Lazer nurlаnishlаr. Rаdiоаktiv nurlаrning insоn оrgаnizmigа tа’siri. Rаdiоаktiv nurlаnishdan himоyalаnish

Optik kvant generatori "lazer" deb ataladi. Lazer hozirgi zamon texnikasining eng yuksak yutuqlaridan biri bo`lib, ixtiro qilingandan keyingi o`n yil ichida juda keng tarqalib ketdi. Lazer asboblari murakkab payvandlash ishlarida, juda aniq o`lchov ishlarida, olmosli asboblarga ishlov berishda, bir kvadrat santimetr yuzada oldingi usullarda olinishi mumkin bo`lgan 50 chiziq o`rniga 600 gacha chiziq chizish mumkin bo`lgan noyob graverlik ishlarida va boshqa ko`pgina sohalarda qo`llaniladi. Lazer nurlari inson organizmiga juda zararli ta`sir ko`rsatishi mumkin. Shuning uchun uning ta`sirini kamaytirish maqsadida sanitariya-gigienik me`yorlari va muhofazalanish chora-tadbirlari belgilangan. Lazer nurlari elektromagnit to`lqinlarining ultrabinafsha nuridan tortib infraqizil nurlarigacha bo`lgan spektr sohalarining hammasini o`z ichiga olgan optik diapazonini qamrab oladi. Lazerning nurlanish oqimi juda kichkina oqim yo`nalishidan iborat bo`lganligidan oqim kuchlanishi zichligi nurlantirilayotgan yuzaga nisbatan juda katta bo`ladi. Lazer nurlarining kuchlanish zichligi 1011 - 1014 V/sm² ni tashkil qiladi. Har qanday qattiq jism 109 V/sm² kuchlanishda bug`lanib ketishini hisobga olsak, buning qanday kuchlanish ekanligini tasavvur qilish mumkin. Bunday katta kuchdagi nur energiyasi inson organizmiga tushib qolsa biologik hujayralarni emirishi va inson organizmiga nihoyatda og`ir ta`sir ko`rsatishi mumkin. Lazer nurlari inson yurak-qon aylanish sistemasini, markaziy nerv sistemasini, ko`zni va teri qismlarini jarohatlashi mumkin. Shuningdek nurlanish qonning quyilishiga yoki parchalanishiga, qattiq toliqishga, bosh og`rig`iga, uyqusizlik dardlariga giriftor qiladi. Lazer energiyasining birlamchi manbalari sifatida gaz razryadli impuls lampalaridan, doimiy yonuvchi lampalardan, SVCH lampalaridan foydalaniladi, bularni ishlatish o`z navbatida ko`shimcha har xil xavf manbai hisoblanadi. Lazer nurlarining inson organizmiga ta`sir darajasi va xarakteri nur yo`nalishi, to`lqin uzunligi, nurlanish quvvati, impuls xarakteri va ularning chastotasiga bog`liq bo`ladi. Lazer nurlari energiyasi organizm hujayralarida yutilib, ularda issiqlik ajrala boshlaydi, har xil hujayraning energiya yutish qobiliyati har xil. Yog` hujayralari energiyani mutlaqo yutmaydi. Ko`z hujayralarida yog`simon qavat mutlaqo yo`q, shuning uchun lazer ko`z uchun nihoyatda xavfli. Shuning uchun O`zbekiston Respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi tomonidan optik kvant generatorlari bilan ishlayotgan kishilar uchun vaqtinchalik sanitariya me`yorlarini belgilashda ko`z qobig`ining intensiv nurlangandagi yo`l qo`yilishi mumkin bo`lgan chegarasi, shuningdek birmuncha nozik bo`lgan ko`z qorachig`i uchun chegara miqdorlar belgilangan. Yo`l qo`yilishi mumkin bo`lgan oqim zichligi rubinli lazerlar uchun 10-8-2; 10-8 J/sm², neodimli lazerlar uchun 10-7 - 2; 10-7 J/sm² (bularning ikkalasi impulsli rejimga bog`liq) Geliy neon uchun 10-6 J/sm² (uzluksiz rejim) miqdorida belgilangan. Lazer nurlaridan saqlanish uchun to`siqlardan va xavfsizlik belgilaridan foydalaniladi. To`siq qurilmalari va belgilar xavfli zonada odam bo`lmasligini ta`minlaydi. Lazer uskunalari o`rnatiladigan xonalar alohida va maxsus jihozlangan bo`lishi kerak. Bunda lazer nuri asosiy o`tga chidamli devorga qarab yo`naltirilgan bo`lishi kerak. Bu devor va shuningdek xonaning boshqa devorlari ham nur qaytarish koeffitsienti juda oz bo`lgan materiallardan bo`lishi kerak.