Kurs ishi mavzu: 6-sinf informatika axborot texnologiyalari fanidan elektron o'quv uslubiy majmua yaratish metodikasi termiz2022

2.2. Zamonaviy tashqi qurilmalarning turlari va imkoniyatlari tahlili. Multimediya vositalari
Multimedia — bu kompyuter texnologiyasining turli xil fizik ko’rinishta еga bo’lgan (matn, grafika, rasm, tovush, animaciya (xayvonlar tasviri), video va sh.o’.) va turli xil tashuvchilarda mavjud bo’lgan (magnit va optik disklar, audio- va video-lentalar va h.k.) axborotdan foydalanish bilan bog’liq soxasidir.
Multimedia (multimedia — ko’p muxitlilik) vositalari bu apparat va dasturlar to’plami bo’lib, u insonga o’zi uchun tabiiy bo’lgan juda turli-tuman muxitlarni: tovush, video, grafika, matnlar, animaciya va b. ishlatgan holda kompyuter bilan muloqot qilish imkonini beradi. Multimedia foydalanuvchiga fantastik dunyoni (virtual haqiqiy) yaratishda juda ajoyibimkoniyatlarni yaratib beradi, bunda foydalanuvchi chekkadagi sust kuzatuvchi rolini bajarmasdan, balki u erda avj olayotgan xodisalarda faol ishtirok еtadi; shu bilan birga muloqat foydalanuvchi uchun odatlangan tilda — birinchi navbatda tovushli va videoobrazlar tilida bo’lib o’tadi. Multimedia vositalari ga quyidagilar kiradi: ma’lumotlarni audio — (nutqli) va videokiritish va chiqarish qurilmalari; yuqori sifatli tovushli (sound) va video — (video) platalar, videoqamrash platalari (video grabber), ular videomagnitofondan yoki videokameradan tasvirni ; yuqori sifatli kuchaytirgichli, tovush kolonkali, katta videoеkranli akustik va videoqabul qiladigan tizimlar, hozirdayok keng tarqalgan skanerlar (chunki ular kompyuterga bosma matnlarni va rasmlarni avtomatik kiritish imkonini beradi); yuqori sifatli printerlar va plotterlar. Multimedia vositalariga yuqori ishonch bilan ko’pincha tovushli va video ma’lumotlarni yozish uchun ishlatiladigan optik va raqamli videodisklardagi katta sig’imli Tashqi еslab qolish qurilmalarini ham kiritish mumkin.

Kompyuter akustik ma'ruzachilari.

O'rnatilgan kompyuter signallari spikeri yuqori sifatli ovoz berish uchun mo'ljallanmagan, shuning uchun akustik ma'ruzachilar musiqa yozuvlarini tinglashga xizmat qilishadi. Ularning qurilmasining printsipi qurilmaga o'xshaydi akustik tizimlar Uydagi audio uskunalari uchun. Kuchaytirgich turiga qarab, faol va passiv ustunlar ajralib turadi. Passiv ma'ruzachilar uchun signallarni ko'paytirish tizim blokidagi ovoz kartasida joylashgan Cleplepier tomonidan amalga oshiriladi. Bunday holda, analog signal akustik buzilishga olib keladigan ko'plab elektr pressga duchor bo'ladi. Ichida faol karnaylar Kuchaytirgich (tizim birligi) dan tashqarida (tizim birligi tashqarisida), bu ovoz sifatini oshirishga hissa qo'shadi
. KLAVIATURA. KLAVIATURANING ASOSIY TUGMALAR GURUHI VA ULARNING VAZIFALARI

1. Klaviaturadagi tugmalarning turli soni ba’zi bir boshqaruv tugmalarning takrorlanishi va yangi tugmalar qo’shish hisobiga bo’ladi. Masalan: ENTER, SHIFT, ALT va boshqa tugmalar yoki WINDOWS maxsus tugmalari.
2. Asosiy gurux tugmalarning ta’rifi va ularning vazifalari. Bajaradigan vazifalariga qarab, klaviaturada to’rt gurux tugmalar mavjud:
3. Ushbu mashg’ulot poyonida 2-3 gapdan ortiq bo’lmagan oddiy matn misolida asosiy ko’nikmalarni mashq qilishni tavsiya qilamiz.
Klaviatura - axborotni kompyuterga kiritishning standartli universal qurilmasidir.
Tugmalar soniga qarab uch tur klaviaturalar farqlanadi:
1) PS/AT klaviaturasi (84-86 tugma).
2) WINDOWS klaviaturasi (105 tugma).
3) Standart (101. 102) kengaytirilgan AT klaviaturasi.
boshqaruv tugmalari;
tahrir qilish tugmalari;
alfavit – raqamli tugmalar;
funksional tugmalar.
Boshqaruv tugmalariga quyidagilar kiradi:
ENTER - kiritish tugmasi;

