Лаборатория иши №1

Ish natijalirini kursatish tartibi 
Nikellash vannasining rasmi chiziladi. Ishning bajarilish tartibi, elektrolit 
tarkibi, nikellash parametrlari daftarga yoziladi. Plastinka yuzasidagi qoplama 
massasi, yuzasi aniqlanadi va tok bo‘yicha unumi hisoblanadi. 
Laboratoriya ishi №16 
ELEKTROLITIK USULDA XROMLI QOPLAMA HOSIL QILISH VA
XROM METALINI OLISH 
Ishning maqsadi. Xromli qoplama hosil qilish va xrom metallini olish 
(o‘qituvchi kursatmasiga muvofiq). Xromning tok bo‘yicha unumini hisoblash. 
Kerakli asbob va reaktivlar 
1. 1-2 l sig‘imli elektrolitik vanna. 
2. Mis yoki po‘lat katod va ko‘rg‘oshinli anod. 
3. Xrom (VI)-oksid, borat kislota, 10% li nitrat kislota eritmasi, natriy ftorid, 
konsentrlangan sulfat kislota. 
Ishning bajarilishi 
а) Xromli qoplama hosil qilish. Yaltiroq xromli qoplama hosil qilish uchun 
qo‘llaniladigan elektrolit tarkibi, g/l hisobida CrO
3
- 250; H
2
SO
4
- 2.5; H
3 
BO
3
- 10 
bo‘ladi.
Katodda tok zichligi 10-25 A/ds
2
, elektrolit harorati 45-49 
0
С bo‘ladi.
Elektrolit tayyorlangandan so‘ng, uning 1 litr eritmasi 6-8 А½s manbali 
doimiy tok manbai bilan ko‘rg‘oshin anod va po‘lat qo‘llanilgan holda 3-4 soat 
ishlov berish kerak. Natijalar 2-4 g/l hisobida Cr
3+
ionlarning to‘planishi sodir 
bo‘ladi. Xrom ionlarning konsentratsiyasi yuqoridagi miqdorda saqlash uchun 
katod yuzasining satxi anodnikiga nisbatan 2:1 - 3:2 nisbatda bo‘lishi lozim. 
Ishlov berilgan vannaga elektrodlar tushuriladi. Anod qo‘rg‘oshin 
plastinkadan, katod esa nikel bilan mis yoki po‘latdan iborat bo‘ladi. 
Katod oldindan xuddi nikellashdagi singari (1-ishga karang!) elektrolizga 
tayyorlanadi. 
Vannaning 
ishchi 
kuchini 
kamaytirmaslik 
uchun, 
tajriba 
maqsadlarida elektrodlarning kichik yuzalarida (10-15sm
2
) amalga oshiriladi.
Xromlash 3-5 min davom etiriladi. Natijada xromning bir necha mikron 
kalinlikdagi qoplamasi hosil bo‘ladi. Katod massasi juda kam o‘zgarganligi uchun 

---

42 
elektrolizning tok bo‘yicha unuminini hisoblash shart emas. Elektroliz tugagandan 
so‘ng katod vannadan olinadi, suv bilan yuviladi va uning korroziyaga chidamliligi 
tekshirib ko‘riladi. Buning uchun xromlangan qoplama sirtiga 10-20 % li nitrat 
kislota tomizib, bir necha daqiqa quyib qo‘yiladi. Bunda nitrat kislotaning xromga 
ta’siri kuchsiz bo‘lganligi uchun, metall bilan kislota o‘rtasida ta’sirlashuv 
kuzatilmaydi. 
Xromlash xona haroratida va tarkibi, g/l hisobida: СrО
3
- 150; H
2
SO
4
- 0.6;
NaF -10.0 bo‘lgan elektrolitga ham o‘tkazilishi mumkin. Bunda tokning katod
zichligii 0,05-0,1 A/sm
2
bo‘lishi lozim. Elektrolizning tok bo‘yicha unumi 10-16 
% ni tashkil etadi.