Liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

Qishloq xo`jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish.
Qishloq xujaligi O`zbekiston iqtisodiyotining muxim tarmoklaridan biri xssoblanadi. Bu tarmok mamlakatimiz ax,olisining ozik-ovkat max,sulotlariga, qayta ishlash sanoati tarmoklarining esa xom ashyoga bulgan talabini kondirish bilan birga, eksport saloxdyatini mustax,kamlashning istiqbolli manbalaridan biri sanaladi.
Qishloq xujaligini rivojlantirish masa- lasi respublikamiz iqtisodiyotini rivojlan- tirishning muxim ustuvor yunalishlaridan biri sifatida e’tirof etilmokda. Mustaqillik yillarida qishloq xujaligini islox, qilish buyicha juda ulkan va arzigulik ishlar amalga oshirildi.
Ishlab chiqarishga yangi texnika va ilgor texnologiyalarni joriy etish ishlari yildan-yilga jadallashib, cheklangan er va suv resurslaridan, kapitaldan va mexsat resurslaridan foydala- nish samaradorligi yuksalmokda.
Qishloq xujaligida tarkibiy uzgartirishlarni chukurlashtirish orkali ishlab chiqarishni izchil rivojlantirish, axolini ozik-ovkat maxsulotlari, qayta ishlash sa- noatini xom ashyo bilan uzluksiz ta’minlash orkali mamlakatimiz ozik-ovkat xavfsiz­ligini yanada mustaxkamlash, ekologik toza maxsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish, agrar sektorning eksport saloxiyatini sezilarli darajada oshirish istiqbolda amalga oshirilishi kuzda tutilgan eng muxim vazifalardan sanaladi.
O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yunalishi buyicha Harakatlarstrategiyasida birgina 2017 yilning uzida paxta ekin maydon­larini 49 ming gektarga va galla maydonlarini 10 ming gektarga qisqartirish x,iso- bidan kiskartirilgan ekin maydonlarining 8,1 ming gektariga kartoshka, 27,2 ming gektariga sabzavot, 5,9 ming gektariga intensiv bog, 2,9 ming gektariga tokzor, 10,9 ming gektariga ozuka ekinlari va 4 ming gektariga moyli ekinlarni joylashtirish kuzda tutilgan. Bu tadbirlar natijasida past rentabelli ekin maydonlarida paxta va galla etishtirishdan kuriladigan zararni 80 milliard sumga qisqartirish, qo`shimcha 1 million tonnaga yakin meva-sabzavot maxsulotlarini ishlab chiqarish, xududlarda 48,5 mingdan ortik yangi ish urinlarini tashqil xilish natijasida ushbu ekin may­donlarida band bulgan ax,oli sonini 75,6 mingga etkazish, meva-sabzavot max,sulotlari eksporta xajmini 2 barobar oshirish imkoni yaratiladi.
Qishloq xujaligi ekinlari x,osildorligini oshirishda urugchilik-seleksiya va nav tanlashning axdmiyati katta. O`zbekiston Respublikasi Qishloq va su v xujaligi vazirligining ma’lumotlariga Karaganda, Mustaqillik yillarida mamlakatimiz olimlari tomonidan mevali, rezavor mevali, yongoksimon, subtropik,ssitrus usimliklar kamda uzumning yangi navlarini yaratish, maxdlliy va introduksiya qilingan navlarni urga- nish, parvarishlash texnologiyalarini ishlab chikish va ishlab chiqarishga joriy qilish buyicha keng mikyosda tadkikotlar olib borildi. Natijada Markaziy Osiyoda birinchi bulib seleksion yul bilan urugli, danakli, rezavor, yongok mevali ekinlar seleksiyasi yulga kuyilib, yangi navlar yaratishga asos solindi. Ko`p yillik ilmiy tadkikotlar tufayli 170 dan ortik meva-uzum navlari yaratilib, ularning saksonga yakini Davlat reestriga kiritildi.
Bugungi kunda ozik-ovkat xavfsizligi masalasi butun jaxonni tashvishga solayotgan global muammolardan biri bulib kolmokda. BMT Ozik-ovkat va qishloq xujaligi tash- kilotining (FAO) ma’lumotlariga Karaganda, xozirgi vaktda dunyodagi jami axolining kariyb 30 foizi tuyib ovkat emaslikdan kiynalmokda. SHunday sharoitda respublika- mizda axolini sifatli va etarli mikdordagi ozik-ovkat maxsulotlari bilan barqaror ta’minlash orkali mamlakatimizning ozik-ovkat xavfsizligini mustaxkamlash bora- sida salmokdi natijalar hulga kiritildi. Jumladan, agar 1990 yilda barcha turdagi ozik-ovkat maxdulotlari buyicha ax,oli jon boshiga xdsoblaganda me’yorga nisbatan oz iste’mol qilingan bulsa, 2015 yilga kelib me’yorga nisbatan iste’mol xdjmi gushtda 105,40, sut maxdulotlarida 194,90, kartoshkada 104,4 foizni, sabzavotda va polizda 221,3 foizni tashqil etdi.
Harakatlar strategiyasida sug`oriladigan erlarning meliorativ xolatini yanada yaxshilash, irrigatsiya va melioratsiya ob’ektlarini rivojlantirish, ularning xavfsiz va barqaror ishlashini ta’minlash, suv resurslaridan okilona va tejamli foydalanish va shu asosda qishloq xujaligi maxsulotlarini ishlab chiqarish barqarorligiga erishish uchun quyidagiilarni amalga oshirish kuzda tutilgan:

