Liz Borbo (fr. Lise Bourbeau, 941-yil 14-fevralda tugʻilgan) — faylasuf, psixolog, oʻqituvchi, pedagog, koʻplab bestsellerlar muallifi, Kvebekdagi eng yirik shaxsiy rivojlanish markazlaridan biri asoschisi
TASHLAB KETILGANLIK VA XIYONAT QILINGANLIK
Download 1.51 Mb. Pdf ko'rish
|
L. Burbo - jarohatlarni Davolash (копия) 7
|
TASHLAB KETILGANLIK VA XIYONAT QILINGANLIK
JAROHATLARINI FAOLLIGIGA MISOLLAR Quyidagi misollar sizga Ego ta'sirlanganda (ya'ni odam niqob kiyganda) va uning markazida qolgan odamning xatti-harakatlarini farqlashga yordam beradi. Ya'ni yuragini tinglagan holda harakat qiladigan kishiga. Shuningdek, men xuddi shu vaziyatda qanday qilib jarohatni his qilishni davom ettirishingiz mumkinligini ko'rsataman, lekin niqob kiymaslik kerak, chunki bu odam uchun dori bo'lib xizmat qiladi. Ego bilan qanday gaplashish mumkinligini ko'rsatishda men ushbu bobda ham Pashsha nomidan foydalanaman. Men sizga o'z Egongiz uchun o'ylab topgan nomingizni ishlatishni maslahat beraman. Men uchinchi bobdagi misolga qaytaman, unda men o'g'lim bilan vaziyatni tasvirlab berdim. Uning yangi loyihalaridan biriga kiritgan har bir yangi sarmoyam, u muvaffaqiyatga erisha olmay qoldirganim, xiyonat jarohatimni faollashtirdi. Ushbu jarohatni tanib olish oson, chunki uning faoliyati paytida biz nazoratsiz g'azabni boshdan kechiramiz va qarama-qarshi jinsdagi odamni ayblaymiz. Chunki bu menga har safar chidab bo'lmas azob-uqubatlarni keltirar, unga boshqa hech qachon bunday yordam bermayman, deb o'zimga ko'p marta qasam ichar edim. Men o‘zimga aytaman: «Agar u tiz cho‘kib yolvorsa ham, men sobit turishim kerak. Meni juda ko'p umidsizlik, g'azab va og'riqni boshdan kechiradigan vaziyatga qaytarishdan ko'ra, ular men haqimda nimani yoqtirishlarini o'ylashlari va meni qoralashlari yaxshiroq bo'lar edi.» Vaqt o'tadi va endi u yana yangi loyihaga ishtiyoqlidir, bu menga juda istiqbolli, juda jozibali ko'rinadi! Va men o'zimga aytaman: "Balki u o‘zgargandir va bu safar u ishni tugatar va nihoyat haqiqiy 118 muvaffaqiyatga erishmaguncha taslim bo‘lmas?”. Ko'rib turganingizdek, bu vaziyatlarning har birida menda kuchli umidlar bor edi. Men yuqorida aytdimki, endi men unga hozirgi loyihada yordam berishga qaror qildim, ammo endi menda butunlay boshqacha motiv bor. Men uzoq vaqt oldin o'g'limning xiyonat jarohatidan xalos bo'lishim uchun hayotimga kirganini tushundim, lekin men uchun hech narsa chiqmadi. Men bu jarohatni yengib o'tganimni faqat bir kun kelib undan hech qanday umidlarim qolmasa bilaman. Bu men uning loyihasi muvaffaqiyatli bo'lishiga va uzoq vaqt davom etishiga umidimni yo'qotdim degani emas. Biroq, men ham bir kuni u menga yana bir loyihadan voz kechganini aytsa ham, jahl qilmasdan o'zini yaxshi his qilishni o'rganmoqchiman. Uning loyihalariga kiritgan har bir sarmoya mening shaxsiy tanlovim bo'lgan. Hech kim meni bunga majburlamadi. Bu o'g'limga yordam berish va uning orzularini qo'llab-quvvatlash qarorim uchun o'zim javobgar bo'lishim kerakligini anglatadi. Lekin bu u muvaffaqiyatga erishishi va mening umidlarimni qondirishi kerak degani emas. Men o'zimni tan olishim va men xiyonat deb hisoblagan bu vaziyatlar men uchun juda og'riqli ekanligini anglab yetganimga ko'p yillar kerak bo'ldi, chunki ular mening tashlab ketish jarohatimga nozik ta'sir ko'rsatdi. Har safar u menga va'dalar berib, lekin bajarmaganida, o'zimni xiyonat qilgandek his qilardim, lekin uni ona sifatida tashlab ketgandek his qilardim. Niqobim va nafsim menga tinmay gapirardi: “Menimcha, agar u meni ozgina bo'lsa ham yaxshi ko'rsa, va'dasini bajarishga harakat qiladi. U buni qanchalik yaxshi ko'rishimni biladi. Qanday qilib sevgan odamga buni qila oladi? ” Mening Pashsham menga nimani aytganini allaqachon tushundingizmi? “Men buni hech qachon qilmayman. Har narsaga yordam beradigan ona bilan qanday qilib o'zingizni shunday tutasiz?! Qanday noshukurlik! Yuraksiz!" Yuragimni tinglash, o'g'limning 119 kimligini qabul qilish demakdir. U tez-tez loyihalarni o'zgartiradi. U doimo yangi g'oyalarga ega ixtirochi. Va u har doim shunday edi. Men bilamanki, har bir kishi, agar xohlasa, bir zumda o'z xatti- harakatlarini o'zgartirishi mumkin. Biroq, hech kim boshqa odam uchun qaror qabul qila olmaydi. O'g'lim ham xuddi men kabi xiyonat jarohatidan aziyat chekmoqda. Va u menga xiyonat qilganini qabul qilmaguncha, uning hayotida hech narsa o'zgarmaydi. Menga kelsak, men jarohatlarim bilan ishlashim kerak va tan olishim kerakki, u boshqa ko'plab vaziyatlarda mening xatti-harakatlarimni xiyonat sifatida qabul qilishi mumkin edi. Yuragingizni tinglash - bu hayotning uchburchagini eslashni anglatadi, bu bizga mas'uliyatni eslatadi. Mas'uliyatli shaxs sifatida men qayta investitsiya qilish xavfli ekanligini qabul qilaman: qarorimning mumkin bo'lgan oqibatlarining bir qismi mening amalga oshmagan umidlarim bo'ladi. Bunday munosabat menga g'azab va his-tuyg'ulardan qochishga imkon beradi. Men o‘g‘limni ham, o‘zimni ham sodda bo‘lib, boshqa hech qachon bunday qilmaslikka va’da bergan bo‘lsam ham, unga yordam berishga ko‘ngilli bo‘lganim uchun ayblamayman. O'tmishda buning uchun o'zimni qoralaganimda, o'zimga xiyonat qilganimdan azob chekardim. Men ham xuddi o‘g‘limga o‘xshab o‘z so‘zimda turmadim. Va men o'zimga yoki o'g'limga shubha uyg'otadigan Pashshamga shunday javob beraman: “Menga aytayotgan hamma narsangizni yaxshi eshitaman. Menga yordam berishni va azoblarimni yengillashtirishni xohlayotganingizni bilaman. O‘tgan umidsizliklarga qaramay, unga yordam berishni davom ettirish qarorim sizga yoqmasligini bilaman. Menga yordam berganingiz uchun rahmat, men sizning yaxshi niyatlaringizni ko'raman. Biroq, men unga umid qilmasdan qanday yordam berishni o'rganmoqchiman va eng muhimi, hamma narsa men xohlagandek bo'lmasa ham, o'zimni va o'g'limni qabul qilishni o'rganmoqchiman. Men nazorat ostida bo'lish o'rniga qo'yib yuborishni 120 o'rganmoqchiman. Natija haqida o'ylamasdan, yaxshi niyatlar bilan harakat qilishni davom ettirmoqchiman. Eng muhimi, men uchun tashvishlanmang: men qarorimning barcha oqibatlarini yengishim mumkinligini bilaman." Ushbu tajriba orqali men xiyonat jarohati katta umidsizlikni yashirishini angladim. Shuning