Kvant mexanikasining asosiy postulatlari. To‘lqin (holat) funksiyasi va uning asosiy xossalari

Kvant mexanikasining asosiy postulatlari.

• To‘lqin (holat) funksiyasi va uning asosiy xossalari.
• To‘lqin funksiyasining statistik-ehtimoliyat talqini.
• O’lchash natijalarining ehtimoliyatini hisoblash, kuzatiladigan qiymatlarning o’rtachasi.

Kvant fizikasidagi toʻlqin funksiyasi izolyatsiya qilingan tizim kvant holatining matematik tavsifidir. Toʻlqin funksiyasi murakkab qiymatli ehtimollik amplitudasi boʻlib, tizimda oʻtkazilgan oʻlchovlarning mumkin boʻlgan natijalari uchun ehtimolliklar undan olinishi mumkin. Toʻlqin funksiyasi uchun eng keng tarqalgan belgilar yunoncha ψ va Ψ (mos ravishda kichik va katta psi).

• Yakka spinsiz zarra uchun klassik va kvant garmonik ossilyator tushunchalarini solishtirish. Ikki jarayon juda katta farq qiladi. Klassik jarayon (A-B) zarrachaning traektoriya boʻylab harakati sifatida namoyon boʻladi. Kvant jarayon (C-H) bunday traektoriyaga ega emas. Aksincha, u toʻlqin sifatida ifodalanadi; bu yerda vertikal oʻq toʻlqin funksiyasining haqiqiy qismini (koʻk) va xayoliy qismini (qizil) koʻrsatadi. (C-F) Panellar Shredinger tenglamasining toʻrt xil toʻlqin uchun yechimni koʻrsatadi. (G-H) Panellar qoʻshimcha ravishda Shredinger tenglamasining yechimlari boʻlgan, ammo turgʻun toʻlqinlar boʻlmagan ikki xil toʻlqin funksiyasini koʻrsatadi.

1923 yilda fransuz olimi Lui de Broyl bunday korpuskula-to‘lqin ikkiyoqlamalik nafaqat yorug‘likka tegishli, balki barcha moddiy jismlar uchun xarakterlidir degan g‘oyani aytdi. Xususan u, erkin zarrachaga yassi monoxramatik to‘lqinni taqqoslamoq (qiyos qilmoq) kerak deb taxmin (faraz) qildi. Erkin zarrani to‘lqin kattaliklari ya’ni, chastotasi va to‘lqin uzunligi , uning mexanik xarakteristikalari bo‘lgan impulsi va energiyasi bilan quyidagi munosabatlar orqali bog‘langan

• Difraksiya va interferensiya hodisalari yorug‘likni to‘lqin tabiatiga ega ekanligiga guvohlik beradi, lekin shu bilan birga fotoeffekt va Kompton effekti esa uni korpuskula (zarra) xossasiga ega ekanligini ko‘rsatadi. Demak, yorug‘likni bunday korpuskula-to‘lqin dualizmi, ikkiyoqlamaligi bilan hisoblashishga to‘g‘ri keladi.