Lafziy san`at turi

Amaliy mashg`ulot. Navoiyning badiiy san`atlardan foydalanish mahorati

1-topshiriq. Lafziy san`at turlarini tushunchalar tahlili metodi orqali izohlash.

T/r	Lafziy san`at turi	Izohi
1	Tarse`	Ziynatlash, bezash, ipga marjon tizish. Baytning 1-misrasidagi barcha so`zlarning 2-misradagi so`zlar bilan o`zaro teng, vazndosh, qofiyadosh bo`lishiga asoslanga she`riy san`at
2	Muvozana	“Vazn jihatidan tengdoshlik”, bayt misralaridagi barcha so`zlarning vazn jihatidan teng bo`lish san`ati.
3	Zulqofiyatayn	Qo`sh qofiya keltirish, bayt misralarida ikki so`zni qofiyadosh qilib keltirish san`ati
4	Zulqavofiy	Qo`sh qofiya keltirish
5	Radd	Qaytarish san`ati
6	Sadr	Bayt boshidagi so`zning ikkinchi misra boshida kelishi
7	Ibtido	Birinchi misra oxiridagi so`zning keying misra boshida kelishi
8	Hashv	Bayt boshidagi so`zning misra o`rtasida kelishi
9	Ajuz	Birinchi misra oxiridagi so`zning bayt oxirida kelishi
10	Tardi aks	Teskari qilib takrorlash, she`rning birinchi misrasida keltirilgan ikki so`z yoki so`z birikmalarini keying misrda o`rnini almashtirib qaytarishdan iborat bo`lgan san`at.
11	Tashtir	Sintaktik stilistik usul
12	Tajziya	Bayt misralarining har birini ikki bo`lakka ajratib, misralardagi birinchi bo`laklarni ham, ikkinchi bo`laklarni ham o`zaro qoyiyalash san`ati
13	Talavvun	Rang-barang, turlanuvchi ma`nolarini bildirib, she`rn bir necha vaznda o`qish san`atidir.
14	Musovittarafayn	Taraflarning tngligida misralar odatdagi o`qilishdan tashqari yuqoridan pastga qarab ham o`qilishidir.
15	Kitobot	Badiiy tasvirda arab alifbosidagi harflardan foydalanish san`ati
16	Qalb	Qalb san`ati biror so`zni o`ng va chap holatlarda ham (non, kiyik) o`qish mumkinligi, shu so`zlarni qo`llash san`ati
17	Maqluba mustaviy	Arab yozuvida yozilgan she`r o`ngdan ham, chapdan ham o`qilganda bir xil mazmun berishi kerak.
18	Tasbi`	Birinchi misra oxiridagi so`zning ikkinchi misra boshida takrorlanishidir.
19	Tasdir	Birinchi misra oxiridagi so`zni keingi misra boshida takrorlashdir
20	Radd ul-ajuz al as-sadr	Bir xil ma`nodagi yoki shakldosh ikki so`zni baytning turli o`rinlarida keltirish san`atidir.
21	Radd ul-matla`	G`azaldagi birinchi misrani g`azalning oxirida takrorlash
22	Radd ul-qofiya	qofiyani takrorl keltirish san`ati
23	Tavzi`	Baytda bir xil tovushlarni takrorlash
24	Tazmin	“Bir narsani ikkinchi narsa orasiga qo`ymoq” ma`nosini ifodalab, she`rga o`zga shoir she`ridan bir misra yoki bir bayt olib, o`sha vazn, o`sha qofiya va radifda mazmunga muvofiq she`r bitish san`ati

2-topshiriq. Baytda qo`llanilgan vazn va she`riy san`atlarni aniqlang.

1. 
   Latofat gulshanida gul kibi sen sabzi xurram qol,
   

Men archi dahr bog`idin xazon yafrog`idek bordim.

(aruz vaznida yozilgan, tashbeh, tanosub she`riy san`atlari qo`llanilgan)

2. 
   Yo`ldasa bu yo`lda Nizomiy yo`lum,
   

Qo`ldasa Xusrav bila Jomiy qo`lum.

(aruz vaznida yozilgan, talmeh she`riy san`ati qo`llanilgan)

3. 
   Senki shohi husnsen, har kun qilib qulluq senga
   

Sajda aylarga qo`yar tufroqqa ruxsor oftob.

(aruz vaznida yozilgan,tashxis she`riy san`ati qo`llanilgan)

4. 
   Yerga kirsam koshki, chun yetmas ul oyg`a ilik,
   

Mushkul ahvole tushubdur:yer qatiq-u ko`k yiroq

(aruz vaznida yozilgan, irsoli masal she`riy san`ati qo`llanilgan)

5. 
   O`tdi ko`blar oy kibi yo`qtur aroda ul quyosh,
   

Vahki, ul badmehrni ko`rman o`todur mohlar.

(aruz vaznida yozilgan, tashbeh, tanosub she`riy san`atlari qo`llanilgan)

6. 
   O`t agar itsa jahondin, ohim o`lsa g`am emas,
   

Yetkuray bir damda yuz avvalg`I o`t miqdori o`t.

(aruz vaznida yozilgan, irsoli masal she`riy san`ati qo`llanilgan)

7. 
   Furqatingdin za`faron uzra to`karmen lolalar,
   

Lolalar ermaski, bag`rimdin erur pargolalar.

(aruz vaznida yozilgan, tashbeh,husni ta`lil she`riy san`atlari qo`llanilgan)

8. 
   Qaro ko`zum, kelu mardumlug`, emdi fan qilg`il,
   

Ko`zum qarosida mardum kibi vatan qilg`il.

(aruz vaznida yozilgan, tashbeh, tanosub she`riy san`atlari qo`llanilgan)

9. 
   To`rt sadaf gavharining durji ul,
   

Yetti falak axtarining burji ul.

(aruz vaznida yozilgan, tashbeh she`riy san`ati qo`llanilgan)

10. 
    Ki, haq taqdiridindur olam ichra,
    

Yomon-u yaxshining yaxshi yomoni.

(aruz vaznida yozilgan, tazod, tardu aks she`riy san`atlari qo`llanilgan)