Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti
-§. Sud buyrug‘ini chiqarish to‘g‘risidagi arizani qabul qilishni
Download 4.58 Mb. Pdf ko'rish
|
3-§. Sud buyrug‘ini chiqarish to‘g‘risidagi arizani qabul qilishni rad etish asoslari, bu haqidagi ajrim va uni protsessual rasmiylashtirish tartibi FPKning 238 5 -moddasiga ko‘ra, sudya sud buyrug‘ini chiqarish to‘g‘risidagi arizani qabul qilishni FPKning 152-moddasida nazarda tutilgan asoslar bo‘yicha rad etadi.
Sudya arizani qabul qilishni rad etish to‘g‘risida ariza sudga kelib tushgan kundan e’tiboran uch kunlik muddat ichida ajrim chiqaradi. Arizani qabul qilishning rad etilishi undiruvchining ana shu talab bo‘yicha da’vo ishini yuritish tartibida da’vo taqdim etish imkoniyatiga to‘sqinlik qilmaydi. Agar ariza FPKning 238 3 -moddasi talablariga javob bermasa yoki davlat boji to‘lanmagan bo‘lsa, sudya sud buyrug‘ini chiqarish haqidagi arizani qabul qilib, o‘z ajrimi bilan undiruvchiga kamchiliklarni bartaraf etish yoxud davlat bojini to‘lash uchun ko‘pi bilan uch kun muhlat berishi mumkin. Undiruvchi belgilangan muddatda kamchiliklarni bartaraf etsa va davlat bojini to‘lasa, ariza sudga dastlab taqdim etilgan kundan qabul qilingan hisoblanadi. Aks holda, sudya, qonun talabiga muvofiq, arizani qabul qilishni rad etish to‘g‘risida ajrim chiqaradi.
FPKning 152-moddasida nazarda tutilgan asoslarga ko‘ra
1. Arz qilingan talab FPKning 238 2 -moddasida nazarda tutilmagan bo‘lsa 2.Qarzdor O‘zbekiston Respublikasi sudlari yurisdiksiya doirasidan chetda bo‘lsa 3. Arz qilingan talabni tasdiqlovchi hujjatlar taqdim etilmagan bo‘lsa 4. Huquq to‘g‘risida nizo mavjud deb hisoblansa 5. Arizaning shakli va mazmuni FPKning 238 3 -
6. Ariza berganlik uchun davlat boji to‘lanmagan bo‘lsa (FPKning 238 5 -moddasi) BUYRUQ TARTIBIDA ISH YURITISHDA RASMIYLASHTIRILADIGAN PROTSESSUAL HUJJATLAR 109
VII BОB
rasmiylashtirish tartibi Fuqarolik protsessual qonunchilikda sud buyrug‘ini chiqarish uchun protsessual muddat belgilangan bo‘lib, unga ko‘ra, sud buyrug‘i ariza kelib tushgan kundan e’tiboran uch kun ichida sudya tomonidan chiqariladi.
ish yuritish tartib raqami va buyruq chiqarilgan sana; sudning nomi, buyruq chiqargan sudyaning familiyasi hamda ismi va otasining ismi bosh harflari;
joyi va joylashgan yeri;
va joylashgan yeri. Sudya o‘z buyrug‘ida undiruvchining talabini qondirish uchun asos bo‘lgan qonunni ko‘rsatishi lozim bo‘ladi. Bir qarashda bu sud buyrug‘ining asoslantiruvchi qismiga o‘xshasa-da, lekin ushbu qismda hujjatlar, boshqa faktik holatlar tekshirilmaydi va huquqiy tahlil etilmaydi.
