Lecture №4. Automation of production processes
Download 0.89 Mb. Pdf ko'rish
|
Lecture №4
- Bu sahifa navigatsiya:
- To‘rtinchi bosqich.
- Xar qanday rivojlangan ishchi mashina 3 ta asosiy mexanizmlardan tashkil topadi
- Avtomatlashtirishning to‘rtta bosqichi mavjud
- 1-bosqich strukturasi.
- 2-bosqich strukturasi. Avtomatlashtirishning uchinchi bosqichi
- 3-bosqich strukturasi.
- Mavzu bo’yicha nazorat savollari
Uchinchi bosqich. 1941-1970 yillarga to‘g‘ri keladi. Bu davr ichida mashinasozlik tez rivojlanib bordi. Urush davridagi harbiy texnikani seriyali va ommaviy sharoitda oqim bo‘yicha tayyorlash, operatsiyalarni differensiallash va konsentratsiyalash tamoyillarini amaliy jihatdan sinab ko‘rish, metallarga ishlov berish tezligini oshirish, qayta sozlanadigan texnologik moslamalarni va boshqa bir qator texnikaviy yangiliklarni qo‘llash uchun chuqur ilmiy tahlil va nazariy ishlar amalga oshirildi. Bu yillarda xomakiga ishlov berishdagi xatoliklarni zamonaviy usulda hisoblash va aniqlash (matematik statistika va ehtimollar nazariyasi asosida), texnologik tizimning bikirligi va uning aniqlikka hamda unumdorlikka ta’siri o‘rganildi. Bu davr ichida seriyali ishlab chiqarish sharoitida xomakilarga ishlov berishning oqim bo‘yicha va avtomatlashtirilgan texnologik jarayonini tashkil etishning muammolarini hal qilina boshlandi. S.P. Mitrofanov tomonidan texnologiyani va ishlab chiqarishni tashkil qilishning guruhli usuli ishlab chiqildi va ishlab chiqarishga tadbiq etildi. Hajmiy va toza ishlov berishda plastik deformatsiyalash, elektrofizik va elektrokimyoviy usullari keng ko‘lamda qo‘llanila boshlandi. To‘rtinchi bosqich. 1970-yildan hozirgi vaqtgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu davrda texnologik jarayonlarni loyihalashda EHM.dan keng miqyosda foydalanish va mexanik ishlov berish jarayonlarida matematik modellashtirish qo‘llanila boshlangan edi. EHM.ni operatsiyalararo transport va
nazorat vositalarini avtomatlashtirishni, robototexnikani qo‘llash asosida moslanuvchan avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish tizimlarini yaratish bo‘yicha ishlar avj ola boshladi.
1. Xarakatlantiruvchi; 2. Uzatuvchi; 3. Bajaruvchi (ijro etuvchi). Jarayonning ma’lum qismida odamning og‘ir qo‘l mexnatini mashina mehnati bilan almashtirishga mexanizatsiyalashtirish deyiladi. Bu bosqichda ishchining vazifasi mashinalarni boshqarish, ularni ishga sozlash xamda tayyorlangan maxsulot sifatini nazorat qilishdan iborat. Jarayonni inson ishtirokisiz amalga oshirishga va ularni boshqarishga imkon beradigan texnik va tashkiliy chora tadbirlar majmuisiga avtomatlashtirish deb ataladi.
1-bosqich. Ish siklini avtomatlashtirish. Bunda avtomatlar va yarim avtomatlar yaratiladi hamda, ulardan potok liniyalar quriladi.
Ishchining vazifasiga zagotovkalarni stanoklararo transportirovka qilish, stanokni ishga sozlash va vaqti - vaqti bilan rostlab turish, tayyor maxsulotni nazorat qilish kabi ishlar kiradi.
liniyalar yaratish. Bu bosqichda ish siklidan tashqari maxsulotni nazorat qilish, detallarni yig‘ish, ularni o‘rab qadoqlab joylashtirish, stanoklararo zagotovkalarni uzatish kabi ishlar mashina va mexanizmlar yordamida bajariladi. Shuningdek bunda aktiv nazorat qilish jixozlari va qurilmalari ham qo‘llaniladi. Avtomat tizim-mashinalar sistemasi bo‘lib, ular texnologik ketma-ketlikda joylashadi, tashish va boshqarish vositalari yordamida birlashtiriladi, sozlashdan tashqari barcha operatsiyalarni avtomatik bajaradi. Avtomatik tizimni boshqarish sistemasi murakkab ekanligi bu muammoni yechishga yangicha yondashishni talab etdi. Gidravlik, pnevmatik va elektron qurilmalardan foydalanishga asoslangan yangi boshqarish sistemalari vujudga keldi. Avtomatik tekshirish usullari yaratildi. Ikkinchi bosqichda avtomatlashtirishning oliy formasi yarim avtomat va avtomatlardan tuzilgan kompleks potok tizimlaridir. 3-bosqich. Ishlab
chiqarish jarayonlarini kompleks avtomatlashtirish. Bu bosqichda ishlab chiqarishda ishlatiladigan xom ashyo maxsulotidan zagotovka olishdan tortib, ishlov berish va yig‘ish jarayonlari hamda tayyor maxsulotni qadoqlab o‘rashgacha hamma davrlari avtomatlashtiriladi. Bunda avtomatlashtirilgan tsexlar va
zavodlar yaratiladi. Ular bir maxsulotga mo‘ljallangan ko‘plab ishlab chiqarish korxonalaridir. Avtomatik tsex yoki zavod asosiy ishlab - chiqarish jarayonlari avtomatik boshqarish sistemalari, xisoblash texnikasi va xakozolardan foydalanib avtomat liniyalarda bajariladigan tsex yoki zavoddir.
chiqarishning hamma davrlari avtomatlashtirilgan bo‘lib, lekin foydalaniladigan texnologik jixozlar moslanuvchanlik xususiyatiga egadirlar. Ularni turli maxsulotlar ishlab chiqarishga qayta sozlash mumkin. Buning uchun texnologik jixozlarni sozlashga, dastur tayyorlashga, dasturni kiritishga ko‘p vaqt talab qilmaydi. Bu bosqichda avtomatlashtirilgan moslashuvchan ishlab chiqarish tizimlar MICHT va komplekslar yaratiladi. Bunda stanoklarni boshqarish, ularga zagotovkalarni yuklash, tayyor detallarni olish, ularni tashish, nazorat qilish kabi operatsiyalar avtomatlashtiriladi. Bundan tashqari MICHT tarkibiga ishlov berish markazlari, sanoat robotlari, avtomatik transport vositalari, avtomatlashtirilgan omborlar kabi texnik vositalar kiradi. To‘liq avtomatlashtirish bosqichida maxsulotni loyixalashdan tortib to uni tayyorlashgacha bo‘lgan ishlab chiqarishning hamma sikllari avtomatlashtiriladi. Avtomatning avtomatik ishlashi uchun ishchi va salt yurishlarni boshqarish mexanizmlari bo‘lishi va ular ma’lum dastur asosida ketma- ket ishlashini ta’minlanishi zarur.
Agarda salt yurishlarni amalga oshiruvchi biror-bir asosiy mexanizm yetarli bo‘lmasa avtomatik sikl buziladi va siklni qaytarish uchun albatta ishchi aralashishi zarur bo‘ladi. Ko‘pincha bunday mexanizm, zagotovkalarni ishonchli yuklash mexanizmlari qurishni qiyinligi uchun yuklash mexanizmlari bo‘lishi mumkin. Demak yuklash avtomatlashmagan bo‘lsa, mashina ishchi siklni tugatgandan so‘ng to‘xtaydi va ishchi ishlov berilgan detalni oladi va yangi zagotovkani maxkamlaydi. Avtomatlashtirishni birinchi bosqichida aloxida ishlov berish operatsiyalari avtomatlashtirishga erishiladi. Avtomatlashtirishni ikkinchi bosqichida mashinalar tizimi (sistemasi) avtomatlashtirilgan, bunda xar xil ishlov berish, nazorat qilish, yig‘ish operatsiyalarini bajarishga mo‘ljallangan avtomat liniyalar quriladi. Avtomat liniya deb, texnologik ketma-ketlikda joylashgan va umumiy tashish bosqichlari, vositalari, bilan ta’minlangan avtomatlashtirilgan tarzda sozlashdan boshqa operatsiyalarni bajaradigan mashinalar tezligiga aytiladi.
