Lochinbekovich jismoniy tarbiya va sport
Download 1.18 Mb. Pdf ko'rish
|
JISMONIY TARBIYA VA SPORT qollanma 2
|
Egiluvchanlik – inson tayanch harakat apparati holati va bo‗g‗imlarining
harakatchanligini belgilaydigian hamda harakatlarni keng amplitudada bajarishni ta‘minlaydigan morfo fnksional imkoniyatlari bo‗lib hisoblanadi. Egiluvchanlik tyanch harakat apparatining tug‗ma tuzilish xususiyatlariga, muskullar, bo‗g‗imlar, paylarning elastikligi, MNT holati, tashqi haroratlar va boshqa omillarga bog‗liq bo‗ladi. Egiluvchanlikni baholashda tana bo‗g‗imlarining maksimal amplitutada harakatlanish darajalari maxsus jixoz goniometrlar yordamida baholanib, bo‗g‗imlarning tekislikdagi joylashuvi santimetr tasmasi yordamida aniqlanadi. Egiluvchanlikni baholash testlari sifatida oldiga va orqaga egilishlar, qo‗l kaftlarini polga tekkizish, ―ko‗prik turish‖, oyoqlarni to‗g‗riga va yon tamonlarga yozib o‗tirish (rastyashka va shpagat), qo‗llarni orqaga aylantirib o‗tkaza olish mashqlarini bajartiriladi. 118 Egiluvchanlik fazilati aktiv va passiv egiluvchanlikka bo‗linadi. Aktiv egiluvchanlik – tana qismlarining mustaqil shaklda namoyon qiluvchi egiluvchanlik harakatlari - oldiga va orqaga egilishlar, qo‗l kaftlarini polga tekkizish, ―ko‗prik turish‖ mashqlari. Passiv egiluvchanlik – tashqi ta‘sirlar – jixozlar yoki sherigining yordamida namoyon qiluvchi egiluvchanlik harakatlari. Passiv egiluvchanlikda harakatlar kengligi, amplitudasi aktiv egiluvchanlikka nisbatan yuqori bo‗lib hisoblanadi. Muntazam jismoniy mashqlar va sport bilan shug‗ullanishda egiluvchanlik fazilati o‗smirlikni 15 yoshida yuqori ko‗rsatkichlarga ega bo‗ladi. Mashg‗ulotlar ta‘sirida bir necha yil egiluvchanlik o‗zining yuqori darajadagi holatini saqlab turishi mumkin. 30 yoshdan boshlab bo‗g‗imlar egiluvchanlik darajalari fiziologik nuqtai nazardan kamayib boradi. SHu bilan birga ayollarda egiluvchanlik ko‗rsatkichlari erkaklarga nisbatan yuqoriroq bo‗ladi. Egiluvchanlik fazilati ham umumiy va maxsus egiluvchanlikka bo‗linadi. Umumiy egiluvchanlik – tan barcha bo‗g‗imlarining egiluvchanligini belgilaydi, maxsus egiluvchanlik esa ayrim bo‗g‗im tuzilmalari egiluvchanligini ko‗rsatadi. Muskullar faoliyatiga muvofiq egiluvchanlik dinamik va statik egiluvchanliklarga bo‗linadi. Dinmamik egiluvchanlik dinamik harakatlar – muskullar qisqarishi va cho‗zilishi hisobiga vujudga keladi. Statik egiluvchanlik statik mashqlar – tana qismlarini bir hil shaklda tutib turish harakatlari, muvozanat saqlash mashqlarida namoyon bo‗ladi. Egiluvchanlikni rivojlantirish mashqlari sifatida bo‗g‗imlarni va muskullarni keng yozish mashqlari qo‗llaniladi. Bu mashqlar dinamik va statik tarzda bajariladigan harakatlardan iborat bo‗lib, mashqlarda jixozlar, og‗irliklar va sherigining yordamidan samarali foydalaniladi. Qo‗llar va oyoqlarni keng siltab yozish mashqlari egiluvchanlikni ortirishda ijobiy natijalarga erishishga yordam beradi. 119 Egiluvchanlikni rivojlantiruvchi mashqlar bo‗g‗imlarni mustahkamlash, muskullar elastikligini ortirish hamda ularning cho‗ziluvchanligini ta‘minlash bilan mashg‗ulotlar davomida jarohatlanishlarning oldini oladi. Bo‗g‗imlarni cho‗zilishini ta‘minlaydigan mashqlarni bajarishda harakatlar amplitudasini ortirib borishga e‘tibor berish kerak. SHerigining yordamida va og‗irliklar bilan bajariladigan cho‗zilish mashqlarida extiyotkorlikka rioya qilish kerak. Keng amplitudada mashqlar bajarishda biror bir buyumni mo‗ljallab mashq bajarish, oyoqlarni planka qadar ko‗tarish, qo‗llarni polga tekkizish mashqlarini bajarish samarali natijalar beradi. Egiluvchanlikni ortirishga qaratilgan mashqlarni bajarishdan oldin muskullarni yaxshilab qizdirib olish tavsiya etiladi. Qizdirish mashqlari va tashqi harorat ta‘sirida muskullarning qizishi munosabati bilan ularda qon aylanishi yaxshilanadi, bu bilan muskul to‗qimalarining elastikligi ortadi. Egiluvchanlikni rivojlanishi inson qad qomatini yaxshi shakllanishi, harakatlarining o‗zaro muvofiqlikda bo‗lishini ta‘minlaydi. Egiluvchanlik fazilati kuch fazilati bilan nomutanosibligini hisobga olgan holda bu ikki fazilatni o‗zaro uyg‗unlikda rivojlantirish maqsadga muvofiq bo‗lib hisoblanadi. Mashg‗ulotlarni to‗xtatib qo‗yish egiluvchanlik sifatini yomonlashuviga olib keladi. SHu bilan birga bo‗g‗imlar va muskullar egiluvchanlik sifati yosh o‗tishi bilin kamayib boradi. Egiluvchanlikni kamayib ketishini oldini olish uchun har kuni bo‗g‗imlarni keng harakatlanishini ta‘minlaydigan, muskullar elastikligini ortiradigan bir qator engil umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish tavsiya etiladi. Bu mashqlar oldinga va orqaga egilishlar, oyoq va qo‗llarni keng amplitudada harakatlantirishlar kabi mashqlardan iborat bo‗lishi mumkin. Egiluvchanlik mashqlari asosan umurtqa pag‗onasi, tos son va elka bo‗g‗imiga ta‘sir etuvchi mashqlarda tashkil topishi kerak. Download 1.18 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|