Кукон нефт ва газ саноати касб-хунар коллежи


Биологик жараёнларни моделлаштириш ща=ида тушунча


Download 87.5 Kb.
bet2/4
Sana31.01.2023
Hajmi87.5 Kb.
#1143680
1   2   3   4
Bog'liq
MODEL-biologik

2. Биологик жараёнларни моделлаштириш ща=ида тушунча.
Биологияда турли жараёнларни ырганишда моделлаштиришдан фойдаланиш мухим амалий ахамиятга эга. Чунки инсон бевосита иштирок этмайдиган биологик (кимёвий, физиологик) жараёнлар маълум конуниятлар асосида рый беради. Бу конуниятларни урганишда, асосан, абстракция усулидан фойдаланилади.
Компьютердан, айни=са, юкори тезликда ишлайдиган компьютердан фойдаланиш турли биологик жараёнларни моделлаштиришда =ыл келади.
Биологик жараёнларни моделлаштириш—бу жараённинг математик ифодаси ёрдамида (яъни, =онуниятни ташкил этувчи элементлар ва уларнинг ызаро бо\ланиш функциялари) унинг бориши ва ундаги натижаларни олдиндан айтиб бера олиш имкониятидир. Бу хусусиятларни алгоритмлаш ва шу алгоритм асосида дастурлаш усули ор=али амалга оширилиши мумкин.
Бундан таш=ари, мураккаб биологик жараёнларни машинали эспериментлар ёрдамида ырганиш ва тад=и= =илиш мумкин.
Кыпинча, бирор жисмнинг (масалан, молекула, атом, ДНК, РНК) харакатини дифференциал тенгламалар ёрдамида тавсифлаш мумкин булади. Бундай тенгламалар ёрдамида бир неча катталик (m-молекула массалари, М-ДНК массалари, -уларнинг ылчамлари) ва уларнинг ызгариш муноабатлари берилади. Масалан, берилган биологик (кимёвий) реакция тезлиги унда иштирок этадиган биологик (кимёвий) моддаларнинг концентрациясига боглик. Масалан, чирмовикгулнинг бир суткадаги усиш тезлиги хаво температурасига (Т), ёру\лик ми=дори (кучи) ва унинг танасидаги намлик (Н-сув микдори)га бо\ли= былади. Гулнинг ысиши жараёнини моделлаштириш учун =ыйидаги кыринишда тенгламалар тизими тузилади:
Т=Т0 (1+t)


I=I0 (1+t)


H=H0 (1+t)

Бу ерда: , , лар доимий катталиклар булиб, улар хаво температураси (), ёруглик микдори () ва намлик () нинг вакт бирлиги ичида (t) ызгариш коэффициентлари. Бу коэффициентларни =ийматлари турли ысимликлар учун турлича былиб, тегишли жадвалларда берилади.


Юкорида келтирилган тизимдаги тенгламалар бир-бири билан богланади ва уларни ечиш дастури яратилади. Пировардида ташки таъсирларни ызгартирган холда гулнинг бир суткада =анча ысишини ырганиш мумкин.
+ыйида биологик жараёнларни моделлаштиришга доир бо\ланишларга мисоллар келтирамиз.



Download 87.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling