Laboratoriya ishlanmalari

Elementar funksiyalarini xatolik jadvali.
Ayrim funksiyalarni absolyut xatoligini hisoblashga nisbatan nisbiy xatolikni hisoblash oddiyroq ko`rinishda bo`ladi. Shuning uchun oldin nisbiy xato so`ng, absolyut xato hisoblanadi. Natijada esa: x=x+ shaklida ifodalanadi.

a+v
a-v
a*v
a^n	na^n-1	N
Lna
Sin	Cos	Ctg
Cos	Sin	Tg
Tg

Bevosita o`lchash usulida natijani va xatoni hisoblash qoidalari.
1. Tajriba davomida o`lchangan hamma kattaliklarni natijasini asosiy jadvalga yozib boriladi.
2. Natijani aniq va ishorali bo`lishligi uchun aniqlaishi lozim bo`lgan
x-kattalik hisoblanadi.
Bu vaqtda quyidagilarga amal qilish lozim:
a) Bevosita o`lchangan kattaliklarni o`rtacha qiymati topiladi.
b) Natijani hisoblash uchun tajribada o`lchangan kattaliklarni asosiy hisoblash formulasiga faqat SI yoki SGS birliklar sistemasidagi qiymatlarni qo’yib hisoblanadi.


O`lchash natijalarini grafik usulda tasvirlash.

Tajribalarda o`lchangan fizik kattaliklar natijasini nazariy xulosalar bilan yoki orasidagi bog`lanishlarni solishtirish uchun grafikdan foydalanadilar. Grafik tuzishdan avval tajribada o`lchanadigan kattalikni har bir qiymati va unga mos keladigan 2- ni kattalik (argument) qiymatlarini jadvali tuziladi. Absissa o`qiga argumentni, ordinata o`qiga funksiyani qiymatlarini qo`yib, uni qanday birliklarda o`lchashni yozib qo`yiladi. Grafikni to`g`ri bo`lishi uchun mashstabni to`g`ri tanlab olish muhim ahamiyatga ega. Masshtab har bir o`q bo`ylab alohida tanlab olinishi ham mumkin.

Uni shunday tanlab olish zarurki, har bir kattalik chegarasiz o`qlarida birday masshtabni (uzunlikni ) egallasin.
Odatda masshtab birligi sifatida har bir o`q yo`nalishi uzunligi 2 sm–li bo`lakchalar olib to`g`risiga unga mos keladigan son yozib qo’yiladi. Masshtab tanlab olingandan so`ng har bir o`q masshtab bilan teng bo`laklara ajratiladi, ha`r bir bo`laklarga mos qiymatlar yozib qo`yiladi. Shundan so`ng tablitsa asosida nuqtalarning o`rni (koordinatalar) topiladi. Chiziq yordamida tutashtiriladi. Grafik chizish uchun odatda (mm–lik) qog`ozdan foydalaniladi.
Tajriba natijasi ma'lum xatoga ega bo`lgani uchun grafik chizig`ini shunday o`tkazish kerakki, eksperimental nuqtalarning ko`pchiligini shu chiziq ustiga tushsin, qolgan qismi uning har ikki tomonida teng bo`lingan bo`lsin. Shu qoida asosida chizilgan grafik o`rtacha qiymatni xarakterlaydi.