uchun biz hamma narsani nazorat qilishga harakat qilamiz, nazorat bizga umid beradi deb ishonamiz. Bundan buyon bilamanki, men qanchalik oz nazorat qilsam, hayotga shunchalik ishonaman. Men avval yolg'on umid bilan yashardim. ***** Mana, men Lyusi deb ataydigan ota va qiz o'rtasidagi xiyonatning yana bir misoli. Yig‘ilgan pulga qizining universitetda o‘qishi uchun sarflayotgan ota birdan uning afrikalik yigitni sevib qolganini bilib qoladi. Ota-onasini yangi do'sti bilan tanishtirganda otasi jahli chiqadi. U Lyusining, uning fikricha, Frantsiyada istiqboli yo'q odam bilan uchrashayotganini qabul qila olmaydi. Otasi uni ko'ndirishga urinishlariga qaramay, u bilan yashirincha uchrashishda davom etadi. Bir kuni Lyusi otasiga turmushga chiqib, Afrikada yashashni xohlashini aytadi. G‘azablangan ota shunday deydi: “Agar unga turmushga chiqsang, bilki, to‘yda men ham, onang ham bo‘lmaydi! Men sendan voz kechaman va biz bir-birimizni boshqa ko'rmaymiz! ” Lyusi turmushga chiqadi va Afrikada yashash uchun ketadi. Men u bilan Reunion orolida o'tkazgan seminarlarimning birida uchrashdim. Uning Frantsiyadan ketganiga yigirma besh yil bo'ldi. U ota-onasini boshqa ko‘rmagan, uch farzandi esa bobo-buvilarini ko‘rmagan. Lyusi bundan qattiq azob chekdi, lekin otasiga taslim bo'lishni xohlamadi, ota ham taslim bo'lmadi. Ushbu misolda biz ota va qizning faol xiyonat jarohati va kuchli nazoratchi niqobi borligini kuzatamiz. 121 Lyusi beshta jarohatlar bo'yicha seminarda qatnashdi. U hali ham otasi o'zini xiyonat qilganini his qilishi mumkinligini qabul qila olmadi. Biroq, har safar shahvoniy munosabatlar g'azab bilan birga bo'lsa, bu avtomatik ravishda xiyonatning kuchli jarohati borligini anglatadi. Faqat nazoratchi bunday kuch bilan uzoq vaqt va qaysarlik bilan qarshilik ko'rsatishga qodir, har qanday narxda g'alaba qozonishga harakat qiladi va boshqa odam bo'ysunadi, birinchi qadamni qo'yadi va kechirim so'raydi, deb umid qiladi. Men Lyusidan so‘radim: “Otangiz o‘zining sevgan qizi, uning uzoq muddatli ta’limi uchun pul to‘lab, uning ajoyib martabaga ega bo‘lishiga umid qilib, jiddiy qurbonlik qilgani, diplomlar haqida qayg‘urishga qaror qilganida, sizning otangiz o'zini qanday his qiladi? O‘zi ham mansab tikadigan odamga turmushga chiqadi deb umid qilgan sevgan qizi otasining xohishidan voz kechib, butunlay boshqa narsani tanlaganida, u qanday his qilishi kerak? Siz unga qanchalik xiyonat qilganingizni his qila olasizmi, uni sevmaganingiz uchun uni qanchalik xafa qilganingizni? Keyin men qo'shib qo'ydim: “Yodda tutingki, nazoratchi faqat boshqa odam o'z umidlarini oqlasa, o'zini sevishini his qiladi. U “zavq” va “sevgi” o‘rtasidagi farqni bilmaydi”. Lyusi achchiq ko'z yoshlarda yig'lay boshladi. U haqiqatan ham otasining yigirma besh yildan beri o‘zi kabi azob chekayotganini his qilardi. U birdan otasining har doim irqchi bo'lganini esladi. U ongsiz ravishda qora tanli yigitni sevib qolish otasi uchun qiyinchilik va o'z his-tuyg'ularining kuchini sinab ko'rish ekanligini anglamadi. Ego otasi bilan yarashish yo'lida birinchi qadamlarni tashlamasligiga