Лекция mavzu: sanoat ishlab chiqarishi tadqiqot obyekti sifatida qarshi-2023 O’qituvchi: Suvonov B. I


Download 16 Kb.
bet2/6
Sana31.01.2024
Hajmi16 Kb.
#1819065
TuriЛекция
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
2-Ma\'ruza

14-asrdan boshlab turli mamlakatlarda sanoat ishlab chiqarishini mexanizatsiyalashga urinishlar amalga oshirildi, ammo bu jarayon raqobatning kuchayishidan manfaatdor bo'lmagan ustaxonalarning qarshiligiga duch keldi. Natijada, gildiya an'analari rivojlanmagan Angliyada paxtadan to'qimachilik ishlab chiqarish sanoat inqilobiga turtki berdi. 1733-yilda Jon Kay tomonidan "uchuvchi moki" ixtiro qilingandan so'ng, to'quvchilarning mahsuldorligi ikki baravar ko'paydi, bu esa ip-kalava tanqisligiga olib keldi. Ushbu muammoni hal qilib, 1765 yilda duradgor Jeyms Xargrives Jenny mexanik yigiruv g'ildiragini loyihalashtirdi, bu ip ishlab chiqarishni 20 barobar oshirish imkonini berdi. Natijada, mavjud mexanizatsiya darajasiga ega bo'lgan to'quvchilarning ishlov berishi mumkin bo'lgan iplardan ko'proq ip bor edi. Bunga javoban, 1784 yilda Edmund Kartraytning to'quv dastgohi paydo bo'ldi, u allaqachon 40 baravar yuqori mahsuldorlikni ta'minladi. Shu bilan birga, energiya manbalari nuqtai nazaridan jarayon takomillashtirildi. 1771 yilda Richard Arkrayt yigiruv mashinalarini suv g'ildiragida boshqaradigan birinchi zavodni qurdi va 1784 yilda Vattning bug' mashinasi ixtiro qilinishi bilan sanoat korxonalari oqar suvning harakatlantiruvchi kuchiga bog'liq bo'lmay qoldi va butun Angliyada paydo bo'la boshladi. Arkrayt zavodi paydo bo'lgandan keyingi dastlabki yigirma yil ichida Angliyada mexanizatsiyalashgan zavodlar soni 150 taga yetdi.


Sanoat iqiloblari
Hayot tarzimizdagi ilk siljish-termachilikdan dehqonchilikga o’tish-hayvonlarning honakilashtirilishi natijasi o’laroq bundan tahminan 10 000 yil avval sodir bo’lgan.
18 asrning ikkinchi yarmidan boshlab qishloq xo’jaligi ortidan qator sanoat inqiloblari ro’y berdi. Ular qo’l kuchining mehanik kuchga almashuvi bilan kechdi.
Birinchi sanoat inqilobi (Industry-1) taxminan 1760-yillardan 1840-yillargacha davom etdi. Temir yo’llar qo’rilishi va bug’ mashinasi kashf qilinishi turtki bo’lgan bu jarayon mexanik ishlab chiqarishni boshlab berdi. XIX asr oxiri-XX asr boshlarida boshlangan ikkinchi sanoat inqilobi elektr quvvati va yig’uv liniyasi yaratilishi bilan ommaviy ishlab chiqarish imkonini yaratdi.

Download 16 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling