‘l texnikumi “Temir yo'l transportida intellektual axborot tizmlari va ularni loyihalash

Mavzu:9.Ma'lumotlarning iyerarxik modellari.
Reja:

1. 
   Ma’lumotlarning ierarxik va tarmoq modellari.
   
2. 
   Ma’lumotlarning elementi .
   
3. 
   Ma’lumotlar agregati .
   

Ma’lumotlarning ierarxik va tarmoq modellari
Mashina muhitidagi ma’lumotlarning murakkabroq modellari - tarmoqli va ierarxik modellar bo‘lib hisoblanadi. Bu modellar ularning o‘zlariga xos turdagi ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimida ishlatiladi. MBBTda ma’lumotlarni mantiqiy tashkil etish usuli ma’lumotlarning tarmokli yoki ierarxik modeliga mos holda ko‘rsatiladi. Bunday model o‘zaro bog‘liq ob’ektlarning majmuidir. Ikki ob’ektning aloqasi ularning bir-biriga tobeligini aks ettiradi. Tarmokli yoki ierarxik modelida ob’ekt bo‘lib, MBBT kiritilgan ma’lumotlar tuzilmasining asosiy turlari hisoblanadi. Turli MBBTlarda bu turdagi ma’lumotlarning tuzilmasi turlicha aniqlanishi va nomlanishi mumkin.
Modellarda ma’lumotlarning tuzilmalari. Ma’lumotlarning namunaviy tuzilmalariga quyidagilar kiradi: ma’lumotlarning elementi, ma’lumotlarning agregati, yozuv, ma’lumotlar bazasi va h.k. Bu elementlar va agregatlai o‘zaro aloqada bo‘lgan tuzilma bilan tavsiflanadi. SHuning uchun yozuvning tuzilmasi ierarxik xarakterga ega bo‘lishi mumkin. Bir xil tuzilmaga ega bo‘lgan yozuv nusxalari to‘plamining hammasi yozuv turini tashkil etadi.
Ma’lumotlarning elementi - bu ma’lumotlar tuzilmasining nomlangan minimal birligi (faylli tizimlardagi maydonning o‘xshashi).
Ma’lumotlar agregati - bu ma’lumotlar elementlarning quyi to‘plami yoki yozuvlar ichidagi boshqa agregatlarning nomlangan quyi to‘plami.
YOzuv - umumiy holda agregat bo‘lib, u boshqa agregatlarning tarkibiga kirmaydigan tarkibli agregatdan iborat.
Ob’ektlarning modellardagi aloqasi. Ma’lumotlar modeli bir necha turidagi yozuvlarni (obьektlarni) o‘z ichiga olishi mumkin. Ma’lumot modeli ob’ektlar o‘rtasida aloqalar o‘rnatadi. Qandaydir bir predmet sohasi uchun modelning o‘zaro bog‘langan muayyan ob’ektlar to‘plami ma’lumotlar bazasini tashkil qiladi.
Ikki turdagi yozuvlarning (model ob’ektlari) o‘rtasidagi aloqalar, ularning nusxalari o‘rtasidagi guruh munosabatlari bilan aniqlanadi. Guruh munosabati - bu ikki turdagi yozuvlar o‘rtasidagi kat’iy ierarxik munosabat bo‘lib, ular asosiy yozuvlar to‘plami va tobe yozuvlar to‘plamidan iboratdir.
Ierarxik modellarda kalit bo‘yicha bevosita kirish odatda, faqat boshqa ob’ektlarga tobe bo‘lmagan eng yuqori pog‘onadagi ob’ektgagina mumkin. Boshqa ob’ektlarga kirish modelning eng yuqori pog‘onasidagi ob’ektdan aloqalar bo‘yicha amalga oshiriladi. Tarmoqli modellarda esa kalit bo‘yicha bevosita ixtiyoriy ob’ektga kirish (uning modelda joylashgan pog‘onasidan qa’tiy nazar) ta’minlanishi mumkin.. SHuningdek, aloqalar bo‘yicha har qanday nuktadan kirish ham mumkin. Tarmokli modellarda ob’ekt (yozuv, fayl)ning tuzilmasi ko‘pincha chiziqli va kamroq hollarda esa ierarxik bo‘ladi. Quyi pog‘onadagi ma’lumotlarning tuzilmasi ham o‘z xususiyatga va nomiga ega bo‘lishi mumkin. Masalan, atribut bu ma’lumotlar elementining analogi. CHiziqli tuzilmaga ega bo‘lgan ob’ekt faqat oddiy va kalit atributlardan iborat. Ierarxik modellardagi ob’ekt (yozuv, segment) tuzilmasi ierarxik yoki chiziqli bo‘lishi mumkin.
Turli predmet sohalari uchun ma’lumotlarning tarmokli modeli ierarxik modeliga nisbatan mashinaning ish muhitida axborot tuzilmalarini aks ettiruvchi umumiy vosita hisoblanadi. Ko‘plab predmet sohalarining maьlumotlari o‘rtasidagi aloqalar tarmoqli ko‘rinishga ega. Bu esa ma’lumotlarning ierarxik modeliga ega bo‘lgan MBBTdan foydalanishni cheklab qo‘yadi. Tarmoqli modellar, ma’lumotlarning ierarxik aloqasini ham aks ettirishga imkon beradi. Bundan tashqari, tarmoqli modellar bilan ishlash texnologiyasi foydalanuvchi uchun qulaydir, chunki ma’lumotlarga kirishni amalga oshirishda hech qanday cheklashlar yo‘q va bevosita ixtiyoriy pog‘onadagi ob’ektlarga kirish imkoni mavjud.
Ierarxik ma’lumotlar bazasida - ma’lumotlar ierarxiya (daraxt) ko‘rnishida saqlanadi. Uning ko‘rinishini quyidagicha tasvirlash mumkin.
A ma'lumotlar modeli (yoki ma'lumotlar modeli)^{[1][2][3][4][5]} bu mavhum model elementlarini tashkil qiladi ma'lumotlar va ularning bir-biri bilan va haqiqiy dunyo mavjudotlarining xususiyatlari bilan qanday bog'liqligini standartlashtiradi. Masalan, ma'lumotlar modeli avtomobilni ifodalovchi ma'lumotlar elementi boshqa bir qator elementlardan tashkil topishini ko'rsatishi mumkin, ular o'z navbatida avtomobilning rangi va hajmini ifodalaydi va uning egasini aniqlaydi.
Atama ma'lumotlar modeli ikkita aniq, ammo chambarchas bog'liq tushunchalarga murojaat qilishi mumkin. Ba'zan bu ma'lum bir dastur maydonida joylashgan ob'ektlar va munosabatlarning mavhum rasmiylashtirilishini anglatadi: masalan, ishlab chiqaruvchi tashkilotda joylashgan mijozlar, mahsulotlar va buyurtmalar. Boshqa paytlarda u bunday rasmiylashtirishni aniqlashda ishlatiladigan tushunchalar to'plamiga ishora qiladi: masalan, sub'ektlar, atributlar, munosabatlar yoki jadvallar kabi tushunchalar. Shunday qilib, bank dasturining "ma'lumotlar modeli" "ma'lumotlar modeli" bilan shaxslar o'rtasidagi munosabatlar yordamida aniqlanishi mumkin. Ushbu maqolada ushbu atama ikkala ma'noda ham qo'llaniladi.