yana bir bor ishontirganida, Lyusi Pashshaga shuni aytishi kerak, chunki ular ko'p yillar davomida aynan u tufayli bir-birlarini ko'rishmagan: "Bilasizmi, Pashsha. Yigirma besh yil davomida xuddi shu narsani menga takrorlashingni tinglayman. Va bu vaqt davomida men sizga rozi bo'ldim. Bilaman, niyating yaxshi, agar otamni boshqa ko‘rmasam, bu meni keyingi azob-uqubatlardan asraydi, deb 122 ishonchingiz komil. To'g'ri aytdingiz, uchrashuvimiz men kutgandek o'tmasligi mumkin. Ammo men aniq bilamanki, bu endi davom eta olmaydi. Chunki men hali ham azob chekaman! Endi men otam bilan bir xil xiyonat jarohatini boshdan kechirayotganimizni tushunaman va men bu tajribani boshdan kechirib, u bilan kelishmoqchiman. Men har qanday oqibatlarga tayyorman va ikkalangiz ham tashvishlanishingizga hojat yo'q. Men sizdan menga qarashingizni va bu yangi tajribani boshdan kechirishimga ruxsat berishingizni so'rayman. Endi mening navbatim, siz men uchun juda ko'p ish qildingiz va buning uchun sizga rahmat aytaman." Bundan tashqari, Lyusi onasi bilan boshdan kechirgan rad etish va adolatsizlik jarohati haqida gapirdi. Ular yiliga bir necha marta telefon orqali yashirincha muloqot qilishadi. Lyusi onasining o'zini ishonchli tutishini, kuchliroq bo'lishini va eriga nabiralarini ko'rish istagi haqida gapira olishini xohlaydi. Suhbatlashar ekanmiz, Lyusi eriga qarshi turishdan qo‘rqqan onasining dardini his qila oldi. U ham otasining g'azabidan qo'rqishini tan olishga majbur bo'ldi va shuning uchun u onasining aralashishini xohladi. Ammo onasi bunga qodir bo'lmagani uchun Lyusi uni rad etdi va shunday dedi: "Men hech kim emasman, garchi onam menga hamdard bo'lib yordam bera olmasa ham. Farzandlarim bilan hech qachon bunday yo‘l tutmayman”. Bizning egomiz qanchalik yoqimli gapiradi! Lyusi Pashshasi o‘zining ahamiyatsizligiga ishontirmoqchi bo‘lganida va onasini ayblashda davom etib, yarashishga yordam bermoqchi bo‘lganida shunday deyishi kerak: “Siz, menga nima deyayotganingizni juda yaxshi eshitaman. Meni himoya qilmoqchi ekanligingizni bilaman. Albatta, onam mening pozitsiyamni egallashini va otamga qarshilik ko'rsatishini xohlardim. Ammo endi men uning bunga qodir emasligini bilaman. Men o'zimdagi bu qo'rquvni qabul qilishni o'rganmoqchiman, keyin men uning qo'rquvini qabul qila olaman. Bilaman, siz aytganlarimga rozi emassiz. Biroq, sizni ishontirib aytamanki, kelajakda ota-onamga qarshi turish uchun o'zimni kuchli 123 his qilaman. Bilaman, siz doimo menga yordam berishni xohlagansiz. Ammo endi bu menga yordam bermaydi va men yangi tajribaga ega bo'lishni xohlayman. Yordamingiz uchun rahmat. Endi bu haqda tashvishlanishingizga hojat yo‘q”. Trening oxirida Lyusi kelajakda ota-onasi bilan gaplashishga va eng muhimi, otasi bilan gaplashishga qaror qildi. U ularni ko‘rgani kelayotganini va endi qarshilik qila olmasligini bildirgisi keldi. Bir necha yil o'tgach, men Lyusini Frantsiyaga tashriflaridan birida yana uchratdim. O‘zi kabi buni hohlagan, lekin birinchi qadamni qo‘yishga jur’at eta olmagan ota-onasi bilan yarashganidan juda xursand edi. Lyusi endi ulardan