Kurs ishi mavzu: O'lchashlar biriligini ta'minlash va etalonlar


Download 48.3 Kb.
bet1/5
Sana19.06.2023
Hajmi48.3 Kb.
#1622650
  1   2   3   4   5
Bog'liq
O\'lchashlar biriligini ta\'minlash va etalonlar.


KURS ISHI
Mavzu: O'lchashlar biriligini ta'minlash va etalonlar.
Reja:
1. O‘lchashlar birliligini ta’minlash tizimi.
2. O‘lchashlar birliliklari va o’lchov qurilmalarni me’yorlashtirish.
3. Davlat standartlari va xalqaro standartlar.


Tayanch so‘z va iboralar: metrologik ta’minot, metrologik nazorati va tekshiruv, qonunlashtiruvchi metrologiya bo‘yicha xalqaro tashkilot.


O‘lchashlar birliligini ta’minlash tizimi.
O‘lchashlar birliligini ta’minlash tizimiga doir ma’lumotlarni yoritishdan oldin o‘lchashlar va birlik etalonlar to‘g‘risidagi asosiy tushunchalarni qarab chiqamiz.
O‘lchov bu berilgan noaniq qiymatni oldindan birlik qilib qabul qilingan etalonlardan biri bilan solishtirishdir.
O‘lchov bizga berilgan o‘lchanadigan kattalikni mikdoriy tavsiflashga imkon beradi.
O‘lchov muxandislik va ilmiy soxalarda muxim ro‘l o‘ynaydi.
O‘lchov birligining 2 ta asosiy talabi bor:
1. Taqqoslashda ishlatiladigan etalonlarning aniqligi yuqori va xalqaro miqyosda kelishilgan bo‘lishi kerak.
2. Taqqoslashda ishlatiladigan apparatura va uskunalar metrologik tasdiqlangan bo‘lishi kerak.
O‘lchash jarayoni 4.1-rasmda keltirilgan
4.1-rasm.O‘lchash jarayoni
Etalon (frans. — namuna) — biror narsaning ideal namunasi, oʻlchovi yoki turi (tipi); fan va texnikaning muayyan taraqqiyot darajasida eng yuqori aniqlikka erishilgan oʻlchov birliklarini qayta tiklash, saklash va tarqatish uchun xizmat qiladigan namuna oʻlchovlar hamda oʻlchash asboblari. Har qanday buyum yoki oʻlchash natijasi E.ga solishtiriladi. E. birlamchi, ikkilamchi, maxsus, davlat E.lari, E. guvoh, solishtirma E., ishchi E., E.nusxalarga boʻlinadi.
Birlamchi E. mamlakatda eng aniq (shu birlikdagi boshqa E.ga nisbatan) birliklarni qayta tiklashni taʼminlaydi. Ikkilamchi E. qiymati birlamchi qiymat boʻyicha belgilanadi. Maxsus E. alohida sharoitlarda birliklarni qayta tiklashni taʼminlaydi va shu sharoitlar uchun birlamchi E. vazifasini oʻtaydi. Davlat E.lari mamlakat uchun dastlabki oʻlchov birligi sifatida rasmiy tasdiqlangan birlamchi yoki maxsus E.dan iborat. E.guvoh davlat E.ining saqlanishini tekshirish va buzilgan yoki yoʻqolgan taqdirda uni almashtirish uchun moʻljallangan ikkilamchi E.dan iborat. Solishtirma E. biror sababga koʻra bir-biriga solishtirish mumkin boʻlmagan E.ni solishtirish uchun moʻljallangan ikkilamchi E. Ishchi E. birliklarning oʻlchamlarini yuqori aniqlikda oʻlchaidigan namuna vositalariga, baʼzan eng aniq ishchi oʻlchash vositalariga oʻtkazish uchun moʻljallangan. E.nusxa birliklarning oʻlchamlarini ishchi E.ga oʻtkazish uchun moʻljallangan ikkilamchiE.dan iborat.
Oʻlchamlar va ogʻirliklar xalqaro byurosi tayyorlagan metr va kilogrammning platinairidiyli E.lari xalqaro va milliy E. hisoblanadi. Har bir mamlakatda, shu jumladan, Oʻzbekiston Respublikasida saqlanadigan metr, kilogramm, volt, om, sham va lyumen E.lari xalqaro E. bilan solishtirib turiladi. Ishlab chiqarilayotgan biror mahsulotni taqqoslash uchun namuna, oʻlchov E.lardan foydalaniladi. Mas, don namunasi, kanop tolalari namunasi va boshqalar Oʻzbekistonda E. larni saqlash va ulardan foydalanish masalalari bilan "Oʻzstandart" agentligi shugʻullanadi.



Download 48.3 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling