Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti
DAVLAT ORGANLARI VA BOSHQA ORGANLAR, SHUNINGDEK, MANSABDOR SHAXSLARNING
Download 4.58 Mb. Pdf ko'rish
|
|
DAVLAT ORGANLARI VA BOSHQA ORGANLAR, SHUNINGDEK, MANSABDOR SHAXSLARNING XATTI-HARAKATLARI (QARORLARI) USTIDAN BERILGAN SHIKOYAT VA ARIZALAR BO‘YICHA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 142
IX BОB
muassasasi, sanatoriy, qariyalar va nogironlar uyi, ekspeditsiya, gospital, harbiy davolash muassasasi, harbiy qism, qo‘shilma, harbiy o‘quv yurti, jazoni ijro etish joyi o‘rnashgan hududdagi sudga beriladi. Notarial harakat noto‘g‘ri bajarilganligi yoki uni bajarish rad etilganligi haqidagi shikoyatlar notarial harakat noto‘g‘ri bajarilganligi yoki bunday harakatni bajarish rad etilganligi arizachiga ma’lum bo‘lgan kundan e’tiboran yigirma kunlik muddatda beriladi. Ushbu turdagi fuqarolik ishlari bo‘yicha shikoyat ham fuqarolik protsessual qonunchiligini umumiy talablaridan kelib chiqib taqdim etiladi. Shikoyatda bajarilgan notarial harakatning yoki bunday harakatni bajarishni rad etishning noto‘g‘riligi nimalardan iborat ekanligi ko‘rsatilishi lozim. Shikoyat berish muddati o‘tkazib yuborilganda uni tiklash haqidagi iltimos sud tomonidan umumiy asoslarda hal qilinadi. Fuqarolik holati aktlarini qayd etish organining muayyan harakatlarni bajarishni rad etish yoki noto‘g‘ri bajarganligi ustidan sudga shikoyat qilish huquqi deganda, har bir shaxs o‘zining huquqi va erkinliklarini buzgan davlat organlari, mansabdor shaxslar ustidan bo‘ysunuv tartibida yuqori turuvchi organ yoki mansabdor shaxsga yoxud bevosita sudga qonunda belgilangan tartibda va muddatda shaxsan o‘zi yoki vakili orqali buzilgan huquq va manfaatini tiklab olishini talab qilish huquqiga aytiladi. O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 201-moddasi va Fuqarolik kodeksining 38-moddasida ko‘rsatilishicha, fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish organlari fuqarolar hayotidagi tug‘ilish, o‘lim, nikoh tuzish, nikohdan ajralish va boshqa faktlarni belgilab beradi. Mazkur harakatlar noto‘g‘ri bajarilganida yoki bajarishni rad etganida fuqaro bo‘ysunuv tartibida yuqori turuvchi organ yoki sudga shikoyat qilish huquqiga ega. Mazkur shikoyat FPKning Notariusning, fuqarolik holati aktlarini qayd qilish organining muayyan harakatlarni bajarishni rad etganligi yoki noto‘g‘ri bajarganligi ustidan shikoyatlar nomli 28-bobida belgilangan qoidalar asosida hal etiladi.
DAVLAT ORGANLARI VA BOSHQA ORGANLAR, SHUNINGDEK, MANSABDOR SHAXSLARNING XATTI-HARAKATLARI (QARORLARI) USTIDAN BERILGAN SHIKOYAT VA ARIZALAR BO‘YICHA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 143
IX BОB
13-noyabrdagi “Fuqarolik holati dalolatnomalari yozuvlaridagi xatoliklarni belgilashni tartibga soluvchi qonunchilikni sudlar tomonidan qo‘llanishi haqida”gi qarorida belgilanishicha, sudga berilayotgan arizada fuqarolik holati dalolatnomalari yozuvlariga va qanday o‘zgartirish yoki tuzatish yoxud qo‘shimchalar kiritish lozimligi, yozuvlardagi xatolar qanday dalillar bilan tasdiqlanishi ko‘rsatilishi lozim. Arizaga tegishli guvohnoma nusxasi, fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish organining hujjatlardagi xatolarni tuzatish yoki ularga o‘zgartirish yoxud qo‘shimchalar kiritishni rad etish haqidagi xulosasi va shu masalaga oid boshqa hujjatlar ilova etilishi kerakligi belgilangan. Demak, mazkur turdagi ishlar bo‘yicha shikoyatga FHDYo ning dalolatnoma yozuviga o‘zgartirish, tuzatish kiritish yoki qo‘shimchalar kiritish haqidagi arizasini rad etish xulosasi ilova qilinishi lozim. Ushbu turdagi ishlar bo‘yicha davlat boji O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 3-noyabrdagi 533-sonli “Davlat boji stavkalari haqida”gi qaroriga ko‘ra, sudning hal