Laboratoriya ishi – 14 Cisco Packet Tracer dasturida smtp protokoli bilan ishlash Ishning maqsadi: Ushbu laboratoriya ishidan maqsad Cisco Packet Tracer dasturida smtp protokoli bilan ishlashni o’rganish hisoblanadi

LABORATORIYA ISHI – 14

Cisco Packet Tracer dasturida SMTP protokoli bilan ishlash

Ishning maqsadi: Ushbu laboratoriya ishidan maqsad Cisco Packet Tracer dasturida SMTP protokoli bilan ishlashni o’rganish hisoblanadi.

Qisqa nazariy ma’lumotlar:

Pochta uzatish agenti (MTA) - pochta uzatish tizimining asosiy komponenti bo’lgan pochta uzatish agenti ushbu kompyuterni tarmoq elektron pochta tizimi uchun namoyish etadi. Odatda, foydalanuvchilar qilish vazirligi bilan to’g’ridan-to’g’ri ishlash, lekin ishlatmang Mail User Agent (MUA) - elektron pochta mijoz. Ko’pgina pochta agentlari TCP ulanish orqali xabarlarni uzatish uchun oddiy pochta uzatish protokoli (SMTP) dan foydalanadilar.

SMTP Internetda elektron pochta xabarlarini uzatishning standart usuli sifatida qabul qilinadi . Amaldagi protokol standarti RFC 2821 da tavsiflangan. SMTP transport protokoli sifatida TCP dan foydalanadi, ulanish 25-raqamli port orqali o’rnatiladi. Ushbu ulanishga xizmat ko’rsatish uchun pochta serveri deb ataladigan maxsus dastur qo’llaniladi. Foydalanuvchining pochta dasturi xabarni rasmlantirish va aloqani o’rnatish uchun ishlatiladi. Ulanish o’rnatilgandan so’ng, buyruqlar yordamida ma’lumot almashiladi. Foydalanuvchi uchun ushbu buyruqlar, agar u elektron pochta mijozidan foydalansa, mavjud emas.

SMTP protokolining asosiy maqsadi elektron pochta xabarlarini ishonchli va samarali etkazib berishdir. Protokolni amalga oshirish uchun faqat ishonchli aloqa kanali talab qilinadi. SMTP uchun vosita alohida mahalliy tarmoq, tarmoqlar tizimi yoki butun dunyo bo’ylab Internet bo’lishi mumkin.

Ushbu uzatish odatda ikkala xost bir xil transport xizmatidan foydalanganda to’g’ridan-to’g’ri jo’natuvchi xostidan qabul qiluvchi xostiga amalga oshiriladi. Agar xostlar umumiy transport tizimiga ulanmagan bo’lsa, uzatish bir yoki bir

nechta oraliq SMTP-serverlar yordamida amalga oshiriladi. Xabarning asl nusxasini qo’shimcha funktsiyalarni bajaradigan qidiruv serverga taqdim etish bugungi kunda Internetda odatiy holdir. O’rta server bunday holatlarda boshqa uzatish vositalariga kirish eshigi vazifasini bajaradi va odatda DNS (Domain Name System) MX yozuvlari yordamida tanlanadi. SMTP protokoli quyidagi aloqa modeliga asoslanadi: foydalanuvchi so’roviga binoan jo’natuvchi pochta dasturi qabul qiluvchi dastur (pochta serveri) bilan ikki tomonlama aloqani o’rnatadi. Qabul qiluvchi oxirgi yoki oraliq qabul qiluvchi bo’lishi mumkin. Agar kerak bo’lsa, pochta serveri boshqa server bilan aloqa o’rnatishi va xabarni yo’naltirishi mumkin.

Pochta qutisidan xabar olish uchun foydalanuvchining pochta dasturi serverga SMTP protokoli yordamida emas, balki xabarlarni qabul qilish uchun maxsus pochta protokoli yordamida ulanadi. Ushbu protokol sizga pochta qutisi bilan ishlashga imkon beradi: xabarlarni qabul qilish, xabarlarni o’chirish, ularni saralash va boshqa operatsiyalarni bajarish.

Ushbu laboratoriya SMTP elektron pochta dasturi protokollariga e’tiborni qaratadi. Biroq, elektron pochta tizimi bilan o’zaro aloqalar domen nomlari tizimisiz (DNS) mumkin emas. DNS xizmatiga quyidagilar kiradi:

 Ramziy nomlarni IP-manzillarga o’tkazish

 IP-manzillarni ramziy nomlarga aylantirish

DNS-ning qo’shimcha xususiyati pochta orqali yo’naltirishdir. Tarqatilgan DNS xizmatining asosiy spetsifikatsiyasi RFC 1034 va RFC 1035 da ko’rsatilgan.

DNS-da ma’lumotlarni saqlash va uzatish birliklari manba yozuvlari hisoblanadi. Resurs yozuvlarining ko’p turlari mavjud, ularning har biri ma’lum miqdordagi maydonlarga ega. “MX” yozuvi pochta orqali marshrutlash uchun ishlatiladi, agar u bo’lmasa, “A” yozuvidan foydalaniladi. “A” yozuvi (manzil yozuvi) quyidagi parametrlarni o’z ichiga oladi:

 xost domeni nomi

 tegishli IP-manzil

Misol uchun: aivt IN 195.19.212.16.

Bu yerda: “IN” yozuvlar sinfi (internet).

MX yozuvi quyidagi parametrlarni o’z ichiga oladi:

 pochta domeni nomi

 pochta serveri nomi

 ustuvorlik

Amaliy qism:

1. Cisco Packet Tracer dasturida SMTP orqali kompyuterlarda pochta orqali xabar almashish. Bunda biz 2ta kompyuter, server, switchdan foydalanamiz:

kerakli quruilmalarni ishchi maydonga joylab oldik

Router portlariga ip adres beramiz

1.GigabitEthernet0/0

2. GigabitEthernet0/1

Kompyuterlarga ip address beramiz

Serverga ip address beramiz

Qurilmalar Ishchi holatda ping berib tekshiribkoramiz

DNS va EMAIL ni sozlab olamiz

Kompyuterimiz pochta manzollarini sozlab habar yuboramiz

2-kompyuterimizga yuborgan habarimiz keldi

Xulosa

Men labaratoriya ishini bajarish jarayonida Cisco Packet Tracer dasturi yordamida

SMTP protokolini ishlash prinsipini korib chiqdim.SMTP protokoli electron pochtalarda ma’lumot aylanishini standart usuli hisoblanadi.bu protocol pochtalar xavfsiziligini ham ishonchli hioya qila oladi.