Kurs jumíSÍ Tema

NMPI Qaraqalpaq tili kafedrası baslıǵı Е.Аllanazarоv __________
« »-noyabr 2023-j.
NMPI Túrkiy tiller fakulteti 5111300 – Аna tili hám ádebiyatı (qaraqalpaq tili hám ádebiyatı) tálim baǵdarınıń 4-_a_ kurs talabası __________________________________________________________________
«Házirgi qaraqalpaq ádebiy tili» páninen kurs jumısı bоyınsha berilgen
T А P S Í R М А L А R
1. Kurs jumısınıń teması:
__________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Kurs jumısın tapsırıw múddeti:_______________________________________
3.Ádebiyatlardı úyreniwge tapsırma: ____________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Qоsımsha tapsırma hám kórsetpeler: __________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Jumıstıń bólimlerin basshıǵa tapsırıw múddeti: ____________________________________________________________________________________________________________________________________
Jumıstıń ilimiy basshısı:______________________________________________
Student: ___________________________________________________________
_________ ________________
(qоlı) (sáne)

Eskertiw: Tapsırmalar beti teksti talaba tárepinen qolda jazıladı.


Kirisiw
Temanıń aktuallıǵı: Til insan jámiyetiniń tariyxıy rawajlanıwı processinde social ań jemisi retinde júzege kelgen materiallıq, ruwxıy hám materiallıq baylıqlardıń ańlatpası bolǵan quramalı sistema bolıp tabıladı. Tildiń tábiyatı, mánisi, jámiyette tutqan ornı, ishki mexanizmi hám islew principlerıni ilimiy teoriyalıq tárepten oylanıwǵa umtılıw, onı tariyplewdegi túrlishe kózqaraslar ańlatpasında ayqın kózge taslanadı. Atap aytqanda, 1) til social áhmiyeti itibarına kóre: kisiler ortasındaǵı eń zárúrli baylanıs quralı bolıp, xabar jetkiziw, saqlaw hám qabıllaw quralı bolıp tabıladı; 2) ishki qurılıs kózqarasınan: til túrli elementler hám olardıń óz-ara munasábetin támiyinleytuǵın qaǵıydalar kombinatsiyası bolıp tabıladı; 3) turaqlı turaqlılıǵın, jasaǵıshlıǵı tárepinen: til jámiyet aǵzalarınıń ulıwma iskerligi jemisi bolıp, sóylew dawıslarınıń úzliksiz arnawlı bir mánis sheńberinde birlesiwi tiykarında júzege shıǵıwshı tuwındı bolıp tabıladı; 4) baylanıs almasıw (kommunikatsiya ) teoriyasına kóre: til mánis tasıwshı kodlar majmuyi bolıp tabıladı. Joqarıdaǵılardan kelip shıǵıp sonı aytıw múmkin, til tikkeley baqlawda berilmegen social hádiyse bolıp tabıladı. Ol jámiyet aǵzalarınıń sanasında jasawshı, olar ushın tayın, ulıwma, májburiy bolǵan hámde pikirdi qáliplestiriw jáne onı sóylew procesi tiykarında ańlatıwǵa xızmet etetuǵın elementler jáne bul elementlerdi óz-ara birigiwi, baylanısıwın belgileytuǵın nızam -qaǵıydalar jıyındısınan ibarat quramalı sistema bolıp tabıladı.
Sóylew bolsa til sistemasında ámeldegi birlikler hám qaǵıydalarınıń sóylew qábileti tiykarında jalǵız shaxs tárepinen arnawlı bir kommunikativ (xabar beriw, xabar alıw ) maqsetti ámelge asırıw ushın ámelge asarrıwshı bolıp tabıladı. Tildiń ómiri onı jaratqan xalıq ómirindey uzaq múddetli, xızmet sheńberi keń, turaqlı rawajlanıp boyıp baratuǵın, kólemi ólshewsiz bolıp tabıladı. Sóylew bolsa ómiri qısqa, kólemi shegaralı bolıp, monolog, dialog, polilog jaǵdayda, awızsha hám jazba formada hám de túrli kórkem janrlarda (roman, qosıq, drama) júzege shıǵıwshı tuwındı bolıp tabıladı.