talabni qondirish uchun asos bo‘lgan qonun; undirilishi lozim bo‘lgan pul summasining miqdori yoki talab qilib olinishi lozim bo‘lgan ko‘char mol-mulkning qiymati ham ko‘rsatilgan holdagi belgisi:
nazarda tutilgan bo‘lsa, neustoyka miqdori; BUYRUQ TARTIBIDA ISH YURITISHDA RASMIYLASHTIRILADIGAN PROTSESSUAL HUJJATLAR 110
VII BОB
qarzdordan undirilishi lozim bo‘lgan davlat bojining summasi;
bildirish muddati va tartibi. Voyaga yetmagan bolalar uchun aliment undirish to‘g‘risidagi sud buyrug‘ida FPKning 238 8 -moddasi 1–5- va 8-bandlarida nazarda tutilgan ma’lumotlardan tashqari, qarzdorning tug‘ilgan sanasi va joyi, ta’minoti uchun aliment undirilishi lozim bo‘lgan bolaning ismi va tug‘ilgan sanasi, qarzdordan har oyda undirilayotgan to‘lovlar miqdori va ularning undirilish muddati ham ko‘rsatilishi lozim. Sud buyrug‘i sudya tomonidan imzolanadi. Sud buyrug‘i sudning muhri bilan tasdiqlangan bir xil yuridik kuchga ega bo‘lgan ikki nusxada chiqariladi. Ushbu asl nusxaning bittasi sudda qolsa, ikkinchi nusxasi ijro etishga taqdim qilish uchun undiruvchiga beriladi. Sud buyrug‘i chiqarilganidan keyin sudya uning ko‘chirma nusxasini darhol qarzdorga yuboriladi.
BUYRUQ TARTIBIDA ISH YURITISHDA RASMIYLASHTIRILADIGAN PROTSESSUAL HUJJATLAR 111
VII BОB
mavjud bo‘lishi talab etiladi. Birinchi shart shundan iboratki, undiruvchi sud buyrug‘ini chiqarish to‘g‘risidagi ariza bilan birga qarzdorning o‘z zimmasiga olgan majburiyatini tasdiqlovchi hujjatlarni ham taqdim etishi shart. Ikkinchi shart taqdim etilgan hujjatlar ishning mohiyatini o‘zida to‘laqonli aks ettirishi bo‘lsa, uchinchi shart esa nizoning mavjud bo‘lmasligidir; oltinchidan, sud buyrug‘i ijro hujjati kuchiga ega bo‘lib, sud hujjatlarini ijro etish uchun qonunda belgilangan tartibda amalga oshiriladi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining “Buyruq tartibida ish yuritishni tartibga soluvchi qonun normalarini qo‘llashning ayrim masalalari to‘g‘risida”gi 2006-yil 3-fevraldagi 4-sonli qarorining 1-bandida ko‘rsatilishicha, sud buyrug‘i birinchi instansiya sudi tomonidan qabul qilinadigan qarorlarning alohida bir turi bo‘lib, FPKning 238 2 -moddasida ko‘rsatilgan talablar yuzasidan sud muhokamasi talab qilinmaydigan ishlar bo‘yicha chiqariladi va u ijro hujjati kuchiga ega hisoblanadi. Buyruq tartibida ish yuritish manfaatdor shaxs – qarz undiruvchining tashabbusi bilan boshlanadi. Talab kimga nisbatan qaratilgan bo‘lsa, u qarzdor deb e’tirof etiladi.
rasmiylashtirish tartibi Sudlar sud buyrug‘ini chiqarish haqidagi arizani qabul qilishni rad etish asoslarini sud buyrug‘i chiqarishni rad etish asoslaridan farqlay bilishlari kerak. Chunki FPKning 238 5 -moddasida ko‘rsatilgan sud buyrug‘i chiqarish haqidagi arizani qabul qilishni rad etish asoslaridan farqli ravishda, sud buyrug‘i chiqarishni rad etish uchun ariza qabul qilinganidan keyin taraflar o‘rtasida huquq to‘g‘risidagi nizo mavjudligi, shuningdek, arz qilingan talab FPKning 238 2 -moddasida nazarda tutilmaganligi asos bo‘ladi. Sud buyrug‘i chiqarishni rad qilish to‘g‘risida sudya ajrim chiqaradi. BUYRUQ TARTIBIDA ISH YURITISHDA RASMIYLASHTIRILADIGAN PROTSESSUAL HUJJATLAR 112
VII BОB
Arizani qabul qilishni rad etish hamda sud buyrug‘i chiqarishni rad etish undiruvchini shu talab bo‘yicha da’vo tartibida sudga murojaat qilish huquqidan mahrum qilmasligi sababli, shu to‘g‘rida chiqarilgan sud ajrimlari ustidan shikoyat berilmaydi. FPKning 238 2 -moddasida nazarda tutilgan talablar bo‘yicha undiruvchi sud buyrug‘i chiqarish haqidagi ariza bilan yoki da’vo talabi tartibida murojaat qilishga haqli. Mazkur holatda sud da’vo talabini qabul qilish va ishni da’vo tartibida ko‘rishni rad qilishga haqli bo‘lmaydi.