Ma'lumotlarni modellashtirish kontekstiga umumiy nuqtai: Ma'lumotlar modeli Ma'lumotlar, Ma'lumotlar munosabati, Ma'lumotlar semantikasi va Ma'lumotlarning cheklanganligiga asoslangan. Ma'lumotlar modeli batafsil ma'lumot beradi ma `lumot saqlanishi kerak va yakuniy mahsulot kompyuter ishlab chiqarilganda asosiy foydalanish hisoblanadi dastur kodi ariza yoki tayyorlash uchun funktsional spetsifikatsiya yordam bermoq kompyuter dasturlari sotib olish yoki sotib olish to'g'risida qaror. Shakl o'zaro ta'sirning namunasidir jarayon va ma'lumotlar modellari.^[6]
Ma'lumotlar modeli ma'lumotlar tuzilishini aniq belgilaydi. Ma'lumotlar modellari odatda ma'lumotlar mutaxassisi, ma'lumotlar kutubxonachisi yoki raqamli gumanitar olim tomonidan belgilanadi ma'lumotlarni modellashtirish yozuv. Ushbu yozuvlar ko'pincha grafik shaklda namoyish etiladi.^[7]
Ma'lumotlar modelini ba'zan a deb atash mumkin ma'lumotlar tuzilishi, ayniqsa kontekstida dasturlash tillari. Ma'lumotlar modellari ko'pincha to'ldiriladi funktsional modellar, ayniqsa kontekstida korporativ modellar.