• 
  734,9 kilometr magistral, tumanlararo, xujaliklararo kollektorlarni, 348,3 kilo­metr yopik-yotik drenaj tizimlarini, 6 dona meliorativ nasos stansiyalarini, 79 dona meliorativ tik kudukni, 131 dona meliorativ ob’ektdagi gidrotexnik inshootlarni kurish va rekonstruksiya qilish;
  
• 
  14537,2 kilometr ochik kollertorlarni, 1330,5 kilometr yopik-yotik drenaj tarmoklarini, 15 dona meliorativ nasos stansiyasini, 791 dona meliorativ tik kuduklarni, 2277 dona meliorativ ob’ektlardagi gidrotexnik inshootlarini ta’mir- lash va tiklash;
  
• 
  500 kilometr kanallarni, 74 kilometr sugorish lotok tizimini, 106 dona gidro­texnik inshootni, 10 kilometr bosimli suv kuvurlarini, sigimi 625 million metr kubga teng bulgan suv omborlarini kurish va rekonstruksiya qilish xdmda 0,5 kilometr kirgokbuyi mintakasini xdmoyalash;
  
• 
  142 dona meliorativ texnika va jixdzlarni suv xujaligida ixtisoslashgan pudrat tashqilotlariga lizing orkali etkazish;
  

«2013-2017 yillar davomida Sug`oriladigan erlarning meliorativ xdlatini yax- shilash va suv resurslaridan okilona foydalanish Davlat dasturi» doirasida amalga oshirilgan ishlarning samaradorligini tankidiy urganish asosida «2018-2022 yshsharda Sug`oriladigan erlarning meliorativ xrlatini yaxshilash va suv resurslaridan okilona foydalanish Davlat dasturi» loyixdsini ishlab chikish.
Bu ishlarga jami 905 000 million sum, shu jumladan, 457 273 million sum dav­lat byudjeti mablaglarini sarflash belgilangan. Buning natijasida 270,5 ming gek­tar Sug`oriladigan erning meliorativ xdlatini barqaror saqlash, 276,2 ming gektar Sug`oriladigan erni suv bilan kafolatli ta’minlashga erishiladi.
Harakatlar strategiyasi buyicha sugorishning ilgor texnologiyalarini joriy etish ishlari tizimli ravishda davom ettiriladi va bu global suv tankisligi sharoitida ekinlarni suv bilan ta’minlash va xdeildorlikning oshib borishiga zamin yaratadi.
Qishloq xujaligi maxdulotlarini chukur qayta ishlash asosida yarim tayyor va tayyor ozik-ovkat xdmda kadoklash maxeulotlarini ishlab chiqarish buyicha eng zamonaviy yuqori texnologik asbob-uskunalar bilan jixrzlangan yangi qayta ishlash korxonalarini kurish, mavjudlarini rekonstruksiya va modernizatsiya qilish buyicha investitsiya loyixalarini amalga oshirish respublikamizni rivojlantirishning istiqbolli yunalishlaridan sanaladi.
Qishloq xujaligi maxsulotlarini chukur qayta ishlash buyicha tizimli tadbirlarning amalga oshirilishi natijasida 2020 yilga ke- lib 2016 yilga nisbatan meva-sabzavot konser- valari xdjmini 79,4 foiz, meva sharbatlarini 80,5 foiz, kuruk mevalarni 73,1 foiz, gusht va gusht maxsulotlarini 59,5 foiz, kolbasa maxsulotlarini 68,8 foiz, sut va sut maxsulotlarini 56,6 foiz, sariyogni 51,4 foiz, kandolat maxsulotlarini 59,9 foiz, usimlik yogini 57,2 foiz, shakarni 24,0 foizga, pishlokni 2,5, gushtli konservalarni 2,4, balik maxsulotlarini 3,4 va muzlatilgan balikni 2,8 marta oshirish imkonini beradi.
Harakatlar strategiyasida 2017 yilda qishloq xujaligini rivojlantirish uchun xalqaro moliya institutlarining umumiy kiymati 337,8 million dollarga teng mablaglarni quyidagii yunalishlar buyicha uzlashtirish kuzda tutilgan:

• 
  «Osiyo taraqqiyot banki»ning 150 million dollar mablagini «Qishloq xujaligi ishlab chiqarishini modernizatsiya qilish» loyixdsiga;
  
• 
  «Xalqaro taraqqiyot va tiklanish banki»ning 150 million dollar mablagini «CHor- vachilik sektorini rivojlantirish» loyixdsiga;
  
• 
  «Xalqaro qishloq xujaligi taraqqiyoti jamgarmasi»ning 23,8 million dollar mablagini «Kashkadaryo va Jizzax viloyatlarida sut maxsulotlarini ishlab chiqarishni kengaytirish va qayta ishlashni rivojlantirish» loyixdsiga;
  
• 
  «Xalqaro taraqqiyot uyushmasi»ning 14 million dollar mablagini «Orol buyi mintakasida iklim uzgarishga moslashish va okibatlarini yumshatish» loyikasiga.
  

Qishloq xujaligini jadal rivojlantirish va modernizatsiya qilish buyicha «2017­2021 yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yuna- lishi buyicha Harakatlar strategiyasi»da belgilangan chora-tadbirlar agrar tarmokni barqaror sur’atlar bilan rivojlantirish, mamlakatimiz ozik-ovkat xavfsizligini mustaxdamlash, eksport saloxsyatini yuksaltirish xamda xalkimiz turmush sifati va moddiy farovonligini oshirishga xizmat qiladi.