Kurs ishi mavzu: “O‘zbekistonda tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari” ilmiy rahbar

Mamlakatlararo iqtisodiy aloqalarning mazmuni va mohiyati

Ma’lumki, har bir davlat boshqa davlatlar bilan mahsulot ayirboshlashni yo’lga qo’ymasdan turib, iqtisodiy faoliyat yurita olmaydi. Tovar ishlab chiqarishning vujudga kelishi va rivojlanishi xalqaro savdo munosabatlarini keltirib chiqardi. Ishlab chiqarishkuchlariniong taraqqiy etishi, bir tomondan ishlab chiqarish hajmini kengayishiga olib kelgan bo’lsa, ikkinchi tomondan mamlakatlararo xo’jalik aloqalarining yanada chuqurlashuviga imkon tug’dirdi. Bu, o’z navbatida, yoqilg’i , turli xildagi xom-ashyolarga mashina asbob-uskunalarga bo’lgan talabni keskin oshirib, tashqi savdo-sotiqni rivojlantirish, mahsulotlar ayirboshlashni muhim ekanligini taqozo qiladi hamda xalqaro iqtisodiy munosabatlarda qatnashishni zaruriyatga aylantiradi.
Hozirgi sharoitda tashqi iqtisodiy munosabatlar yanada muhim ahamiyatga ega bo’lib bormoqda. Fan-texnika taraqqiyoti iqtisodiyotdagi strukturaviy o’zgarishlar rivojlangan mamlakatlarda yangi tarmoqlar, ishlab chiqarishlarning paydo bo’lishiga olib keldi. Bu esa ba’zi xom-ashyo turlari, yoqilg’I-energetika mahsulotlari importini ko’payishiga, mahsulotlar sotish bozorlariuini milliy chegaralrdan ko’ra kengaytirishga olib keldi.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning predmeti ikki muhim tarkibiy qismdan: xalqaro iqtisodiy munosabatlar va ularni amalga oshirish mexanizmidan iborat.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlar² jahon xo’jaligi tizimida tez-tez takrorlanib turuvchi har xil darajadagi kompleks, alohida olingan bir mamlakat va ularning hududiy birlashmalari va subyektlari, alohida tashkilotlar (transmilliy, ko’p millatli korporatsiyalar) o’rtasidagi aloqalarni o’z ichiga oladi.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlar mexanizmiga huquqiy normalar va ularni amalga oshirish vositalari (shartnomalar, kelishuvlar, bitimlar, rezolyutsiya va konventsiya) xalqaro iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga qaratilgan yo’l-yo’riqlarni amalga oshirishni muvofiqlashtiruvchi xalqaro iqtisodiy tashkilotlar kiradi.
Bozor iqtisodiyotiga o' tish davlat tomonidan tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solib turishga sifat jihatdan yangicha yondashuvni talab qiladi. Hozirgi paytda davlat tomonidan tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solib turishda quyidagi vazifalar ilgari surilmoqda. Uzoq muddatli strategiyani aniqlash,uning amalga oshirilishi eksport va import, valyuta, tashqi savdo va to’lov balanslarini ishlab chiqish va prognozlarni tasdiqlash; Tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlarining faoliyatini nazorat qilish; Mamlakatning xalqaro mehnat taqsimotida faol va samarali ishtirok etishi uchun qulay sharoit yaratish bilan birga ularni rag’batlantirish;
O'zbekistonning tashqi iqtisodiy siyosati o'z ichiga quyidagi siyosatlarni oladi: tashqi savdo siyosati eksport va import siyosati; Investitsiya siyosati xorijiy investitsiyalar importi va o'zbek investitsiyalarining cksport siyosati; valyuta siyosati diskont, Deviz, valyutani subsidlash, valyuta zaxiralarini diversıfikatsiyalash siyosati; bojxona siyosati; migratsIya siyosati.

Xalqaro standartar darajasi bo’lgan milliy tovar va xizmatlarni hajmini ko’paytirish.

Ilg’or texnologiya, tajribalarni jalb etish.

Ishsizlikni qisqartirish va aholi bandligini ta’minlash

1-jadval.
Xorijiy investitsiyalarni import qilish quyidagi asosiy vazifalarni hal qilishga qaratilgan.

Tashqi savdo siyosati – O’zbekiston Respublikasining xorijiy davlatlar bilan mahsulotlar, xizmatlar va texnologiyalar ayirboshlashni qamrab olgan tashqi savdo faoliyati munosabatlarini o'rnatish va tartibga solish hisoblanadi.

Tashqi savdo eksport siyosati – O’zbekiston mahsulotlarining jahon bozorida raqobatbardoshligini ta'minlash va ularni ishlab chiqarishni rag’batlantirishga yo’naltirilgandir. Tashqi savdo import siyosati 0’ZRga xorijiy mahsulotlar, ish va xizmatlar kiritilishini tartibga solishga yo'naltirilgan. Tashqi investitsiya siyosati - O'zbekiston Respublikasi hududiga xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va ishlatish shuningdek, o'zbek investitsiyalarining xorijga chiqarilishini tartibga solish bo'yicha chora-tadbirlar kompleksi.
2-jadval.

­ №	Ko’rsatkichlar	Hisoblash tartibi	Izoh
1.	Eksport elastikligi(EE)	EE= E:E*YIM: YIM	E - eksport o’simi E - eksport hajmi YaIM - yalpi ichki mahsulot o’simi
2.	Eksportning ilgarilash koeffitsienti (KE)	KE JE : JYIM	JE - eksport indeksi Jyaim - YaIM indeksi
3.	Import elastikligi(EI)	EI= I:I* YIM: YIM	I - import o’simi I - import hajmi
4.	Importning ilgarilash koeffitsienti (KI)	KI JI : JYIM	JI - import indeksi
5.	Koordinatsiya indeksi (JK)	JK=JE:JI KNM=E :I	KNM - koordinatsiya nisbiy miqdori

Tashqi savdo oboroti elastikligini tavsiflovchi ko’rsatkichlar

2.