xafa bo'lmadi va o'zidan g'azablanmadi. Uning qalbida rahm-shafqat bor edi va uzoq ajralishdan keyingi uchrashuv juda yaxshi o'tdi. Uning uzoq vaqt azob chekishi qanchalik achinarli! Biz ko'pincha azob-uqubatlarimiz chegaraga yetgan vaqtni kutamiz va shundan keyingina biz xatti-harakatlarimizni o'zgartira boshlaymiz va qalbimizga ergashamiz. Yodingizda bo'lsin, birinchi navbatda harakat qilish va boshqa odam bilan yarashishga qaror qilgan kishi oqilona yo'ldadir. Har bir qo'rquv ortida baxt yotganini bilish oqilona tushunchadir! ***** Quyidagi misol sevgi munosabatlaridagi xiyonat va tashlab ketish jarohatlarini ko'rsatadi. Men Emili deb ataydigan bir ayol ko'p sevgi munosabatlariga ega edi. Har safar biri bilan xayrlashganda, u o'ziga ritorik savol berdi: "Nega mening fe'l-atvorim ular uchun juda murakkab ekanligini bilib, meni tark etadigan bunday erkaklarni jalb qilaman?" Bu masalada muammo unda emas, balki juda zaif erkaklarda ekanligiga ishontirmoqchi bo'lgan Egoning ovozini eshitish oson. Shunday qilib, u har doim tashlab ketiladi va Nazoratchinig niqobi 124 tufayli u shoshilinch ravishda erkaklarni ayblaydi. Bunday vaziyatda eng baxtlisi o'zini muhim va kuchli deb hisoblagan Pashshadir. U Emiliga bu fikrlarni pichirlaydi: «Bu sizning kuchli ekanligingizni yana bir bor isbotlaydi. Bu badbaxt erkaklar hatto to'pig'ingizga ham yetmaydi! Ular qachon uyg'onadilar? Sizga mos keladigan kamida bitta erkak bormi o'zi?» Emili o'z mas'uliyatini tushunmaguncha va erkaklarni xatti-harakati faqat uning ichki holatini aks ettirishini tan olmaguncha, sevgi munosabatlaridagi o'zgarishlarni kutmaslik kerak. Bu bir kun sodir bo'lishi uchun u harakat yo'nalishini o'zgartirishi kerak. U o'zi haqida nimani qabul qilmasligini bilishning ajoyib usuli - bu men oxirgi bobda muhokama qiladigan oyna texnikasidan foydalangan holda hayotidagi erkaklarning xatti-harakatlarini kuzatishdir. Uning so'zlariga qaraganda, u ularning zaifligini qabul qilmaydi. O'zini zaif bo'lishiga yo'l qo'yib, o'zini hukm qilmasdan yoki tanqid qilmasdan, u erkaklarga hamdard bo'la oladi. Va keyin u haqiqatan ham o'zida bu xususiyatni qabul qilishiga amin bo'lishi mumkin. Axir, faqat qabul qilish orqali biz o'zimizda nimanidir o'zgartirishimiz mumkin, eng muhimi, qiyin vaziyatni yoqimli tajribaga aylantira olamiz. Tasavvur qiling-a, har safar Emilining munosabatlari hech narsa bilan tugasa va u tashlab ketsa, Pashsha darhol unga: «Ko'ryapsizmi, sizga nima bo'lyapti? Bu gaplarimni tinglamaganingiz va yangi munosabatlar boshlaganingiz uchun. Siz boshdan kechirgan hamma narsadan keyin erkaklarga ishonib bo'lmasligini tushunmaysizmi? Ular o'zlarining ayollardan ustunligiga shunchalik aminlarki, ular hech qachon sizdek kuchli ayol bilan til topisha olmaydi.» Nega bir kun kelib yolg'iz qolganingiz yaxshiroq va sizga erkaklar kerak emas deb qaror qilmaysiz? Pashsha Emilining haqiqiy ehtiyojlarini tushunishi - o'zini sevishni va mehrli munosabatlar orqali o'zini qabul qilishni o'rganishi kerak. Ego Emilining hayot rejasi bilan tanish emas. U faqat xotirasida yozilgan narsalarni biladi. |