ESCAP (ESC) - bekor qilish tugmasi;

CTRL, ALT - maxsus boshqaruv tugmasi, u odatda boshqa tugmalar bilan birgalikda turli buyruqlarni bajarish uchun foydalaniladi.
Caps Lock - klaviatura registrlari orasidagi uzoq vaqtli o’tkazishlarni boshqaradi.
Num Lock - klaviatura alohida qismini raqamlar va strelkalar yordamida boshqaradi.
SHIFT - tugmasi registrlar orasidagi qiska vaqtli o’tkazishlarni boshqaradi. Strelkalar tugmasi yordamida ham kursorni boshqarish mumkin.
Tahrir qilish tugmalari:
DELETE - kursorning o’ng tomonidagi belgilarni yo’qotish;
Back Spase - kursorning chap tomonidagi belgilarni yo’qotish;
INSERT - belgi joylashtirish;
HOME - kursorni satr boshiga keltirish;
END - kursorni satr oxiriga keltirish;
PAGE UP - kursorni sahifaning yuqori qismiga keltirish;
PAGE Down - kursorni sahifaning pastki qismiga keltirish.
Klaviaturadagi F1 - F12 funksional tugmalar turli dasturlarda maxsus vazifalarni bajaradi. Masalan, F1 tugmasi ko’pgina dasturlarda bajarilayotgan ish xaqida yordam chaqiruvchi maxsus vazifani bajaradi.
Klaviaturaning eng katta va keng qismi alfavit raqamli qismi bo’lib, tashqi ko’rinishdan u yozuv mashinkasini eslatadi. U matn va buyruqlar kiritish uchun ishlatiladi.
belgilarni yo’qotish;
belgilarni qo’yish;
noto’g’ri kiritilgan belgilarni tuzatish;
bo’sh satr qo’yish;
satr yo’qotish;
kichik matnlarni kiritish va tuzatish.
“SICHQONCHA” BOSHQARISH QURILMASI VA UNING TURLARI

“Sichqoncha” - kompyuterga axborot kiritish qurilmasidir. Kompyuterga ulanuvchi simi bilan birgalikda xaqiqatdan ham “Sichqoncha”ni eslatuvchi bu kulrang qutichaning ikki yoki uch tugmasi mavjud. Bundan tashqari, uning ostiga zo’ldir - sharcha o’rnatilgan bo’lib, tekis yuza ustida “Sichqoncha”ning surilishi natijasida ana shu zo’ldir aylanadi, bu esa o’z navbatida ekrandagi kursorni harakatlantiradi. “Sichqoncha” bilan kursorni harakatlantirishdan tashqari, undagi tugmalar yordamida dastur ishini boshqarish imkoniyatlari ham mavjud. Albatta, barcha dasturlar “sichqoncha” bilan ishlashga mo’ljallangan emas, ammo shunday dasturlar mavjudki, ularning ishini “Sichqoncha”siz boshqarish juda qiyin (masalan, tasvir muharrirlari bilan ishlaganda).
“Sichqoncha” tugmasining soniga qarab, ikki va uch tugmalikka bo’linadi. Ikki tugmalilarda “Sichqoncha”ning o’ng tugmasi ENTER tugmasi vazifasini bajaradi, chap tugmasi esa Escare tugmacha vazifasini bajaradi.
Uch tugmalilarda chetdagi o’ng va chap tugmalar xuddi ikki tugmalilardagi kabi vazifalarni bajaradi, o’rtasidagi esa odatda to’ldiruvchi ENTER tugmasiday ishlaydi.
Saqlanayotgan matnga nom berilib (fayl nomi) «enter» klavishi bosiladi.
MODEM

MODEM (MOdulyator-DEModulyator) — aniq bir aloqa kanalida ishlatish uchun qabul qilingan signallarni to’g’ri (modulyator) va teskari (demodulyator) o’zgartirish qurilmasidir.
Еng avvalo modem quyidagi vazifalarni bajarish uchun mo’ljallangan:
• uzatishda: keng polosali impulslarni (raqamli kodni) tor polosaliga (analog signallarga) o’zgartirish;
• qabul qilishda: qabul qilingan signalni holaqitlardan filtrlash va detektorlash uchun, ya’ni tor polosali analogli signalni raqamli kodga teskari o’zgartirish.
Ma’lumotlarni uzatishda bajariladigan o’zgartirish odatda ularning modulyatsiyasi bilan bog’langan.