Liz Borbo (fr. Lise Bourbeau, 941-yil 14-fevralda tugʻilgan) — faylasuf, psixolog, oʻqituvchi, pedagog, koʻplab bestsellerlar muallifi, Kvebekdagi eng yirik shaxsiy rivojlanish markazlaridan biri asoschisi

5 - BOB
RAD ETILGANLIK VA ADOLATSIZLIK 
JAROHATLARI 
Ushbu bobni o'qishni boshlashdan oldin, men sizga yana bir bor 
eslatib o'tmoqchiman: "O'zingiz bo'lishingizga xalaqit beradigan 
beshta jarohat" kitobini, ayniqsa rad etish va adolatsizlik jarohati 
haqidagi boblarni qayta o'qing. Ushbu boblarda men ushbu kitobda 
takrorlamaslikni tanlagan tafsilotlar va misollar keltirilgan. Ushbu 
kitobda men bir bobni ikkita jarohatga, ular orasidagi 
o'xshashliklarga asoslanib yozaman.
Ikkala jarohat ham birinchi navbatda bola bilan bir jinsdagi ota-ona 
yoki bu ota-ona rolini o'ynagan boshqa shaxs tomonidan 
faollashtiriladi. Rad etish jarohati homiladorlik paytidan boshlab, 
adolatsizlik jarohati esa to'rt yoshdan boshlab faollashadi.
Tug'ilgandan boshlab, rad etishdan azob chekayotgan bola, agar u 
iloji boricha kamroq shovqin qilsa, iloji boricha kamroq joy egallaydi 
va doimo soyada qolsa, u ko'proq seviladi va rad etilmaydi, deb 
hisoblaydi. Bir necha yil o'tgach, u tobora ko'proq rad etilganini his 
qiladi, chunki uning yaqinlari uning mavjudligini deyarli unutishadi.
U isyon ko'tarishga qaror qilishi mumkin va bu adolatsizlik 
jarohatining rivojlanishiga olib keladi.
Ba'zi odamlar hayotlari davomida adolatsizlikdan eng ko'p azob 
chekishadi. Boshqalar uchun adolatsizlik jarohati shunchalik kuchli 
bo'ladiki, ular rad etish ularni umuman bezovta qilmasligiga o'zlarini 
ishontiradilar. Xulq-atvori va tashqi ko'rinishida rad etish jarohati 
hukmron bo'lgan odam adolatsizlikning jarohatidan kamroq aziyat 
chekadi, bu kamroq ifodalangan va kamroq faoldir. Biroq, ikkala 
jarohat ham har bir odamda mavjud, hatto ulardan biri kamroq aniq 
bo'lsa ham.

---

90
Hayotning ma'lum bir davrida qanday jarohat hukmronlik qilishini 
inson tanasi va uning jarohatlanishi faoliyati paytidagi xatti-
harakatlarini kuzatish orqali osongina aytish mumkin. Yillar 
davomida odamda tez-tez o'zgarishlarni ko'rishingiz mumkin. 
Faraz qilaylik, o'g'il o'zini rad etilgan his qiladi, chunki otasi qizini 
ko'proq sevadi. Uning rad etish jarohati faol bo'lsa, u hech narsa 
demaydi va parvo qilmayotgandek ko'rinadi. Shuningdek, u ko'p 
vaqtini kitoblar, elektron kitoblar yoki boshqa mashg'ulotlar o'qishga 
bag'ishlab, xonasida o'zini yopishi mumkin. Va agar u otasidan xafa 
bo'lsa ham, otasi tomonidan tan olinmaganiga o'zini aybdor deb 
hisoblab, unga bahona topadi. U bu ota-onaning sevgisini olishga 
juda intiladi. U o'zini ishontiradiki, agar bu ota-ona qattiqqo'l, 
sovuqqonlik, befarq va hatto shafqatsiz harakat qilsa ham, shubhasiz, 
u buni sevgidan qilyapti. Va buni biz haqiqatni inkor etish deb 
ataymiz.
Otalari tomonidan kaltaklangan ko'plab erkaklar menga shunday 
dedilar: “Otam meni kaltaklaganida to'g'ri qildi. Axir bu xatti-
harakatim unga yoqmasligini bilardim, lekin baribir shunday qildim.
U meni yaxshi ko‘rgani va yaxshi inson bo‘lishimni xohlagani uchun 
meni kaltaklagan”. 
Shuni eslatib o'tamanki, bu oqlanish rad etish jarohatidan azob 
chekayotgan odamga xosdir. Agar vaziyat nohaqlik jarohatini 
qo'zg'atsa, bola isyon ko'tarib, otasini nohaqlik uchun qoralaydi.
O'g'il bola otasiga (yoki qiz onasiga qarshi) takabburlik bilan isyon 
ko'taradi, adolatsizlik jarohati ta'sirida ota-onaga yoqmaydigan 
ishlarni ataylab qiladi. 
Bu xatti-harakatlar birinchi navbatda erta yoshda paydo bo'lishi 
mumkin va bolaning o'smir bo'lishi yoki kamolotga erishishi bilan 
namoyon bo'ladi. Bola tug'ilishidan oldin, uning 90 yillik hayot 
rejasida u asta-sekin shifo topishi uchun qanday jarohatlardan o'tishi 

---

91
kerakligi allaqachon yozilgan bo'ladi. Axir, bu uning qalbini 
rivojlanishiga yordam beradi va o'ziga fidokorona muhabbatni 
o'rgatadi. Adolatsizlik jarohati faol bo'lsa va u insonning xatti-
harakatlarida namoyon bo'lsa, odam rad etishdan ham azoblanadi.