qiluv qarori chiqarilgandan so‘ng aybdor tomondan undiriladi. Shuning uchun ham mazkur turdagi ishlar bo‘yicha shikoyatga davlat boji to‘langanligi to‘g‘risidagi kvitantsiya ilova qilinmaydi. FPKning 275-moddasiga ko‘ra “Notariusning, fuqarolik holati aktlarini qayd qilish organining muayyan harakatlarni bajarishni rad etganligi yoki noto‘g‘ri bajarganligi ustidan shikoyat qanoatlantirilgan taqdirda, sud bajarilgan notarial harakatni bekor qilish haqida hal qiluv qarori chiqaradi yoki notarius yoxud notarial harakatlarni amalga oshiruvchi boshqa mansabdor shaxs zimmasiga zarur harakatlarni bajarish majburiyatini yuklaydi. Fuqarolik holati aktlarini qayd etish daftaridagi noto‘g‘riliklar ko‘rsatilgan sudning hal qiluv qarori fuqarolik holati aktlarini qayd etish organlarining bunday yozuvlarga tuzatish kiritishi uchun asos bo‘ladi”. DAVLAT ORGANLARI VA BOSHQA ORGANLAR, SHUNINGDEK, MANSABDOR SHAXSLARNING XATTI-HARAKATLARI (QARORLARI) USTIDAN BERILGAN SHIKOYAT VA ARIZALAR BO‘YICHA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 144
IX BОB
to‘g‘risidagi arizasi, sudning hal qiluv qarori va ularni rasmiylashtirishning protsessual tartibi O‘zbekiston Respublikasining 2001-yil 29-avgustdagi “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonuniga ko‘ra, prokuratura organlari faoliyatining asosiy yo‘nalishlaridan biri sudlarda fuqarolik ishlarini ko‘rishda ishtirok etish, qonunlarga zid bo‘lgan sud hujjatlariga protest keltirish hisoblanadi. Demak, prokuror sudlarda fuqarolar va tashkilotlarning buzilgan huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish hamda davlat organlari va mansabdor shaxslar tomonidan chiqarilgan hujjatlarning qonuniyligini tekshirish maqsadida ishtirok etadi. FPKning 276-moddasida ko‘rsatilishicha, prokuror qonun hujjatlarida nazarda tutilgan asoslarga ko‘ra, huquqiy hujjatni g‘ayriqonuniy deb topish haqida ariza bilan sudga murojaat qilishga haqli.
Demak, yuqoridagi asoslar mavjud bo‘lgan taqdirda, prokuror ana shu hujjatni g‘ayriqonuniy deb e’tirof etish to‘g‘risidagi ariza bilan sudga murojaat etishga haqli. Agar prokuror hujjatni g‘ayriqonuniy deb topish to‘g‘risida bevosita sudga ariza bersa sud arizani qabul qilmaydi. Chunki, O‘zbekiston Respublikasi “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonunining 38- moddasi talablaridan kelib chiqiladigan bo‘lsa, prokurorning huquqiy hujjatni g‘ayriqonuniy deb topish to‘g‘risidagi arizasi bo‘yicha ishlar to‘g‘ridan to‘g‘ri sudga taalluqli emas. Shuning uchun ushbu ishlarda shartli Prokurorning huquqiy hujjatni g‘ayriqonuniy deb topish to‘g‘risida sudga ariza berishi uchun O‘zbekiston Respublikasining “Prokuratura to‘g‘risida”gi Qonuni 38-moddasiga ko‘ra, quyidagi asoslar mavjud bo‘lishi kerak
Prokurorning qonunga zid bo‘lgan hujjatni qabul qilgan organga yoki yuqori turuvchi organga protest keltirishi
Protestni shu hujjatni qabul qilgan organ (mansabdor shaxs) yoki yuqori turuvchi organ (mansabdor shaxs) tomonidan rad etilishi, shuningdek, protest qonunda belgilangan muddat ichida ko‘rib chiqilmasligi
DAVLAT ORGANLARI VA BOSHQA ORGANLAR, SHUNINGDEK, MANSABDOR SHAXSLARNING XATTI-HARAKATLARI (QARORLARI) USTIDAN BERILGAN SHIKOYAT VA ARIZALAR BO‘YICHA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 145
IX BОB
taalluqlilik qoidalari qo‘llaniladi. Ya’ni, dastlab prokuror huquqiy hujjatni qabul qilgan organga protest keltiradi. Protest kelib tushgan vaqtdan boshlab, shu hujjatni qabul qilgan organ (mansabdor shaxs) yoki yuqori turuvchi organ (mansabdor shaxs) tomonidan o‘n kunlik muddatdan kechiktirmay ko‘rib chiqilishi shart. Ushbu muddat zarur hollarda prokuror tomonidan qisqartirilishi mumkin. Protestni ko‘rib chiqish natijalari to‘g‘risida uch kunlik muddat ichida prokurorga yozma ravishda ma’lum qilinadi.
paytdan boshlab yoki protestni ko‘rib chiqish uchun qonunda belgilangan muddat o‘tganidan keyin bir oylik muddat ichida berilishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumining 2003-yil 19-dekabrdagi “Fuqarolik protsessual qonun hujjatlari ayrim normalarining sudlar tomonidan qo‘llanilishi haqida”gi 19- sonli qarorida belgilanishicha, boshqa shaxslarning huquqlarini va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish maqsadida prokuror, davlat boshqaruvi organlari, tashkilotlar yoki ayrim fuqarolar tomonidan beriladigan arizalar, shuningdek, prokurorning huquqiy hujjatni g‘ayriqonuniy deb topish haqidagi arizasi FPKning 149-moddasi talablariga javob berishi lozim.
Arizada quyidagilar ko‘rsatilishi lozim
Ariza berilayotgan sudning nomi tuman (shahar) prokuraturasining nomi (prokurorning familiyasi, ismi va otasining ismi)
prokurorning talabi va prokuror o‘zining talablariga asos qilib ko‘rsatayotgan holatlar va bu holatlarni tasdiqlaydigan dalillar
arizaga ilova qilingan hujjatlarning ro‘xati. huquqiy hujjatni qabul qilgan organ nomi (mansabdor shaxs familiyasi, ismi va otasining ismi) va qayerda joylashganligi
DAVLAT ORGANLARI VA BOSHQA ORGANLAR, SHUNINGDEK, MANSABDOR SHAXSLARNING XATTI-HARAKATLARI (QARORLARI) USTIDAN BERILGAN SHIKOYAT VA ARIZALAR BO‘YICHA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 146
IX BОB
Prokuror tomonidan sudga ariza berilishi, protest keltirilgan hujjatning amal qilishini ariza sudda ko‘rib chiqilguniga qadar to‘xtatib qo‘yadi. Prokuror sudga ariza berganlik uchun davlat boji to‘lamaydi. Prokurorning huquqiy hujjatni g‘ayriqonuniy deb topish haqidagi arizasi bo‘yicha sud ishni ko‘rib chiqib, prokurorning arizasi asosli ekanligini aniqlasa, arizani qanoatlantirish haqida hal qiluv qarori chiqaradi va huquqiy hujjatni g‘ayriqonuniy deb topadi. Agar sud protest keltirilgan hujjat uni chiqargan organning vakolatlari doirasida qonunga muvofiq qabul qilingan deb topsa, u arizani qanoatlantirishni rad etish haqida hal qiluv qarori chiqaradi. Prokurorning huquqiy hujjatni g‘ayriqonuniy deb topish haqidagi arizasi bo‘yicha sudning hal qiluv qarori protestni rad etish to‘g‘risida qaror qabul qilgan yoxud protestni ko‘rib chiqmagan organ rahbariga va prokurorga imzo qo‘ydirib topshiriladi yoki ularga pochta orqali yoxud axborot tizimi orqali elektron shaklda yuboriladi (FPKning 278-moddasi). NAZORAT UCHUN SAVOL VA TOSHIRIQLAR 1.
Davlat organlari va boshqa organlar, shuningdek, mansabdor shaxslarning harakatlari (qarorlari) ustidan beriladigan shikoyatlarga oid ishlarning turlarini tahlil eting. 2.
Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzuvchi xatti-harakatlar va qarorlar ustidan berilgan shikoyatlar qanday talablar asosida rasmiylashtiriladi. Shikoyatga qanday hujjatlar ilova qilinadi? Fikringizni asoslantiring. 3.
ayting? 4.
Prokurorning huquqiy hujjatni g‘ayriqonuniy deb topish haqidagi protestini tushuntiring. NAZORAT UCHUN KAZUSLAR: 1. Tuman sudi o‘z ish yurituviga I.Hakimovning “Garov” OAJ mansabdor shaxsining xatti-harakatlari yuzasidan o‘z vaqtida mehnat daftarchasini bermaganligi haqida shikoyatini qabul qilgan. I.Hakimov sud DAVLAT ORGANLARI VA BOSHQA ORGANLAR, SHUNINGDEK, MANSABDOR SHAXSLARNING XATTI-HARAKATLARI (QARORLARI) USTIDAN BERILGAN SHIKOYAT VA ARIZALAR BO‘YICHA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 147
IX BОB
jarayonida, korxona ma’muriyatining zimmasiga unga mehnat daftarchasini berish majburiyatini yuklash bilan birgalikda, yetkazilgan moddiy va ma’naviy zararni undan undirishni so‘ragan. Bunga asos qilib, O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksiga ko‘ra, xodim mehnat qilish imkoniyatidan g‘ayriqonuniy ravishda mahrum etilgan barcha hollarda ololmay qolgan ish haqini va mehnat daftarchasini berish kechiktirilganda keltirilgan zararni undirishni talab qilishga haqli ekanligini ko‘rsatgan.Tuman sudi o‘zining 2013-yil 17-avgust kungi hal qiluv qarori bilan shikoyatni mazmunan ko‘rib hal etgan.
yuzasidan shikoyat loyihasini tayyorlang. 2. Fuqaro A.Jo‘rayev notariusning notarial harakatlarni bajarishni rad etganligi ustidan shikoyat bilan tumanlararo sudga murojaat qilgan. Tumanlararo sudning 2014-yil 20-sentabrdagi ajrimi bilan mazkur shikoyat bo‘yicha ish yuritish FPKning 100-moddasi ikkinchi qismiga ko‘ra tugatilgan. Aniqlanishicha, A.Jo‘rayev qizi nomiga vorislik guvohnomasini berishni so‘rab Toshkent shahar notarial idorasiga murojaat qilgan. Lekin A.Jo‘rayevning qo‘lida tuman sudining 2008-yil 21-iyuldagi hal qiluv qarori mavjud bo‘lib, unga ko‘ra, da’vogar A.Jo‘rayevning javobgarlar I.Jalilov va R.Jalilovalarga nisbatan vorislik guvohnomasini haqiqiy emas deb topish haqidagi da’vo talablari qanoatlantirilib, uning qizi S.Jo‘rayeva otasining vafotidan keyin, uning barcha mol-mulkiga nisbatan merosxo‘r deb topilgan. Notarial idora A.Jo‘rayevning qizining meros mulkka nisbatan huquqini tasdiqlovchi sudning hal qiluv qarori mavjudligini ko‘rsatib, notarial idora yana qayta shu holatni tasdiqlovchi hujjat berishi shart bo‘lmaganligi uchun notarial harakatni amalga oshirishni rad qilgan.
Mazkur masala qanday hal etiladi? Notariusning notarial harakatlarni bajarishni rad etganligi ustidan shikoyat loyihasini tayyorlang. ALOHIDA TARTIBDA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 148
X BОB
PROTSESSUAL HUJJATLAR 1-§. Sud tomonidan alohida ish yuritish tartibida ko‘riladigan ishlar hamda ular bo‘yicha rasmiylashtiriladigan protsessual hujjatlar haqida umumiy qoidalar O‘zbekiston Respublikasi fuqarolik protsessual qonunchiligiga ko‘ra, alohida tartibda ish yuritish fuqarolik sud ishlarini yuritish turlaridan biri hisoblanadi. Yuridik adabiyotlarda ko‘rsatilishicha, sudga taalluqli bo‘lgan alohida tartibda ko‘riladigan ishlarda huquq to‘g‘risida nizo bo‘lmasligiga qaramay, biroq mazkur ishlarda ham qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlar himoya qilinadi.
