Кв ва укв диапазонларда радиоалоқа Оралиқ ва қисқа тўлқинлар λпрв=200 м, λ

КВ ва УКВ диапазонларда радиоалоқа
Оралиқ ва қисқа тўлқинлар (λ_прв=200...75м , λ_кв=75...10 м ). Қисқа тўлқинларда (КВ-короткие волна) радиоэшитириш станциялари, ташкилотларнинг радиолинияли алоқаси, метерологик станциялар, аэрофлот радиолиниялари, дипломатик хамда харбий линия алоқалари ва шунга ўхшашлар ишлайди.
Қисқа тўқинлар узатувчи радиостанциядан сиртдаги (ер сирти бўйича ) ва фазодаги нурлар билан тарқалади. Аммо ер сиртига яқин жойда бу тўлқинлар энергиясини ютииши кўп бўлади ва тўлқин узунлиги кўпайиши билан янада ортади, чунки уларнинг узунликлари йулда учраган тўсиқлар: қирлар, тоғлар, металл конструкцялар ва шу кабиларнинг ўлчамларига боғлиқ бўлиб қолади. Демак, КВ даги радиоалоқа амалий жихатдан ионосфрадан қайтиш билан бирга амалга оширилади. Ионосферанинг нормал шароитида қисқа тўлқинлар энергиясини қайтариш учун “Р” қатлам сохаси асосий бўлиб хисобланади, пастда жойлашган “Д” ва “Е” қатламлар баъзи ютилиш ва сингдиришни хосилқилади. Радиоқабул қилиш аппаратиниг сезгирлиги узоқдаги радиостанцияларни хам кундузги нормал қабул қилишни таъминлайди. 7.22 расм


Радиотехника Ганин 7.22 расм 128 бет

Лекин қисқа тўлқинларнинг сўниш ходисасига мойиллиги бор, яъни бунда қабул нуқтасига турли йўллардан келганда нурларнинг интерференцияси юз беради ва қисқа тўлқинлар сўниб қолади (радиоприёмник овоз чиқармай қолади).

Оралиқ тўлқинлар (ПРВ-промежуточнье волньи) ўзларининг тарқалиш хоссалари билан СВ ва КВ ўртасидаги оралиқ холатни эгаллайди.
Ультрақисқа тўлқинлар (λ_укв=1…..10 м) Ультрақисқа тўлқинларда (УКВ-ултра каротки вални) радио эшиттириш, телевизион, радиолакатция, радио ҳаваскорлар радио станциялари ишлайди, радиореле, яқин радионавигацион ва узоқ космик радиоалоқалар амалга оширилади. Ионасферанинг ионизация сатҳи УКВ ни тўлиқ синдириш учун етарли эмас ва УКВ энергиясини сиртдаги нурлар билан қабул қилиш мумкин. Метеор чанглари, трапасферанинг катта намликка эга бўлган областлари ва шунга ўхшашлар томонидан ҳосил қилинган локаллашган (белгиланган аниқ) бир жинсли бўлмаган диоэлектрик синдирувчанликли (спорадик Е_S қатламлари) қатламлардан УКВ энергияси сочилиши туфайли юзага келган қисқа муддатли “ўта узоқ” алоқаларни УКВ ларда баъзан кузатиш мумкин. Лекин УКВ асосидаги “ердаги” алоқанинг асосий кўриниши бўлиб, ҳозирги замон УКВ аппаратларининг қувватида 200 км гача мумкин бўлган сиртдан нурларнинг тўғридан кўриниш чегарасидаги алокалар хисобланади. Шунингдек телевидения ва радио рле алокалари чун тугридан куриниш ораликларида жойлашган катор ретранцилацион станциялардан хам фойдаланиладию улар уткир йуналган паробалик антеналар билан радиосигналларни кетма-кет кучатиради ва нурлантиради.

67-САВОЛ

67 йўлдошалоқа тизимининг ишлаш принсипи. Суний йўлдошлар классификацияси.
Космик фазода радиоалоқалар. Радиотехника радиотўлқинларнинг космик фазода тарқалишини талаб этувчи 3 та масалани хал этади.
А) Ернинг суний йўлдшлари орқали ретрансиляция йўли билан узоқ масофаларга берилаётган, ердаги радиоэшиттирувчи ва телетомошабинларга программа хамда радиотелефон алоқаси хизматини бажариш.
Б) Ердан космик обектларни бшқариш в космановтлар билан бошқаиш маркази ўртасида алоқа олиб бориш.
В) ЕР отмосфеасидан ташқарисидаги космик кемалар ўртасида алоқа ва ўзаро бошқришни амалга ошириш.

ЕРНинг суний йўлдоши- ретрасляторни (“Молния”, “Экран” ва бошқа суний йўлдошлар ишлаш принсипи 7.24-расмда кўрсатилган.

Радиотехника Ганин 7.24 расм 129 бет

Бундай суний йўлдош ўз бортида оралиқ радиореле алока линиялар учун мўлжалланган апаратларга ўхшаш радиокурилмалар – иккита проёмник ва 2 та передаччик,шунингек йуналтирилган антеналарни олиб боради. Суний йулдош буртида “А” нуктада жойлашган ердаги бирорта мухбирдан сигнал кабул килинади ва бу сигнал “Б” нуктада жойлашган ердаги бошқа мухбирга қувати кучайтирилиб (ретрансляция) Автоматик равишда қайта нурлантиради. Ердаги мухбирлар орасидаги энг узок масофанинг узунлиги θ бурчакка тугри келган АВ ёйнинг узунлигига тенг булади. Кабул килиш зонасининг улчамлари суний йулдош баландлиги “Н” билан аникланади. Кабул зонаси ер юзида “харакатсиз ” туриши учун суний йўлдош ретрансцилятор экватор утида ернинг айланиши томонига 36000 км баландликка учириб чикарилиши лозим. Бунда унинг ер атрофида айланишнинг бурчак тезлиги ернинг айланиш бурчак тезлигига тенг булади ва суний йулдош ердаги кузатувчига харакатсиз (стационар) булиб туйилади. Радиотулкинлар атмосферанинг барча катламлардан икки марта утиши ва бунда улар кучли ютилишига учрашини хисобга олиб, 3 смдан кичик булган тулкинлардан вос кечишга тугри келади, чунки улар атмосферада кучи ютилишга дуч келади. Шунингдек катламлардан кайтарилиши, куёш нурланиши косомик жисмлар ва газларнинг кучли тасири туфайли узун тулкинлардаги алока хам ярамайди.

“Ер-суний йўлдош -Ер” алокаси учун асосан узунлиги 3.... 10 см булган дм ли тулкинладан фойдаланилади. Косманавтлар билан ердан туриб алока боглаш ва ердан космик кемаларни нутк ва телеметрик информацияни хисобга олган холда бошкариш учун шунингдек космик кеманинг ернинг исталган нуктасига кунишини хамда уларни радиопеленгаторлар ёрдамида кидиришни хисобга олиб космик кемаларда хар-хил узунликдаги КВ ва УКВ ларни нурлантирувчи радиоапаратуралар урнатилиши талаб этилади. Космик апаратларни биргаликда ишлаши амалий жихатдан исталан диапазонларда – ДВ, СВ, КВ ва УКВ да амалга оширилиши мумкин, чунки ер атмосферасининг хоссалари космик радиоалокада иштирок этмайда. Айникса “Космос-Космос” алока линиясида жуда катта йуналганлик коэффицентига эга булган оптик тулкинлар-лазерли алока линияларнинг келажаги катта.
бирорта мухбирдан сигнал кабул килинади