Lok bo`yoq materiallari tarkibi

LOK BO`YOQ MATERIALLARI TARKIBI

Hakimov H. SH.

Lak va bo'yoq materiallari (LBM) kompozitsion kompozitsiyalar bo'lib, ular har qanday sirtga qo'llanilgandan so'ng, murakkab fizik yoki kimyoviy jarayonlar natijasida ma'lum xususiyatlar to'plamiga ega bo'lgan va asosga mahkam yopishgan doimiy qattiq plyonkaga aylanadi (GOST 28246, GOST 9825, ISO 4618-1). Sirtga qo'llashdan oldin ular suyuqlik, pasta yoki kukun shaklida bo'lishi mumkin.
Tarkibiga qarab, bo‘yoq va loklarning bir nechta turlarga ajratish mumkin:
1. Moyli bo‘yoqlar. Pigment, bog‘lovchi, to‘ldiruvchi birgalikda maxsus apparatlarda muttasil aralashtirish natijasida quyuq moyli bo‘yoqlar olinadi.
Metall, yog‘och va suvoq yuzalarini bo‘yashda moyli bo‘yoqlar ishlatiladi. Moyli bo‘yoqlar 24 soat davomida 18-20 °C haroratda qurishi kerak. Qurishini tezlatish uchun sikkativlar qo‘shiladi. Sikkativlar quritish jarayonini tezlashtirish uchun yog‘ga bo‘yoqlarga kiritiladigan yordamchi moddalardir. Quritgich sifatida kobal't, marganes, bariy, qo‘rg‘oshin, kal'siy va boshqalarning tuzlaridan foydalanish mumkin
2. Emalli bo‘yoqlar. Ular pigment, to‘ldiruvchi va lokni aralashtirib olinadi. Emalli bo‘yoqlar alohida, moyli bo‘yoqlar ustidan suriladi va qattiqligi va yaltiroqligi bilan xarakterlidir. Emalli bo‘yoqlar sanitariya-texnika buyumlari va yedirilishga mustahkamlik talab qilingan yuzalarni bo‘yashda, restavratsiya ishlarida ichki va tashqi bezak ishlarida, oynalarga naqsh va suratlar solishda ishlatilishi mumkin
3. Suv-elimli bo‘yoqlar. Yelim, pigment, to‘ldiruvchi va suv aralashtirib yelimli bo‘yoqlar olinadi. Kukun to‘ldiruvchi sifatida ohak, bo‘r, gips, sement va boshqa qo‘shimchalar ishlatiladi. Ohakli bo‘yoqlar sanitariya-gigiena talablari qo‘yilgan joylarda, ichki va tashqi yuzalarni bo‘yashda, suyuq shisha bino fasadini, xonalar ichini bo‘yashda, suv-yelimli bo‘yoqlar esa binolarning suvalgan yuzalarini bo‘yash uchun ishlatiladi.
4. Emul'siyali bo‘yoqlar. Ular pigment, to‘ldiruvchi, bog‘lovchi, suv va emul'gatorni maxsus apparatlarda aralashtirilib olinadi. Emul'siya bo‘yoqlari ko‘p tarqalgan bo‘lib, binolarni ichki va tashqi yuzalarini bo‘yashda ishlatiladi 5. Loklar. Spirtli loklar smolalarning sirtidagi eritmasidir. Politura tarkibida erigan smola kamroq bo‘lgani uchun lok surtilgan yuzadagi parda yupqa bo‘ladi. Spirtli loklar yog‘och yuzalarni qoplash uchun, polituralar esa shu yuzalarni yaltiratish uchun ishlatiladi. Nitroloklar nitroselyulozani organik erituvchilardagi eritmasiga plastifikatorlar qo‘shib olinadi. Bu loklar tez quriydi va yaltiroq bo‘ladi. Ular yonuvchan va zaxarli bo‘lgani uchun ehtiyot choralariga amal qilish kerak. Bino va inshootlar restavratsiyasida tarkibi tabiiy komponentlardan tashkil topgan bo‘yoqlarni ishlatishni maqsadga muvofiq bo‘ladi