Küresel kentler hızlı Nüfus Artışı ve Kentleşme

Küresel Kentlerin Temel Özellikleri
Brenner ve Keil’e göre küresel kentlerin temel özellikleri şunlardır:
a) Ulusötesi şirketlerin küresel faaliyetleri için düğüm noktalarıdır,
b) Üreticiler ve finans servisleri için üretim alanı ve pazarıdır,
c) Dünya ekonomisi içine farklı şekillerde eklemlenmesi kriterine göre tabakalaşan şehirlerin geniş hiyerarşik yapısı içerisinde bu şehirleri eklemleyen düğümlerdir,
d) Geniş çaplı bölgesel ekonomiler veya kent meydanları içinde mekânsal egemen merkezlerdir (Brenner ve Keil, 2006: 11’den aktaran: Konak 20013: 145).
Sassen’in tespitlerine göre küresel kentlerin en temel özellikleri; güçlü finansal kuruluşlara ev sahipliği yaparak dünya ekonomisine yön vermeleri, finans ve hizmet sektöründe dünyanın önde gelen üreticileri olmaları, teknoloji temelli yenilikçi üretimin merkezi olmaları ve ayrıca ürettikleri tüm ürünlerin bizzat en önemli pazarı konumunda bulunmalarıdır (Sassen 1991: 3’ten akt., Yılmaz 2019: 470).
Küresel Kentlerin Öne Çıkan Ekonomik Özellikleri
Küserel kentlerin en öne çıkan özelliği ekonomik olanlardır ve bu anlamda en başta gelen üretim yeni ve yenilenen, zamanın ruhuna hitabeden üretimdir. Bugün dünya üretiminin ortalama %70 kadarı şehirlerde gerçekleşmektedir. Birçok ülkede ulusal üretimin önemli bölümü, nüfusu asgari 1 milyon olan şehirleri tarafından üretilmektedir. Mesela Barselona ülke gelirinin %7’sini, Tokyo 18’ini, Sydney 19’unu, Seoul 23’ünü ve Bangkok ise 43’ünü üretmektedir. Bu oranlar değişebilmekle birlikte, dünyada hemen her ülkede bulunan en az 1 milyon nüfuslu o ülkenin büyük şehirleri, nüfusunun çok üzerinde üretim yapmaktadırlar. Daha önemlisi, bu üretimle dünyaya bağlanmaktadırlar. Kaynaklar, 2000 rakamları itibariyle, dünya üzerindeki şehirlerin %70’inin kendi aralarında iş birliği geliştirdiğini ortaya koymaktadır (UN HABITAT).
Büyük ve işlevsel kentler arasındaki ilişki veya bağlantı geleneksel ekonomi üzerinden değil, bilgi ekonomisi üzerinden gerçekleşmektedir. Çok uluslu şirketlerin merkezleri ve dünya çapında finans hareketleri bu kentlerde bulunmakta olup, en büyük 100 bankadan %47’sinin New York, Londra ve Tokyo’da yer alması durumu açıklar niteliktedir. Bu bankaların toplam sermaye miktarının %60.1’i üç kente (Tokyo %45.6, New York %8.8, Londra % 5.7) bulunmakta ve dünyanın en büyük çok uluslu şirketlerinin ana kumanda merkezlerinin 59’u New York’ta, 37’si Londra’da ve 34’ü ise Tokyo’da bulunurken, Paris, Chicago, Essen, Osaka, Los Angeles, Houston ve Pittsburgh ilk on sırada yer almaktadır (Sassen 1991’den akt., Hayta 2016: 73).
Bunun için de küresel kentin ekonomisinin gelişimi, yabancı yatırımları ve ulus ötesi firmaları çekme kapasitesine ve küresel ekonomide kontrol ve yönetim faaliyetlerini üretebilme kapasitesine bağlıdır (Clark 1996:159; Nijman 1996:2’den akt., Batmaz 2010: 49).
Küresel kentlerin bugün diğer kentlerden en önemli ayırt edici noktaları, dünya ekonomisinin temel karar verme noktaları olmalarıdır. Bu kentlerde imalat sanayi büyük ölçüde ortadan kalkmıştır. Bu kentlerde üretim yapmaktan daha çok, üretilen ürünlerin kontrol edilmesi söz konusudur. Sadece üretim üzerinde kontrol etme fonksiyonları yoktur, bunun yanında üretilen ürünlerin dağıtılmasında, aynı zamanda hizmet sektöründe de yönlendirici fonksiyonlara sahiptirler (Amen vd, 2006:2). Onlar uluslararası kentsel sistemin anahtar kavşaklarıdırlar. Küresel kentler, bu aktiveleri kolaylaştıran ve destekleyen acenteler ve kişiler ve uluslararası tüketim ve üretimin kurumları için desteklenen mekanlardır. Buralarda üretim ve hizmet hacminden daha çok bu sektörlerde yapılanma anahtar kriterlerdir. Küresel kentler ticaret, yönetim, finans, üretim ve hizmet sektörünün planlandığı ve kontrol edildiği merkezi olan mekanlardır (Sassen, 1995’ten akt., Batmaz 2010: 50).
Küresel kentler hizmet sektörünün büyük önem kazandığı, ileri iş hizmetlerinin verildiği, bu nedenle ihtisaslaşmış iş gücü potansiyeli yüksek kentler durumundadır. Küresel yönetim ve finansal hizmet fonksiyonlarının artışı özellikle uzmanlaşmış hizmetlerin artışı, yeni ofis mekânlarının ve lüks konut alanlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur (Batmaz 2010: 50).
Küresel kentler uluslararası sermayenin yoğunlaştığı ve kümelendiği alanlardır. Bu kentlerde yabancı bankaların ve uluslararası şirketlerin merkezleri veya büroları yer almaktadır. Bu nedenle Sassen bu kentleri uluslararası ekonominin karar ve kontrol işlevlerinin odak noktaları olarak tanımlamaktadır (Batmaz 2010: 50).