Fuqarolik protsessual qonunchilik sudyaga sud
buyrug‘i chiqarilganidan keyin uning ko‘chirma nusxasini darhol qarzdorga yuborish majburiyatini yuklaydi. Qarzdor sud buyrug‘ining ko‘chirma nusxasini olgan kundan e’tiboran o‘n kunlik muddat ichida, arz qilingan talabga qarshi o‘z e’tirozlarini buyruqni chiqargan sudga yuborishga haqli bo‘ladi. Ta’kidlash joizki, FPKning 238 9 -moddasida nazarda tutilgan sud buyrug‘ining nusxasini qarzdorga darhol yuborish tartibi, shuningdek, FPKning 238 10 -moddasida ko‘rsatilgan sud buyrug‘ini bekor qilish asoslari qarzdor huquqlarining kafolati hisoblanadi. Agar belgilangan muddatda qarzdordan sudga e’tiroz tushmasa, sudya sudning muhri bilan tasdiqlangan sud buyrug‘ini ijro etishga taqdim qilish uchun undiruvchiga beradi. Undiruvchining iltimosiga ko‘ra, sud buyrug‘i ijro etish uchun bevosita sud tomonidan yuborilishi ham mumkin. Qarzdordan davlat bojini undirish maqsadida, sudning muhri bilan tasdiqlangan sud buyrug‘ining alohida nusxasi ijro etish uchun bevosita sud tomonidan yuboriladi. Qonun talabiga ko‘ra, qarzdorning davlat boji miqdori yuzasidan keltirgan e’tirozlari sud buyrug‘ini bekor qilish uchun asos bo‘la olmaydi, chunki davlat foydasiga davlat boji undirish undiruvchi va qarzdor o‘rtasidagi munosabatlarga daxldor emas. Faqat asosiy talablar yuzasidan bildirilgan e’tirozlargina sud buyrug‘ini bekor qilish uchun asos bo‘ladi. Sud buyrug‘iga nisbatan e’tiroz bildirish uchun qonunda belgilangan o‘n kunlik muddatning qarzdor tomonidan o‘tkazib yuborilganligi sud tomonidan uzrli deb topilgan taqdirda, sud uning arizasiga asosan ushbu BUYRUQ TARTIBIDA ISH YURITISHDA RASMIYLASHTIRILADIGAN PROTSESSUAL HUJJATLAR 113
VII BОB
muddatni tiklashi mumkin. Muddatni tiklash haqidagi ariza bilan murojaat qilinmasdan turib, muddat o‘tkazilgandan so‘ng berilgan shikoyatlar sud tomonidan ko‘rilmaydi va muallifga qaytariladi. O‘zbekiston Respublikasi FPKning 238 9 -moddasida ko‘rsatilgan qarzdor tomonidan e’tirozlar taqdim qilinishi mumkin bo‘lgan o‘n kunlik muddat protsessual muddatlar toifasiga kirishi sababli ushbu muddatlarga nisbatan FPKning XII bobida ko‘rsatilgan talablar qo‘llanilishi, shu jumladan, o‘tkazilgan muddatni tiklash haqidagi arizani rad etish to‘g‘risidagi ajrimga nisbatan FPKning 130-moddasiga muvofiq, xususiy shikoyat keltirilishi mumkin bo‘ladi. Sud buyrug‘i shaklida qabul qilinadigan sud qarorlari barcha subyektlar uchun majburiy hisoblanadi va respublika hududida so‘zsiz ijro etilishi lozim. Bunda sud buyruqlari boshqa sud hujjatlaridan ularni ijroga qaratishda, ijro varaqasini berishni talab qilishda farq qiladi, chunki sud buyrug‘ining o‘zi ijro hujjati bo‘lib hisoblanadi va bevosita ijro etiladi.
Agar belgilangan muddatda qarzdordan arz qilingan talabga qarshi e’tirozlar tushsa, sudya sud buyrug‘ini bekor qilib, bu haqida ajrim chiqaradi. Sud buyrug‘ini bekor qilish to‘g‘risidagi ajrimda sudya undiruvchiga arz qilgan talabni da’vo ishlarini yuritish tartibida taqdim etish mumkinligini tushuntiradi. Sud buyrug‘ini bekor qilish to‘g‘risidagi ajrimning nusxalari ajrim chiqarilganidan keyin uch kundan kechiktirmay taraflarga imzo qo‘ydirib topshiriladi yoki ularga pochta orqali yoxud axborot tizimi orqali elektron shaklda yuboriladi.
1.
Sud buyrug‘i chiqarish to‘g‘risidagi ariza qanday
rasmiylashtiriladi? Fikringizni qonun hujjatlari bilan asoslantirib, ushbu ariza namunasini yozing. 2.
asoslari va bu haqidagi ajrimda nimalar ko‘rsatiladi? Mazkur ajrim loyihasini tayyorlang. BUYRUQ TARTIBIDA ISH YURITISHDA RASMIYLASHTIRILADIGAN PROTSESSUAL HUJJATLAR 114
VII BОB
3. Sud buyrug‘ini bekor qilish to‘g‘risidagi e’tiroz qanday rasmiylashtiriladi? 4.
Sud buyrug‘ining sud hal qiluv qaroridan farqlarini ayting. NAZORAT UCHUN KAZUSLAR 1. Bolalarni tarbiyalash muassasasi ma’muriyati tumanlararo sudga aliment undirish haqida sud buyrug‘ini chiqarishni so‘rab, ariza bilan murojaat qildi. Arizada ko‘rsatilishicha, bolaning ota-onalari Y.Nodirov va N.Nodirovalar o‘z farzandlarining tarbiyasi bilan shug‘ullanmaganliklari uchun sud tomonidan ota-onalik huquqidan mahrum qilinganlar. Sud bolalarni tarbiyalash muassasa ma’muriyatining aliment undirish to‘g‘risidagi arizasini FPKning 152-moddasi 7-bandiga ko‘ra qabul qilishni rad etar ekan, o‘z ajrimida bolaning qonuniy vakillari, ya’ni uning vasiy yoki homiysi shu mazmundagi ariza bilan murojaat qilishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Vaziyatga huquqiy baho bering.
Aliment undirish bo‘yicha sud buyrug‘i namunasini yozing. 2. Bektemir tuman mudofaa ishlari bo‘limi fuqaro N.Latipovga nisbatan yozma shartnomaga asoslangan safarbarlik chaqiruv rezervida xizmatni o‘tash uchun pul badalini undirishni so‘rab, Fuqarolik ishlari bo‘yicha Mirobod tumanlararo sudiga sud buyrug‘ini chiqarish to‘g‘risida ariza bilan murojaat qilgan. Sud esa mazkur arizani FPK 152-moddasining 1-bandiga asosan, “ariza sudda ko‘rishga tegishli emas, bu masala harbiy sudga tegishli”, – deb arizani qabul qilishni rad etgan. Bektemir mudofaa ishlari bo‘limi sudning mazkur ajrimi ustidan xususiy tartibda shikoyat qilib, ushbu ish bo‘yicha bir tomon fuqaro ekanligini va fuqarolik protsessual qonunchiligiga ko‘ra, ish fuqarolik ishlari bo‘yicha sudga taalluqli ekanligini ko‘rsatadi.
