Лаборатория иши №1

 
 
 
 

---

43 
Laboratoriya ishi №17. 
MINERAL XOM ASHYOGA KISLOTA TA’SIR ETTIRIB TUZLAR 
OLISH 
Superfosfat olish va uning analizi 
Superfosfatni fosforit yoki apatitga sulfat kislota tasir ettirib olinadi:
 
2Ca
5
(PO
4
)
3 
+7H
2
SO
4
+17H
2
O=3Ca(H
2
PO
4
)
2
∙H
2
O+7CaSO
4
∙2H
2
O+2HF
 
Bu tasirlashuv suyuq va qattiq moddalar o‘rtasida sodir bo‘lganligi sababli 
reaksiya juda sekin sodir bo‘ladi. Fosfatning parchalanishi 20-30 sutka davom 
etadi. Superfosfatda kalsiy digidrofosfatdan (Ca(H
2
PO
4
)∙H
2
O) tashqari, ma’lum 
miqdorda kalsiy gidrofosfat (Ca HPO
4
∙2H
2
O), kalsiy sulfat (CaSO
4
∙2 H
2
O), 
shuningdek erkin fosfat kislotasi (H
3
PO
4
) ham bo‘ladi. 
Superfosfat olishning muayyan sharoiti–harorat, kislota konsentratsiyasi va 
parchalanish vaqti boshlang‘ich xom ashyoning tarkibi, hamda uning fizik-
kimyoviy tuzilishi orqali belgilanadi. 
Superfosfat tarkibidagi fosfarning (Р
2
О
5
hisobidagi) umumiy miqdori (Р
2
О
5 
umum.
), o‘simliklarga o‘zlanadigan (sitratli eritmada eriydigan) mikdori (Р
2
О
5o‘zl.
) va 
suvda eriydigan miqdori (Р
2
О
5с.э.
) uning asosiy sifat ko‘rsatkichlari hisoblanadi. 
Fosfarning Р
2
О
5o‘ZL 
.miqdorini aniqlashda superfosfat daslab suv bilan, so‘ngra 
ammoniy sitratning ammiakli eritmasi yoki Peterman eritmasi bilan ishlov beriladi. 
Suvli eritmaga asosan erkin holdagi fosfat kislota va kalsiy digidrosfosfat o‘tadi.
Ammoniy sitratning ammiakli eritmasiga esa suvda kam eriydigan kalsiy 
gidrofosfat o‘tadi. 
Eritmadagi НРО
2
4
-
ioni magniy xloridning ammiakli eritmasi (magneziya 
aralashmasi) yordamida cho‘ktiriladi:
НРО
2-
4