Kurbanova D. S. assistenti Otanazarov B. H

"Экономика и социум" №11(102)-1 2022 www.iupr.ru
 
127 
Bufer eritmalarning buferta’siri qo’shiladigan kislota yoki ishqorni H+ 
yoki OH- ionlarini bog’lab kuchsiz elektrolit hosil qilishiga asoslangan. 
Masalan, agar asetatli CH
3
COOH+CH
3
COONa bufer eritmaga kislota qo’shilsa 
quyidagicha reaksiya boradi:
BUFER SIG’IMI 
B- bufer Sig’imi;m\mol 
N-titrlovchi eritmaning molar ekvivalent konsentratsiyasi; mol\l 
V-titrlovchi eritmaning hajmi;l 
pH-boshlang’ich muhit pHi 
pH-ohirgi muhit pHi 
Bufer sistemalarining turlari 
Bufer sistemalar ikki turga bo’linadi; 
1.Kuchsiz kislota va shu kislotaning kuchli asos bilan hosil qilgan tuzning 
aralashmasi. 
Masalan:CH
3
COOH+CH
3
COONa-atsetatli bufer eritma 
2.Kuchsiz asos va shu asosning kuchli kislota bilan hosil qilgan tuzning 
aralashmasi. 
Masalan: NH
4
OH+NH
4
Cl –ammiakli bufer eritma. 
Ko’riladigan bufer sistemalar 
CH
3
COOH+CH
3
COONa---atsetatli bufer sistemasi 
NH
4
OH+NaHPO
4
---gidrokarbonatli bufer sistema 
NaH
2
PO
4
+Na
2
HPO
4
---fosfatli bufer sistema 
PtCCOH+PtCCONa---oqsilli bufer sistema 
HHb+KHb---gemoglobinli bufer sistema 
HHbO
2
+KHbO
2
---oksigemoglobinli bufer sistema 
Bufer ta’sirining mehanizmi 
CH
3
COOH---CH
3
COO+H 
CH
3
COONa---CH
3
COO+Na 
OZ miqdorda kuchli kislota qo’ganda: 
H+CH
3
COO=CH
3
COOH 
Ya’ni muvozanat kuchsiz elektrolit CH
3
COOH hosil bo’lish tomonga 
siljiydi. 
Oz miqdorda kuchli asos qo’shganda: 
OH+H=H
2
O
Ya’ni muvozanat kuchsiz elektrolit H
2
Ohosil bo’lish tomonga siljidi[15, 
16, 17, 18, 19]. 
Orgonizmning bufer sistemalari 
Gidrokorbonatli bufer sistema-qonning asosiy bufer sistemasi: 
H
2
CO
3
---H+HCO
3

---