keltirgan xususiy shikoyati asoslimi? Mazkur ajrim loyihasini yozing. DA’VO ISHLARINI YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 115
VIII BОB
PROTSESSUAL HUJJATLAR 1-§. Oila huquqiy munosabatlaridan kelib chiqadigan nizolar bo‘yicha sudga beriladigan da’vo arizalari, sudning hal qiluv qarorlari, ajrimlar va ularni rasmiylashtirishning protsessual tartibi Oila huquqiy munosabatlaridan kelib chiqadigan ishlarga, Oila kodeksiga binoan, nikohdan ajratish, nikohni haqiqiy emas deb topish, aliment undirish, otalikni belgilash, ota-onalik huquqidan mahrum qilish, uni tiklash yoki cheklash to‘g‘risidagi va shu kabi ishlar kiradi. Nikohdan ajratish to‘g‘risidagi da’vo bilan sudga er yoki xotin murojaat qiladi. Da’vo arizasi O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 145-moddasiga ko‘ra, javobgarning doimiy yashash joyidagi sudga yoki doimiy mashg‘ul bo‘lgan joydagi sudga berilishi ko‘rsatilgan. FPKning 241-moddasida ko‘rsatilgan da’vogarning tanlashi bo‘yicha sudlovlilik qoidalariga ko‘ra, agar da’vogarning voyaga yetmagan bolalari borligi, shuningdek, nogironligi yoki og‘ir kasalligi tufayli u javobgar yashab turgan joydagi fuqarolik ishlari bo‘yicha tumanlararo, tuman (shahar) sudiga borishga qiynalsa, nikohni bekor qilish to‘g‘risidagi da’volar da’vogarning yashaydigan joyida qo‘zg‘atilishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining 2011-yil 20- iyuldagi “Sudlar tomonidan nikohdan ajratishga oid ishlar bo‘yicha qonunchilikni qo‘llash amaliyoti to‘g‘risida”gi 6-sonli qarorining 7- bandida ko‘rsatilishicha, nikohdan ajratish to‘g‘risidagi da’vo:
hukm qilingan shaxs bilan – mazkur shaxsning sudlanguniga qadar oxirgi yashash joyida;
bo‘lgan oxirgi yashash joyida yoki uning mol-mulki turgan joyda;
tufayli javobgarning yashash joyiga borishga qiynalgan hollarda esa, da’vogarning yashash joyida qo‘zg‘atiladi. DA’VO ISHLARINI YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 116
VIII BОB
“Sudlar tomonidan nikohdan ajratishga oid ishlar bo‘yicha qonunchilikni qo‘llash amaliyoti to‘g‘risida”gi 6-sonli Plenum qarorida tushuntirilishicha, nikohdan ajratish haqidagi da’vo arizasi FPK 149-, 150-moddalari talablariga javob berishi kerak. Unda nikoh qachon va qayerda rasmiylashtirilganligi, ushbu nikohdan bolalari bor-yo‘qligi, ularning yoshi, er-xotin o‘rtasida ularning ta’minoti va tarbiyasi haqida kelishuvga erishilgan-erishilmaganligi, nikohdan ajratish sabablari nikohdan ajratish haqidagi da’vo bilan birga ko‘rilishi mumkin bo‘lgan boshqa talablar bor-yo‘qligi ko‘rsatiladi. Arizaga nikoh tuzilganligi to‘g‘risidagi guvohnoma, bolalar tug‘ilganligi to‘g‘risidagi guvohnoma nusxalari, er-xotinning oylik maoshi va o‘zga daromadlari haqidagi ma’lumotlar, davlat boji to‘langanligi to‘g‘risidagi hujjatlar, da’vo arizasidan nusxa, da’vo talablarini tasdiqlovchi dalillar ilova qilinadi. Esda saqlang! O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 3-noyabrdagi 533-sonli “Davlat boji stavkalari haqida”gi qaroriga ko‘ra, nikohdan ajratish to‘g‘risida sudga beriladigan da’vo arizalar uchun birinchi marotaba eng kam oylik ish haqining 50% miqdorida, takroran nikohdan ajratish to‘g‘risida murojaat qilinganda esa, eng kam oylik ish haqining 120% miqdorida davlat boji to‘lanadi. Agar bedarak yo‘qolganligi va ruhiy kasalligi yoxud aqli zaifligi oqibatida belgilangan tartibda qobiliyatsiz deb topilgan yoki kamida uch yilga ozodlikdan mahrum etilgan shaxslar bilan nikohni bekor qilish haqida da’vo arizalari berilgan bo‘lsa, eng kam oylik ish haqining 2 % miqdorida davlat boji undiriladi.
Download 4.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling