Laboratoriya mashg’uloti – 7 7-mavzu. Statistik tahlil masalalarini ma excel dasturidan foydalanib yechish

LABORATORIYA MASHG’ULOTI – 7
7-mavzu. Statistik tahlil masalalarini MA Excel dasturidan foydalanib yechish.

Ishning maqsadi. MS. Excel dasturida kimyo sanoatidagi, kimyo injineringidagi muammoli vaziyatlarni hal qilish ko’nikmalarini hosil qilish. Masalalar yechish va diagrammalar hosil qilishni o’rganish.

Nazariy ma`lumotlar

Formula kiritilayotganda quyidagi elementlar ishlatiladi:
«=» belgisi. Ixtiyoriy formula «=» belgisi bilan boshlanadi.
Matematik amallar belgisi: qo’shuv (+), ayrima (-), ko’paytma (*), bo’linma (/) va daraja (^).
Foiz belgisi %. Natijada – o’nlik kasr 1 foizga teng. Masalan, =25% formula qiymati 0,25 ga teng.
Bevosita sonlarning o’zi. O’nliklarni ajratishda vergul (,) belgisidan foydalaniladi.
Yacheyka manzili. Bitta yacheyka hamda diapazon bo’yicha belgilanadi.
Funksiya – Microsoft Еxсel dasturida o’rnatilgan maxsus formula. Masalan, dasturga yacheyka qiymatilarning yig’indisi, o’rtacha qiymati va boshqa funksiyalari o’rnatilgan. Har bir funksiya o’zining sintaksis – yozuv qoidasi ega.
Ko’pincha savol tug’iladi, formula kiritayotganda probel ishlatilishi. Еxсel dasturi formulada probelni tushurib qoldiradi. Еxсel dasturida formulaning sodda ko’rinishidagi yozilishi quyidagi jadvalda keltirilgan.
Topshiriqni bajarish tartibi
Excel dasturi operatorlarining jadvali

Operator	Nomi	Misol ko’rinishida	Natijasi
+	Qo’shuv	=20+15	35
-	Ayirma	=35-5	30
*	Ko’paytma	=2*2	4
/	Bo’linma	=45/5	9
^	Darajaga ko’tarish	=4^2	16
%	Foiz	=37%	0,37

Еxсel dasturida funksiya oldindan belgilanib, formulada aniq vazifani bajarish uchun ishlatiladi. Masalan KOРЕНЬ funksiyasi ildizdan kvadrat qiymatni chiqarish. Funksiyaga berilayotgan qiymat funksiya argumenti deyiladi. Funksiyani kiritayotgan avval uning nomi yoziladi, so’ngra qavs ichida funksiya argument keltiriladi. Masalan ildiz ostidaga 4 qiymatini ko’rinishi quyidagicha bo’ladi:
= KOREN (4)
Funksiya argumenti sifatida yoki aniq son yoki yacheyka manzili keltirish mumkin. Masalan D3 yacheykasiga murojaat qilinish kerak bo’lsa unda quyidagicha bo’ladi: =KOREN(D3)
Bitta formulani kiritayotganda bir nechta formulalar ishtirok etadi. Masalan:
=434+A4+ KOREN(D4)-SIN(A3)
=F3+ SIN(KOREN(D7))
Bitta funksiya argumenti sifatida boshqa funksiyalar ham ishtirok etishi mumkin. Bajarilish tartibi matematik qonuniyatga asoslanadi. Avvalom bor funksiya qiymati va darajaga ko’tarish, so’ngra arifmetik amallar hisoblanadi.
B a’zi bir funksiyalar bir nechta argumentga ega. Agar yuqorida keltirigan KOРЕНЬ funksiyasi bitta argumentga ega bo’lsa, SUMM funksiyasi yig’indisi argument miqdoriga bog’liq.
Masalan: =SUMM(A3, 10003, 434, F3, F4, F5, F6, F7)
SНARTLI FORMATLASНTIRISН
Yacheykalarni rasmiylashtirishda yacheykadagi qiymat o’zgarishi bilan bog’liqlik Microsoft Excel 2007 dasturida shartli formatlashtirish deyiladi. Bunday formatlashtirishlar ma’lumotlarni tez, ko’rgazmali analiz qilishga yordam beradi. Masalan, minglab keltirilgan qiymatlar ichida 100 dan kattasini aniqlash kerak. Shartli formatlashtirish yordamida tez bajriladi va ma’lum rang bilan ajratiladi.
B undan tashqari Microsoft Excel 2007 dasturida shartli formatlashtirish yordamida keltirilgan bir nechta qator sonli qiymatlar yacheyka diapazoni boshqa qatordagi qiymatlari katta-kichikligi nisbati bo’yicha farqlanadi. Natijada, yana ma’lumotlarni ko’rgazmali bo’lganli sababli diagramma qurish talab etilmaydi (79 – rasm).
Qandaydir diapazon yacheykasiga shartli formatlashtirish uchun avvalom bor yacheykalar diapazoni ajratiladi (belgilanadi) hamda Главная ilovasidan Условное форматирование tugmasiga bosiladi.

Shartli formatlashtirishning palitra imkoniyatlari ochiladi. Ro’yxatdan Гистограммы bandini tanlash natijasida uning ranglar varianti ham taklif etiladi (80 – rasm).

K eltirilganlar ichida Наборы значков hamda Цветныe стрелки bandlarini ham ko’raylik. Ahamiyat bering, Цветныe стрелки bandida yacheykadagi sonning o’rtacha qiymati katta yoki kichinaligini ko’rsatadi (81–rasm).
S hartli formatlashtirish uchun, masalan, 2000 dan yuqori bo’lgan barcha yacheykalarni ko’k rang bilan ajratishda, yacheyka diapazoni ajratiladi (belgilanadi) Главная ilovasidan Условное форматирование ilovasidan tugmasiga bosilib hosil bo’lgan ro’yxatdan Создать правило buyrug’i tanlanadi. Natijada Создать правило muloqоt oynasi paydo bo’lib, qo’yilgan shartga ko’ra parametrlar to’ldiriladi.
Ф орматировать все ячейки на основании их значений oynasida Mинимальное значение sohasidan Число bandidan Значение maydoniga 2000 qiymati kiritiladi. Mинимальное значение sohasidagi Цвет maydonida qiymat 2000 dan kichik bo’lgandagisi rangi tanlansa, Makсимальное значение sohasidagi Цвет maydonida esa qiymat 2000 dan katta bo’lganda rang tanlanadi.
Qandaydir yacheykadan shartli formatlashtirishni o’chirish uchun Главная ilovasidan Условное форматирование tugmasi bosilib, Удалить правила bo’yrug’i tanlanadi. Shartli formatlashtirishni yacheyka diapazonidanmi yoki varoqdanmi o’chirilishi ko’rsatiladi.

Topshiriqlar

1. Microsoft Excel дастурида қуйидаги формула бўйича жадвал яратинг, ҳисобланг ва диаграмма ҳосил қилинг (Цилиндрическая): (подпис данных-значения, заливка-поздний закад, макет диаграмма-5)
Қийматлар: В=11÷15, С=1÷5.

2. Microsoft Excel дастурида қуйидаги формула бўйича жадвал яратинг, ҳисобланг ва диаграмма ҳосил қилинг (Цилиндрическая): (подпис данных-значения, заливка-гранит, макет диаграмма-3)

Қийматлар: В=11÷15, С=1÷5.

3. Microsoft Excel дастурида қуйидаги формула бўйича жадвал яратинг, ҳисобланг ва натижа бўйича диаграмма ҳисил қилинг, параметрларини ўрнатинг (Цилиндрсимон): (подпис данных-значения, заливка-поздний закад, макет диаграмма-5)

, қийматлар: В=11÷15, С=1÷5.

4. Microsoft Excel дастурида қуйидаги формула бўйича жадвал яратинг, ҳисобланг ва натижа бўйича диаграмма ҳосил қилинг (Пирамидальная): (подпис данных-значения, заливка-радуга, макет диаграмма-5)

, қийматлар: G=6÷10, L=1÷5.
5. Microsoft Excel дастурида қуйидаги формула бўйича жадвал яратинг, ҳисобланг ва натижа бўйича диаграмма ҳосил қилинг (Круговая): (подпис данных-значения и доли, стил-18)
, қийматлар: у=6÷10, z=9,16,25,36,49.

6. Microsoft Excel дастурида қуйидаги формула бўйича жадвал яратинг, ҳисобланг ва натижа бўйича диаграмма ҳосил қилинг (Кольцевая): (подпис данных-значения и доли, стил-2, макет диагррама-1)

, қийматлар: D=6÷10, R=1÷5.

7. берилган тенглама асосида эллипсоид қуришни кўриб чиқамиз. Эллипсоиднинг юқори қисмини диапазонда, иккала ўзгарувчи учун ўзгариш қадамида қурамиз.

Ечиш. Аввал тенгламани z ўзгарувчига нисбатан ечиб оламиз.




8-мисол