавзусида докторлик диссертациясини ҳимоя қилган ва техника фанлари доктори илмий даражасин олишга эришган.
1995-1998 йилларда Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўғитлар институтига дефолиантлар лабораторияси мудири лавозимида ишлаган. 1998 йилда Ўзбекистон Республикаси фанлар академияси Умумий ва ноорганик кимё институтида етакчи илмий ходим лавозимида ишлаган.
Х. Кучаровнинг ноорганик моддалар ишлаб чиқариш технологияси соҳасида олиб борган илмий тадқиқотлари, чуқур фундаментал ва амалий ахамиятга эга бўлиб, нафақат Республикамиз, балки МДХ да етук мутахассис сифатида танилган олим. У ноорганик ва органик моддалар асосида ғўзанинг кам заҳарли дефолиантлари олишнинг физик-кимёвий таҳлили ва технологиясини яратиш устида илмий изланишлар олиб бориб, 140 дан ортиқ учламчи, тўртламчи ва ўзаро алмашинувчан мураккаб системаларнинг эрувчанлиги, хамда компонентларнинг комплекс ҳосил қилиш хусусиятлари тўғрисида янги маьлумотлар олган. Системаларда ҳосил бўлган 65 дан ортиқ янги кимёвий бирималарни физик-кимёвий таҳлил қилган ва дефолиантлик хусусиятларини ўрганган.
Кучаров Хайри томонидан илмий янгиликларни амалётга кенг тадбиқ этилган. У яратган “Сихат”, “Сихат-96К”, “Морел”, “Хаёт”, “Мезон”, “Нажот”, “ Сардор”, “Садаф”, “Хазон”, “Кузак” ва Суюқ магний хлорати каби янги дефолиантлар давлат синовларидан муваффақиятли ўтган ва ишлаб чиқаришга, қўллашга тавсия этилган. Ҳозирги кунда маҳаллий хом ашё сифатида олинадиган “Сихат” , “Садаф” ва “Суюқ магний хлорати” дефолиантлари “Фарғонаазот” ишлаб чиқариш бирлашмасида йўлга қўйилган ва Руспубликамизнинг ва бошқа давлатларнинг пахта далаларида кенг миқёсда юқори самарали дефолиант сифатида қўлланилмоқда.
У ўн учта фан номзоди тайёрлаган: Мусаев Н.Ю. (1985 й), Асқарова М.К.(1987), Юсупов А.Х (1990), Абдирахмонов У.К.(1991), Тагаева Ф.Ф. (1993), Солоев О.М.(1993), Шакаров Н.У. (1994), Якубов Ш.Ш. (1995), Умиров Ф.Э (1997), Хайдаров Г.Ш (1998), Мамадиярова Х. (2001), Мамиров И.Г. (2001), Озубекова Р.А. 2002 йил. Кучаров Хайри илмий изланишлар давомида 450 дан ортиқ илмий мақолалар чоп этган, шундан 19 ортиғи патент ва муаллифлик гувохномасидир.
Кучаров Хайри институтнинг жамоат ишларига ва илмий изланишга чин кўнгилдан ёндашадиган интизомли, шогирдларига меҳрибон ва жамоа ўртасида ҳурматга сазавор таниқли буюк олим бўлган.