yuritishning bir turi sifatida huquq to‘g‘risida nizo bo‘lmagan va manfaatdor shaxslarning arizasi bo‘yicha ish yuritish hisoblanadi. Alohida tartibda ko‘riladigan ishlar bo‘yicha sudga murojaat qilish vositasi arizadan iboratdir. Ushbu ishlarda huquq to‘g‘risidagi nizo bo‘lmaganligi sababli sudga da’vo ariza bilan emas, balki ariza orqali murojaat qilinadi. Mazkur ishlar yuzasidan ariza arizachi yoki uning vakili, prokuror, davlat boshqaruv organlari yoxud ish yakunidan manfaatdor shaxslar tomonidan berilishi mumkin. Agar ariza vakil tomonidan berilgan bo‘lsa, arizaga ishonchnoma yoki uning vakolatini tasdiqlovchi boshqa hujjat ilova qilinishi lozim. Ushbu ariza ham sudga yozma shaklda beriladi. Alohida tartibda ko‘riladigan ishlar bo‘yicha arizaning mazmuni FPKning 149-moddasida ko‘rsatilgan umumiy talablardan tashqari, FPKning 4-kichik bo‘limida belgilangan qoidalar asosida rasmiylashtiriladi. Mazkur ishlar bo‘yicha arizalarda ishtirokchilar da’vogar va javobgar emas, balki arizachi yoki manfaatdor shaxs deb rasmiylashtiriladi. Shuningdek, ushbu arizalar uchun agar davlat boji to‘lashdan ozod etilmagan bo‘lsa, normativ-huquqiy hujjatlarda belgilangan tartibda va miqdorda davlat boji to‘langanligi haqida kvitansiya, ishga oid tegishli hujjatlar ilova qilinadi. ALOHIDA TARTIBDA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 149
X BОB
moddasida ko‘rsatilgan. Unga ko‘ra, sud tomonidan alohida ish yuritish tartibida ko‘riladigan ishlarga quyidagilar kiradi: 1) yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni aniqlash to‘g‘risidagi ishlar; 2) bolani farzandlikka olish to‘g‘risidagi ishlar; 3) fuqaroni bedarak yo‘qolgan deb topish va fuqaroni o‘lgan deb e’lon qilish to‘g‘risidagi ishlar; 4) fuqaroni muomala layoqati cheklangan yoki muomalaga layoqatsiz deb topish to‘g‘risidagi ishlar; 5) shaxsni g‘ayriixtiyoriy tartibda psixiatriya statsionariga yotqizish to‘g‘risidagi yoki uning ushbu muassasada yotishining muddatini uzaytirish to‘g‘risidagi ishlar; 6) shaxsni sil kasalligiga qarshi kurash muassasasining ixtisoslashtirilgan bo‘limiga g‘ayriixtiyoriy tartibda yotqizish to‘g‘risidagi yoki uning ushbu muassasada yotishi muddatini uzaytirish to‘g‘risidagi ishlar; 7) mol-mulkni (ashyoni) egasiz deb topish to‘g‘risidagi ishlar; 8) taqdim etuvchiga deb berilgan hujjatlar yo‘qolgan taqdirda, ular bo‘yicha huquqlarni tiklash to‘g‘risidagi ishlar (chaqirib ish yuritish). 2-§. Yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni belgilash to‘g‘risidagi ishlar bo‘yicha beriladigan ariza, sud hal qiluv qarori va ularni rasmiylashtirish tartibi Yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni sud tartibida belgilashning o‘zi bir necha turlarga bo‘linadi. Fuqarolik protsessual qonunchiligida fuqarolar yoki tashkilotlarning shaxsiy, mulkiy huquqlari vujudga kelishi, o‘zgarishi yoki tugashiga sabab bo‘ladigan quyidagi faktlarni sud tartibida belgilash ko‘rsatilgan: 1) shaxslarning qarindoshlik aloqalarini; 2) shaxs birovning qaramog‘ida ekanligi faktini; 3) otalikni tan olish (belgilash) faktini, bolaning u yoki bu onadan tug‘ilganligi faktini, shuningdek, tug‘ilgan vaqtini; 4) bolalikka olish, nikoh, ajralish va o‘limning qayd etilganlik faktini;
ALOHIDA TARTIBDA ISH YURITISHDAGI PROTSESSUAL HUJJATLAR 150
X BОB
5) er-xotindan birining o‘limi natijasida fuqarolik holati aktlarini qayd etish organlarida nikohni ro‘yxatdan o‘tkazish mumkin bo‘lmay qolsa, qonunda
belgilangan hollarda ularning haqiqatda er-xotinlik munosabatlarida bo‘lganlik faktini; 6) shaxsning huquqni vujudga keltiruvchi hujjatlarda (jamoat birlashmalariga a’zolik biletlari, harbiy hujjatlar, pasportlar, fuqarolik holati aktlarini qayd etish organlari beradigan guvohnomalardan tashqari) ko‘rsatilgan ismi, otasining ismi va familiyasi, uning pasportidagi yoki tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnomasidagi ismi, otasining ismi va familiyasi bilan mos kelmagan taqdirda, mazkur hujjatlarning unga tegishliligi yoki tegishli emasligi faktini; 7) baxtsiz hodisa faktini; 8) imoratga xususiy mulk huquqi asosida egalik qilish faktini; 9) merosni qabul qilish va merosning ochilish joyi faktini; 10) yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan boshqa faktlarni, agar qonun hujjatlarida ularni belgilashning boshqacha tartibi nazarda tutilgan bo‘lmasa (FPKning 283-moddasi).
Download 4.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|