1-bosqich strukturasi. Aloxida mashinalarni ishchi sikllarini avtomatlashtirishda to‘plangan tajribalardan so‘ng, yangi yanada murakkab masalalarni xal qilishga kirishiladi. Bunday masalalardan biri ishlov berilayotgan detallarni dastgoxlararo tashishni avtomat tizimini yaratish bo‘lib qoldi. Bu masala detalni bir ishchi mashinadan ikkinchisiga avtomatlashtirilgan tarzda uzatish bilangina bog‘liq bo‘lib qolmaydi. Bunda hamma ishchi mashinani ish ritmi, ularni buzilishlarida xosil bo‘lgan yo‘qotishlarni xar xilligi masalani yanada murakkablashtirib yuboradi. Bu bosqichda mashinalar tizimini boshqaruv tizimi
shakllantiradi. Bunda kulachoklar, kulachokli vallar bilan boshqarish mumkin emas, shu sababli elektrik, elektron va gidravlik boshqaruv tizimlaridan foydalaniladi, xozirda kompyuterlar keng qo‘llanilmoqda. Avtomatlashtirishni ikkinchi bosqichida avtomatik nazorat tizimlari, jumladan dastgoxni ishini o‘zgartiradigan aktiv (faol) nazorat qo‘llanilishi boshlanadi.
tizimlari, ishlab chiqarishni avtomatik boshqarish tizimlari va EXM larni keng qo‘llangan xolda avtomat bo‘limlar, tsexlar va zavodlar qurish bilan ishlab chiqarish jarayonini kompleks avtomatlashtirish bilan bog‘liq. Kompleks avtomatlashtirishda yuqori texnika bilan ta’minlangan ishlab chiqarish jarayonini siklini iloji boricha qisqartirish va ishlab chiqarishni avtomatlashtirilgan boshqarishni qo‘llash muxim axamiyat kasb etadi. Asosiy ishlab chiqarish jarayoni avtomat liniyalarda bajariladi, liniyalar va tsexlar orasidagi tashish, taxlash qirindilarni yig‘ish va qayta ishlash, sifatni boshqarish, ishlab chiqarishni avtomat boshqarish tizimlari keng qo‘llaniladi. Xozirda kompleks avtomatlashtirishda dastgoxlar bazasida tashkil qilinadigan moslanuvchan ishlab chiqarish modullarida keng qo‘lanilmoqda. Bundagi EXM bilan boshqarish imkoniyati, nafaqat texnologik dastgoxlar balki butun ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqarish EXM.ga yuklatilmoqda.
3-bosqich strukturasi.
bo’lsak: Ishlab chiqarish jarayonini avtomatlashtirish tarixi va rivojlanish tamoyillarini taxlili shuni ko‘rsatadiki, avtomatlashtirishni xar xil murakkablikdagi masalalar xal etilgan 3 ta bosqichga bo‘lish mumkin: 1. Ishchi sikllarni avtomatlashtirish, avtomat va yarim avtomatlar qurish;
2. Mashinalar tezligini avtomatlashtirish, avtomat liniyalar qurish; 3. Ishlab chiqarishni kompleks avtomatlashtirish yoki avtomat tsexlar va zavodlar qurish.
Ushbu 3 bosqichda kelgusida biz
kutgan natijalarga, unumdorlikka, ishchilarni mehnat sarfini
kamaytirishga, tayyorlanadigan maxsulotlarning yuqori
sifatiga va
albatta mamlakatning iqtisodiy ko’rsatkichlarini oshishiga erishiladi.
1. Unumdorlik nazariyasi uslublarini tavsiflang. 2. Unumdorlik nazariyasi uslublari qanday masalalarni hal qiladi? 3. Unumdorlik nazariyasi asosini nima tashkil qiladi? 4. Unumdorlik nazariyasi asosini kim ishlab chiqqan? 5. Unumdorlikning asosiy omillarini sanab o‘ting va unga misollar keltiring? 6. Qaysi ishlab chiqarish turiga yuqori unumdorlik talabi qo‘yiladi? 7. Qaysi ishlab chiqarish turiga moslanuvchanlik, universallik talabi qo‘yiladi? 8. Avtomatlashtirishni bosqichlarini sanab o‘ting. 9. Ishchi mashinani 3 ta asosiy mexanizmlari qaysilar? 10. Ishchi siklni aniqlash formulasini keltiring. 11. Avtomatlashtirishni 2-bosqichida nimalarga erishiladi? 12. Avtomatlashtirishni 3-bosqichida nimalarga erishiladi? 13. Avtomat deb qanday mashinaga aytiladi? 14. Avtomatlashtirilgan liniya deb qanday tizimga aytiladi? Download 0.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling