L.,“Notiqlik san’ati” N. Bekmirzayev \'jj& notiqlik san’ati asoslari

(eramizdan awalgi 384—323-yillar)
Umrini ona-Vatanining gullab-
yashnashiga bag'ishlagan davlat
arbobi, mashhur notiq Demosfen eramizdan oldingi 3
yili
Afinada o ‘ziga to ‘q oilada dunyoga keldi. Otasining i

---

Demosfen bo‘lib, qurol-
yaroq ustaxonasining egasi edi.
Bo'lajak notiq 5 yoshga to'lganida otasidan ajraladi. Dem
bilan singlisiga otadan katta meros qoladi. Bolalaming ta
merosi vaqtincha tog'asiga topshiriladi. Tog'a esa barcha
qo‘lga kiritib olgach, bolalaming tarbiyasi bilan qiziqmayd
Demosfen juda nimjon va kasalmand bo£lib o‘sadi.
Demosfen voyaga yetgach, tog'asi unga faqat qullari, 
uy jihozlarini hamda pulning ma’lum bir qisminigina berib
Demosfen tog‘asidan mol-
mulkning qolganini yaxshilik bilan
qaytarib berishini so‘raydi. Biroq tog‘a bundan bosh to
keyin u qolgan merosini sud orqali undirib olishga qa
Sudda muvaffaqiyat qozonish uchun Afinaning davlat qo
yaxshi bilish, shu bilan birga, ravon so ‘zlash, d a ’vos
to £g£riligiga kishilarni ishontirish kerak edi. Shu sababli
notiqlik san’atini o'rganish uchun o ‘z davrining meros
bo‘yicha mashhur advokati Isey maktabida ta’lim olish
bo‘ladi. U to 'rt yil davomida qunt bilan o‘qiydi va bu
ko‘pgina yozuvchilaming asarlari bilan tanishib chiqadi. 
mashhur tarixchi Fukidid (eramizdan oldingi V asrda
Afina tarixchisi va davlat arbobi. U Pelopan urushida 
etgan va uning tarixini yozgan) va' faylasuf Platonning
asarlarini puxta o‘rganadi. Bo'lajak notiq Fukidid asarlarin
marotaba qayta ko‘chirib yozib, uni deyarli yoddan o‘zl
Demosfen o£qishni tugatgach, vasiylari bilan sudlashadi 
besh yil davom etadi. Bir necha yil surunkasiga bo'lg
bo£lajak notiq xarakterining toblanishida, bir so£zli va
bo‘lishida katta rol o‘ynaydi.
Yoshlik chog'laridayoq ko‘pchilik oldida so'zga chiqishni o
qilib yurgan Demosfen o£qish yillarida o £qituvchisi b
majlislariga qatnashadi.
Demosfen notiqlik bilan shug‘ullanishdan aw al o £z u
yo'lidan borib, boshqalarga sudda so£zlanadigan nutqnin
24
yozib berar va bu ishlari uchun yaxshigina haq olar e
bora nutqiy matnlar yozish Demosfenni qoniqtirmaydi. U
vatanparvar sifatida o ‘z ijtimoiy faoliyatini Vatan ravn
sarflashni orzu qiladi.
Yosh notiqning xalq oldidagi birinchi nutqi ayanchli h
to cpolon, kulgi, qiyqiriq, hushtak chalib masxaralash
olinadi. U o‘z nutqini tugatolmay minbardan tushishga
bo'ladi.
Demosfen nutqining bunday ayanchli tugashi tabiiy edi, c
uning tovushi juda past bo‘lib, bir oz duduqlanar, “R ” 
talaffuz etolmas, g‘o‘ldirab, mujmal gapirar edi. Bulardan
uning elkasini qimirlatib turadigan odati ham bo‘lib, k
orasida o'zini to ‘gri tuta bilmas edi.
Xalq majlislaridan birida Demosfen o ‘zini ikkinchi bor
ko‘rdi. Lekin bu safar ham muvaffaqiyatsizlikka uchraydi.
so‘ng Demosfen o‘z nutqidagi kamchiliklami boshqa takro
uchun astoydil bosh qotiradi. Har kuni bir necha soatlab
talaffuz etayotgan so‘zlari ustida qayta-
qayta mashq qiladi. Hatto

---

og'ziga tosh solib olib, qattiq va ravon gapirishga har
«R» tovushini to ‘g‘ri talaffuz etish maqsadida kuchuk 
irillashini kuzatadi va o ‘zi ham xuddi shu tovushni qa
Nihoyat, uzoq muddatli tinimsiz mashqlardan so‘ng D
o‘z maqsadiga erishadi. Mashhur notiq bo‘lib yetishad
shunga qaramay, u hech qachon tayyorgarliksiz nutq
oldindan yozib qo‘yilgan matnni yodlab olar, har bir so
puxta o ‘ylar, jumlalami aniq va chiroyli tuzishga hara
edi. Ulug‘ notiqning nutqi shu qadar sodda, ravon, man
va jozibali bo‘lardiki, bu faqat mashaqqatli mehnat sama
D em osfen hech vaqt b o ‘lm ag‘ur safsatalarni yoqtirm
xotiqamlik bilan tinglovchilarning fikrini o‘ziga tortar, ula
himoya qilayotgan ishning haqligiga ishontirish uchun
kuch-quwatini sarflar edi.
Demosfen 30 yoshga to'lganda davlat ishlarida ham i
eta boshlaydi. U o‘zining butun mahorat va bilimini V
dushmani—
makedoniyalik podsho Filippga qaratadi. Afina davlati
Makedoniya rahbarligiga o‘tgach, Demosfen dushmanlar
bosh ko‘taradilar. Aslida bu voqeadan bir necha yil ilg