Lot pigmentum- boʻyoq) 1) (biologiyada) orga-nizmlar toʻqimalari tarkibiga

---

Pigmentlar
Pigmentlar
(lot. pigmentum— boʻyoq) — 1) (biologiyada) orga-nizmlar toʻqimalari tarkibiga
kiradigan boʻyoq birikmalar. P. rangi ular molekulasi tarkibidagi quyosh spekt-rining koʻzga
koʻrinadigan nurlarini (380—750 nm) tanlab yutadigan xromofor guruhi bilan bogʻliq. P.
sitoxromlar, katalaza va boshqa fermentlar, membrana strukturam tarkibiga kiradi, oqsillar va
lipidlar bilan birga kompleks qosil qiladi. Hujayrada P. max-sus tuzilmalar (xloroplastlar,
xromoplastlar va boshqalar) ichida, baʼzan hujayra shirasida boʻladi. Koʻpchilik hayvonlarda
maxsus P. hujayralari mavjud. P. fotobiol ochiq jarayonlarida (fotosintez, koʻrish,
fotoregulyasiya) katta ahamiyatga ega; nafas olishda ishtirok etadi (gemoglobin, sitoxromlar,
xromogenlar), organizmni ultrabi-nafsha nurlar taʼsiridan saqlaydi (oʻsimliklarda — karotinoidlar
va flavonoidlar, hayvonlarda — mela-ninlar), hayvon va oʻsimliklar rangini belgilaydi. P.dan oziq-
ovqat va farmatsevtika sanoatida foydalaniladi. 2) (kimyoda) — suvda, organik eri-tuvchilarda,
parda hosil qiluvchi mod-dalarda va boshqa boʻyaladigan muhitlarda erimaydigan
(boʻyagichlardan farqli oʻlaroq) yuqori dispers kukunsimon boʻyovchi moddalar. P. materiallarni
korroziyadan saklaydigan plyonkalarning xossalarini yaxshilaydi. Organik P. — kimyoviy tuzilishi
turlicha boʻlgan sintetik boʻyoq moddalar. Monova disazopigment mahsulotlari muhim
ahamiyatga ega. Bular yashilsariq rangdan toʻq qizil ranggacha boʻladi. Ftalo-sianin P.ning rangi
och zangori, chidamligi bilan boshqa P. dan ajralib turadi. Sariq rangdan yashil ranggacha boʻlgan
olovbardosh politsiklik P.ning ham ahamiyati katta. Anorganik P. — tarkibida koʻp miqdorda te-
mir oksidlari, sintetik mahsulotlar, oz miqdorda sulfidlar, selenidlar, oksidlar va xromatlar
boʻlgan tabiiy minerallar. Anorganik P. ning rangi boʻgʻiq, organik P.ga qaraganda kam tatimli,
zichligi katta, yorugʻlik-ka chidamli. P., asosan, lok-boʻyoq ma-teriallar (mas, emallar, boʻyoqlar,
jumladan, bosmaxona boʻyoqlari va badiiy boʻyoklar), shuningdek, plastmassalar, rezinalar,
qurilish materiallari, silikat sirlar (faqat anorganik P.), kosmetik preparatlar va boshqa
tayyorlashda, sunʼiy va sintetik tolalarni boʻyashda, sunʼiy charm va gazlamalarga bosma rang
berishda koʻplab ishlatiladi.
[1]

---

Soʻnggi tahrir 4 oy avval MalikxanBot tomonidan amalga oshirildi
"
https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
title=Pigmentlar&oldid=2853278
" 
dan olindi
Manbalar